Το θέμα αυτό "Η Ορθοδοξία, όρος επιβίωσης του Ελληνισμού", θα ήταν ίσως, υπό άλλες συνθήκες, και σαν τίτλος και σαν ουσία αυτονόητο. Σήμερα όμως δεν φαίνεται να συγκεντρώνει τη γενική αποδοχή. Αντιθέτως, η πρόταση αμφισβητείται σημαντικά, μια και αναζητούνται ή προβάλλονται άλλα κυρίως ερείσματα για την επιβίωση μας ως λαού και ως έθνους. Μάλιστα, εξ αφορμής των φόβων που διατυπώθηκαν εν σχέσει με την ανταγωνιστικότητά μας έναντι των ευρωπαίων εταίρων μας, ακούσθηκαν και ακούονται σε όλους τους τόνους συνθήματα που αναδεικνύουν όρο επιβίωσης του Ελληνισμού την αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος και την πρόοδο του δείκτη της παραγωγικότητας, καθώς και την προώθηση των εξαγωγών μας και γενικά την αύξηση των οικονομικών μεγεθών. Με αυτόν τον μονοσήμαντο οικονομικό εξοπλισμό, τονίζουν οι ειδήμονες, μπορούμε να αντιπαραταχθούμε στην πρόκληση της Ευρώπης, ενώ παράλληλα, αλλά σε άλλη απόσταση, κινείται και κάποια ανανέωση της εκπαίδευσης μας με βάση την ηλεκτρονική πληροφορική, που μάλλον σαν "κομπιουτεροποίηση" της ζωής μας εμφανίζεται, παρά σαν εξυπηρέτηση του μυαλού μας και των δυνατοτήτων της σκέψης μας. Άλλωστε εδώ και χρόνια το βάρος της προσφοράς παιδείας στο λαό μας έχουν αναλάβει εργολαβικά τα τηλεοπτικά κανάλια, που αλλοιώνουν καθημερινά και βάναυσα την ιδιοπροσωπία μας και μας μετατρέπουν σε καταναλωτικά όντα χωρίς επίγνωση και οντότητα.

Δεν θα ήμουν εγώ εκείνος που θα αμφισβητούσε τη σημασία του οικονομικού παράγοντα στη διαδικασία της πορείας του λαού μας προς την Ευρώπη. Τα οικονομικά και γενικότερα τα υλικά αγαθά και μεγέθη συνιστούν αναγκαίο υπόβαθρο της ζωής και της προόδου. Όμως σε καμιά περίπτωση θα δεχόμουν ότι αυτά και μόνο είναι σε θέση να εξασφαλίσουν στο Γένος μας την ουσιαστική του και όχι απλώς τη βιολογική του επιβίωση, μέσα στο χαλασμό που μαίνεται μέσα και γύρω μας. Η προηγμένη επιστημονική τεχνολογία με τις καταπληκτικές και πρωτόγνωρες εφαρμογές της, καθιστά πιο άνετη τη ζωή και διαβίωση μας, και η οικονομική άνεση μας προσφέρει δυνατότητες για μια ποιότητα ζωής. Όμως ο λόγος του Κυρίου μας είναι αψευδής: "Ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος". Η ουσιαστική επιβίωση ενός λαού ευρίσκεται μέσα στα πνευματικά στοιχεία του πολιτισμού του, αυτά που, με μία λέξη, ονομάζομε παράδοση. Ο όρος παράδοση είναι ευρύτατος. Περιλαμβάνει τα επί μέρους εκείνα στοιχεία από τα οποία απαρτίζεται η εθνική ταυτότητα και συντηρείται η εθνική αυτοσυνειδησία. Η παράδοση εξασφαλίζει την πολιτιστική συνοχή των γενεών και οικοδομεί το λαμπρό οικοδόμημα του μέλλοντος. Είναι η αριστοτελική "εντελέχεια" που συγκρατεί και ζωογονεί όλο το θεσμό του Γένους, διασώζοντας στις λεπτομέρειες έναν ολόκληρο κόσμο βιωμάτων, επιδιώξεων, τάσεων, κλίσεων, ροπών που απαρτίζουν τη ζωή του λαού μας και επιτρέπουν στον Έλληνα να είναι ό,τι ακριβώς είναι. Της παραδόσεως μας αυτής δυο βασικά και κεφαλαιώδη γνωρίσματα είναι η ομοιογένεια και η ορθόδοξη πνευματικότητα. Η παράδοση μας έχει μια ριζική και μοναδική ενότητα, όλα της τα στοιχεία τελούν σε αλληλεξάρτηση, και το ένα συμπληρώνει το άλλο. Ξεκινώντας από την εποχή του αρχαίου κλασικισμού η παράδοσή μας μπήκε στο χιλιόχρονο βυζάντιο, επεβίωσε στις δύσκολες ώρες της δουλείας χωρίς να χάσει τα μορφολογικά της στοιχεία και συντρόφευες τον νεοέλληνα σε κάθε πτυχή της ζωής του. Αλλ η ομοιογένεια αυτή δεν μπορεί να έξηγηθη ανεξάρτητα και αποκεκομμένη από την ορθόδοξη πνευματικότητα. Η άχραντη Ορθοδοξία διαπότισε βαθιά και πλατειά τον κορμό, τις ρίζες και τους κλάδους του εθνικού μας δένδρου, σε τρόπο τέτοιο που κάθε απόπειρα διαχωρισμού της να συνιστά θανάσιμη απειλή γιά το έθνος μας. Έτσι η παράδοση μας σηματοδοτείται ως "ελληνορθόδοξη", το δε θρησκευτικό στοιχείο ανομολογείται ότι συνιστά την ειδοποιό διαφορά της από τις παραδόσεις άλλων λαών.

Κατά τον Έσελιγκ, σοφό καθηγητή της βυζαντινής και νεωτέρας ελληνικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Λέϋδεν της Ολλανδίας, ο Χριστιανισμός δημιούργησε "την του ελληνικού έθνους ενότητα, την οποίαν ουδεμία πολιτική είχε κατορθώσει μέχρι τότε να πραγματοποιήσει " ("Ακτίνες " 1978, σελ. 292). Και ο Σπ. Ζαμπέλιος έχει τη γνώμη πως χωρίς την πνευματική επανάσταση του Χριστιανισμού μέσα στον ελληνικό χώρο "το όνομα της Ελλάδος δεν ήθελεν ίσως υπάρχει σήμερον ή εντός βιβλιοθηκών και εις σοφών τινων αναμνήσεις". Αλλά και ο σοφός Ρώσος Θεολόγος π. Γ. Φλωρόφσκυ, κρίνοντας την σημασία της Ορθοδοξίας για την Ελλάδα, αποφαίνεται: "Ο Ελληνισμός έχει αποκτήσει αιώνιον χαρακτήρα, μέσα εις την Εκκλησίαν. Έχει ενσωματωθεί εις την σάρκα της, έχει γίνει αιωνία κατηγορία της Χριστιανικής υπάρξεως". Γι' αυτό και Ελληνικότητα και Ορθοδοξία ήσαν ανέκαθεν τα ανεκτίμητα αγαθά που εκαλούντο να υπερασπισθούν οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί Πατέρες μας, με κύριο και φυσικό πρωταγωνιστή κάθε φορά τον ιερό μας Κλήρο. Αυτός ο Κλήρος στάθηκε πάντοτε πρόμαχος της ελληνορθοδοξίας και διεκινδύνευσεν, υπό την πνοή της εκκλησιαστικής του ηγεσίας, και αυτήν την ζωή του χάριν του Γένους μας. Από τις τάξεις του ανεπήδησαν οι μεγάλοι πρόμαχοι της παραδόσεως μας, οι ένθερμοι θιασώτες και ανακαινιστές της, αυτοί που κρατώντας στο ένα χέρι το σταυρό και στο άλλο τη σημαία έγραψαν ανεξίτηλες σελίδες έπων στην ιστορία μας και ανεδείχθησαν οι μείζονες των αναμορφωτών της κοινωνικής και της εθνικής μας ζωής. Τη μεγάλη αλήθεια της σημασίας του ελληνορθόδοξου ράσου, ως συμβόλου λευτεριάς και νίκης, μας για όλο το Γένος μου υπενθύμισε πολιός γέρων Ηγούμενος Μονής ακριτικού μας νησιού, ήρωας ο ίδιος στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στηθείς προ 6 βημάτων του γερμανικού εκτελεστικού αποσπάσματος γιά την αποφασιστική συμβολή του προς φυγάδευσιν Ελλήνων και συμμάχων αξιωματικών στην Τουρκία, οταν με πρωτόφαντο ενθουσιασμό κινών το χέρι του το δεξιό επαναλάμβανε ρυθμικά:

"Καλόγερος, παπάς,
το ράσο του σημαία,
η νίκη είναι βεβαία".

Αυτή η Ορθοδοξία διαμόρφωσε στα χρόνια του Βυζαντίου την ουσιαστική ταυτότητα του λαού μας. Η μεγάλη αυτή διεργασία άρχισε από τον β΄ αιώνα και έφθασε στο αποφασιστικό της στάδιο τον δ' αιώνα με τους μεγάλους Καππαδόκες. Τότε πάρθηκαν οι μεγάλες αποφάσεις που διέπλασαν οριστικά την Ορθοδοξία στους βυζαντινούς χρόνους. Και τότε ήταν που η Ορθοδοξία αυτή άνοιξε με εκλεκτική διάθεση τους κόλπους της για να ενστερνισθεί ό,τι από την αρχαία κλασσική ελληνική αρχαιότητα προσεφέρετο γιά αφομοίωση, και τότε η αλληλοπεριχώρηση αμοιβαίως των στοιχείων Ελληνισμού και Χριστιανισμού, διέπλασαν την Ελληνορθοδοξία, αυτήν γιά την οποίαν ο Στήβεν Ράνσιμαν θα υπογραμμίσει εμφαντικά: "Οι Έλληνες έχουν μια κληρονομιά γιά την οποία μπορούν να αισθάνονται περήφανοι, μια κληρονομιά που δεν πρέπει να χαθεί μέσα στις εναλλασσόμενες υλικές καταστάσεις. Στους σκοτεινότερους αιώνες της Ελληνικής Ιστορίας η Εκκλησία ήταν εκείνη η οποία, παρόλες τις πολλές δυσκολίες, τις πολλές απογοητεύσεις και αυτές ακόμη τις ταπεινώσεις, μπόρεσε όχι μόνο να προσφέρει πνευματική ανακούφιση άλλά και να συντηρήσει και διατηρήσει τις παραδόσεις του Ελληνισμού. Οι μοντερνίστε έχουν συχνά υποτιμήσει τον ρόλο της υπογραμμίζοντας το κενό, το χάσμα που υπάρχει μεταξύ του αρχαίου και του χριστιανικού κόσμου. Αλλά το χάσμα δεν ήταν αγεφύρωτο. Οι Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας διέσωσαν πολλά από τα πιο ωραία που είχε η αρχαία ελληνική σκέψη και το αρχαίο ελληνικό πνεύμα και τα παρέδωσαν στην Εκκλησία ως αυτή την ημέρα. Ο εθνισμός μπορεί να γίνει κακό πράγμα. Όμως ένα αίσθημα εθνικής ταυτότητος που να μη βασίζεται σε φιλόδοξο σωβινισμό αλλά σε μια μακριά παράδοση πολιτιστικών αξιών είναι ζήτημα γιά νόμιμη καύχηση και περηφάνια" ("Η Δράσις μας" τ. 207/1983 σ. 9). Η σημαντική βέβαια αυτή σύνθεση δεν έγινε εύκολα, ούτε έμεινε χωρίς αντιδράσεις. Ήδη από την εποχή του Βυζαντίου παρουσιάσθηκαν προσπάθειες γιά μια απ' ευθείας επανασύνδεση του Ελληνισμού με το αρχαίο ελληνικό πνεύμα. Τις εκπροσωπούσαν κατά βάσιν ο Μιχαήλ Ψελλός, ο Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός, ο Βησσαρίων, κ.ά., που δεν κατάφεραν το σκοπό τους στην Ανατολή. Ο λαός μας δεν φάνηκε από τότε πρόθυμος να ασπασθεί το κλασσικό όνειρο των αιθεροβαμόνων εμπνευστών του και το απέρριψε, αντίθετα προς τη Δύση όπου αυτό βρήκε διέξοδο και καρποφόρησε προετοιμάζοντας την Αναγέννηση. Η Δύση ανέκαθεν αισθάνθηκε τη διαφορότητά της από την Ανατολή. Και γι' αυτό φρόντισε να καταπνίξει κάθε έκφραση αυθεντικής ανατολικής ζωής. Επιδίωξη ανέκαθεν των Φράγκων υπήρξε ο ενταφιασμός του Βυζαντίου γιατί αυτό εκπροσωπούσε τη Ρωμηοσύνη, ιδέα πολύ ενοχλητική γιά τη Φραγκία. Τρεις συντεταγμένες οριοθετούν το Βυζάντιο: Ο Ελληνισμός -η Νέα Ρώμη- και η Ορθοδοξία.

Εναντίον και των τριών στόχευσαν οι Φράγκοι με ποικίλους και εν πολλοίς ανέντιμους τρόπους. Δεν βλάπτει εδώ να θυμηθούμε πως ο Ελληνισμός είχε πολύ πριν από την Άλωση αρχίσει να αρδεύεται πνευματικά από τον σχολαστικισμό της Δύσεως. Το 1204 με τη λατινική κατάκτηση του Βυζαντίου οι Φράγκοι επεδίωξαν την δια παντός τρόπου αφάνισή του, αλλά απέτυχαν. Απέτυχαν και το 1453 παραδίδοντας ουσιαστικά ανυπεράσπιστη την Ανατολή στα χέρια των βαρβάρων Οθωμανών. Και ας μη ξεχνούμε πώς η ρήση του Λουκά Νοταρά ότι είναι "προτιμότερον φακιόλιον τουρκικόν από καλύπτραν λατινικήν" εκφράζει την οδυνηρή συνειδητοποίηση του πραγματικού κινδύνου και των φορέων του γιά την ελληνική μας αυτοσυνειδησία και επιβίωση. Έτσι σ' όλη τη διάρκεια της τουρκικής σκλαβιάς, το ρωμαίικο έμεινε ουσιαστικά αδούλωτο, ενώ οι μισσιονάριοι της Ευρώπης αλώνιζαν κυριολεκτικά τον τόπο κινούμενοι ωσάν σε "ξέφραγο αμπέλι" αναγκάζοντας το λαό να αντιτάξει απέναντι στον κίνδυνο του εκλατινισμού την ίδια αντίσταση που είχε επιδείξει και απέναντι του κινδύνου των εξισλαμισμών. Είναι αληθινό θαύμα της θείας πρόνοιας πως αυτός ο λαός κατόρθωσε μέσα στα δύσκολα εκείνα χρόνια να διατηρήσει ανόθευτη την ταυτότητα του και να ισχύσει εκείνο που ο Κ. Παπαρρηγόπουλος αναφέρει, ότι δηλ. "το έθνος του 1821 ήταν το ίδιον και απαράλλακτων το έθνος του 1453".

Ατίθαση η ρωμιοσύνη υψώθηκε γιγάντια εμπρός στην απειλή εξ Ανατολών και από Δυσμών. Πώς να λησμονήσει κανείς τους εκβιασμούς των Λατίνων κατά την ψευδοσύνοδον της Φεράρας - Φλωρεντίας; Και πώς να λησμονήσει σταθμούς ωσάν το 1204, το 1453, το 1830, το 1922 όπου οι ίδιες πάντα δυνάμεις έθεταν στο στόχαστρο των την ίδια πάντα ρωμηοσύνη, τον ίδιο λαό, το ίδιο Γένος; Σ' αυτή την αναμέτρηση η Ορθοδοξία υπήρξε το σημαντικότερο έρεισμα των Ελλήνων. Και όπως συνέβη με τους Τούρκους, έτσι συνέβη και με τους Λατίνους. Το έθνος το ελληνικό έμεινεν άμεικτον, "ώσπερ το ύδωρ και το έλαιον". Καμία δύναμη δεν κατόρθωσε να υπερκεράσει την σαφή διαχωριστική γραμμή, εκείνη που ώθησε το Γένος να παραμείνει "μονήρες και ανάδελφον", την Ορθοδοξία, την γραμμή που οριοθετούσε επί αιώνες την ταυτότητα και την συνείδηση του λαού μας. Γι' αυτό και το έθνος έφθασε στον αγώνα του 1821 με ακμαίο το φρόνημα του και με βαθιά επίγνωση της ταυτότητος του, ως του ρωμαίικου ελληνορθόδοξου γένους. Και με αυτό το φρόνημα πολέμησε τον κατακτητή γιά να αναβιώσει το όραμα της ρωμηοσύνης, για να στήσει και πάλιν την καταλυθείσα βυζαντινή αυτοκρατορία.

Όμως, με την απελευθέρωση μπαίνουν σε εφαρμογή τα σχέδια γιά την ουσιαστική συρρίκνωση της ρωμιοσύνης, γιά τον εξανδραποδισμό της. Πρώτα-πρώτα ιδρύεται γεωγραφικά περιορισμένη ελεύθερη Ελλάδα, σαν κράτος -η "Ελλαδίτσα", όπως την χαρακτηρίζει ο π. Ι. Ρωμανίδης - και ακολουθεί αμέσως "η καλλιεργημένη υστερία των "διαφωτισμένων" γραικών γιά τα "φώτα" της Ευρώπης που μας ξαναδίδουν συνείδηση της αρχαιοελληνικής μας καταγωγής και δόξας και αποστροφή τους γιά ό,τι θύμιζε Βυζάντιο και Ορθοδοξία" . "Όλα τα χριστουγεννιάτικα και τα πασχαλινά διηγήματα -θα γράψει ειρωνικά ο Παπαδιαμάντης- δεν πρέπει πλέον να βλέπωσι το φως... Μη θρησκευτικά, προς Θεού. Το ελληνικόν έθνος δεν είναι βυζαντινόν. Εννοήσατε; Οι σημερινοί Έλληνες είναι κατ' ευθείαν διάδοχοι των αρχαίων. Έπειτα επολιτίσθησαν, επροώδευσαν και αυτοί. Συμβαδίζουν με τα άλλα έθνη ". Ακόμη και καινούργια γλώσσα κατασκευάζει από το Παρίσι ο Κοραής, γιά να "καθαρεύουν οι Έλληνες από τις βάρβαρες αλλοιώσεις, που έφερε στη γλώσσα τους το Βυζάντιο και η τουρκοκρατία" (Βλ. Χρ. Γιανναρά: Η revanche της Ευρώπης, "Η νεοελληνική ταυτότητα" σ. 70-71 ).

Σιγά-σιγά μα μεθοδευμένα η ρωμαίικη ιδέα ηττάται στο μικρό κρατίδιο της Ελλάδος. Με εξαίρεση τον πρώτο κυβερνήτη Καποδίστρια που υπήρξε αληθώς ελληνορθόδοξος, όλη η μετέπειτα πολιτική πορεία του νέου Ελληνισμού περνά στην απολυταρχία, ενώ η ιδεολογία του ευρωπαϊκού ουμανισμού προβάλλει τον τύπο του εκκοσμικευμένου, χωρίς θρησκεία, κράτους σύμφωνα με τα πρότυπα των κρατών της Δύσεως. "Αυτό είναι το όραμα ενός ριζοσπαστικού ανθρωποκεντρισμού, μέσα στα πλαίσια ενός σκληρού, παντοδύναμου και αυθαίρετου κρατικισμού" (Βλ. Φειδά: Το πρόβλημα του σκοπού της Παιδείας στον νεώτερο Ελληνισμό. Περιοδικό "Σύναξη", Φθινόπωρο 1983, σ. 14). Η προβολή του ευρωπαϊκού πολιτισμού στον ελληνικό χώρο, έτσι όπως έγινε, μετέδωσε στο σώμα της αναγεννώμενης πατρίδος τις πληγές του, καμωμένες με το στιλέτο της απιστίας, του ορθολογισμού και του ανθρωποκεντρισμού.

"Όλας τας ιδέας και όλας τας δραστηριότητας του ευρωπαίου άνθρώπου - παρατηρεί ο π. Ιουστίνος Πόποβιτς- εμπνέει μία νοσταλγία και ποδηγετεί μία φιλοδοξία να γίνει ανεξάρτητος και αυτοτελής ως ο Θεός. Εις την πραγματικότητα εις την Ευρώπην κυριαρχεί μία θεότης: ο αλάθητος άνθρωπος, ο ανθρωποθεός. Εις το πολυτελές πάνθεον της Ευρώπης ο αλάθητος άνθρωπος αποτελεί την κορυφαίαν θεότητα. Οι υπόλοιποι θεοί είναι ή απορροαί ή αποχρώσεις αυτού. Ο "αλάθητος" άνθρωπος δεσπόζει και εις την ευρωπαϊκήν θρησκείαν και εις την ευρωπαϊκήν φιλοσοφίαν και εις την ευρωπαϊκήν επιστήμην και εις την ευρωπαϊκήν πολιτικήν και εις την ευρωπαϊκήν τεχνικήν και εις την ευρωπαϊκήν τέχνην και εις ολόκληρον την ευρωπαϊκήν παιδείαν και τον πολιτισμόν. Εν πάσι και δια πάντων μόνον ο άνθρωπος και δή ο ευρωπαίος άνθρωπος, ο υπερηφάνως και υπεροπτικώς αυτάρκης και αλάνθαστος" (Βλ. Ιουστίνου Ποποβιτς: Το μυστήριον του Ευρωπαίου ανθρώπου και του Ορθοδόξου Πανανθρώπου. Κεφάλαιον από το βιβλίο του: DOSTOJEVSKI Ι EUROPI Ι SLOVENSTVU, Βελιγράδι 1940). Στο νεαρό κρατίδιο επιπίπτουν τώρα οι ξενοσπουδασμένοι "φωταδιστές", που σ' όλη τη διάρκεια του αγώνα έμειναν μακριά από τον κίνδυνο της μάχης. Τώρα όμως που η λεία είναι πλούσια, πρώτοι αυτοί επιπίπτουν ως κόρακες και κατακτούν θώκους εξουσίας για να λαφυραγωγήσουν, φιλοδοξούντες μάλιστα να αλλάξουν, κατά κυριολεξία, τα φώτα του λαού πού ζει τάχα "εν χώρα και σκιά θανάτου". Είναι τέτοια η προσβαλλόμενη προσπάθεια ώστε και αυτός ο εμπνευστής της Κοραής να αναγκασθεί πολύ πρώιμα να ομολογήσει: "Άρχισα να φοβούμαι, όχι μη φωτισθεί το Γένος, αλλά, μη πριν αποκτήσει φώτα αρκετά... γίνει η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης " (Μ. Γεδεών: Η πνευματική κίνησις του Γένους κατά τον ιη' και ιθ΄ αιώνα, Αθήνα 1976 σ. 280).

Στην κίνηση αυτή όμως από ενστίκτου αντιδρά ο λαός. Και εκφραστές του γίνονται μερικοί αυθεντικοί ελληνορθόδοξοι, αδιάφθοροι, ρωμαλέοι και απροσκύνητοι, που υψώνουν φωνή διαμαρτυρίας διάτορη και στεντόρεια γιά τα φρικτά αποτελέσματα της εκκοσμίκευσης και της αλλοτρίωσης. Όπως παλιά στη Ρωσία του Μ. Πέτρου ο Ντοστογιέφσκυ, ο Κομιακώφ, ο Κιρεέφσωκυ, ο Πούσκιν, ο Γκόγκολ, έτσι κι εδώ οι Κολυβάδες, με τη Φιλοκαλική αναγέννηση και με τη λαϊκή γλώσσα αφυπνίζουν τη ρωμιοσύνη, και μαζί τους ο Μακρυγιάννης, ο Παπουλάκος και αργότερα ο Κωνσταντίνος Οικονόμος, ο Παπαδιαμάντης, ο Μωραϊτίδης και άλλοι γίνονται βράχοι αντιστάσεως και κυματοθραύστες της πλημμυρίδας που απειλεί να καταπνίξει την παράδοση. Ο λόγος τους είναι κεραυνός που με τη λάμψη του διαπερνά τα ερεβώδη σκότη της αρνήσεως, και αφυπνίζει συνειδήσεις, αλλά είναι τόση η δύναμη του κακού, ώστε ο λόγος αυτός, καίτοι είναι δυνατός ως φωνή υδάτων πολλών πνίγεται ωστόσο στη συκοφαντία, στο μίσος και στη διαβολή. Θα αναφέρω δυο χαρακτηριστικά αποσπάσματα που προσφέρουν δυνατότητες εκτιμήσεως του εγκλήματος που συνετελέσθη σε βάρος της ελληνορθοδοξίας.

Το ένα είναι του Μακρυγιάννη που το χαρακτηρίζει ωμότητα, αυστηρότητα και ειλικρίνεια. Απευθύνεται προς τον βασιλέα Όθωνα και γράφει: "Εκείνοι (εννοεί τους αγωνιστές) θέλουν να ΄χουν την θρησκείαν τους και να δοξάζουν τον Θεόν με το μέσον της θρησκείας, και τότε λέγεσθε κι εσείς δίκαιοι βασιλείς επίτροποι του Θεού, όταν τους αφήνετε ελεύθερους εις τα αιτήματα τους. Όχι να κάθεσαι εσύ, ένας μεγάλος Βασιλέας και να καταγίνεσαι ν' αλλαξοπιστήσεις μια χούφτα ανθρώπους, όπου ήταν τόσους αιώνες χαμένοι και σβησμένοι από την κοινωνίαν. Εκείνος όπου τους κυρίεψε τους έκαιγε εις τους φούρνους, τους έκοβε γλώσσες, τους παλούκωνε ν' αλλάξουν την θρησκείαν τους και δεν μπορούσε να κάμη τίποτας. Τώρα ο Θεός ο δίκιος και Παντοδύναμος, οπού ορίζει και σένα, ανάστησε αυτείνο το μικρό έθνος και θέλει να δοξάζεται απ' αυτό το μικρό ορθόδοξο έθνος ορθοδόξως και ανατολικώς καθώς οι εδικοί σου υπήκοοι τον δοξάζουν δυτικώς... και καταγίνεσαι ο βασιλέας να γυρίσει από την θρησκείαν τους απογόνους των παλιών Ελλήνων, τα παιδιά του Ρήγα, του Μάρκου Μπότσαρη, του Καραϊσκάκη, του Οδυσσέα, του Διάκου, του Κολοκοτρώνη, του Νικήτα, του Κυργιακούλη, του Μιαούλη, του Κανάρη, των Υψηλάντων και αλλονών πολλών, οπού θυσίασαν και την ζώνη τους και την κατάστασιν τους δι΄ αυτείνη την ορθόδοξη Θρησκεία και δι' αυτείνη την ματοκυλισμένη μικρή τους πατρίδα" (Πρβλ. Αρχιμ. Γεωργίου: Ορθοδοξία και Ουμανισμός σ. 23).

Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς στο αποκαλυπτικό αυτό κείμενο, την άκρα προσήλωση του αγωνιστή στην Ορθοδοξία και στην καθ' ημάς Ανατολήν ή την θαυμαστή παρρησία του εμπρός στην πανίσχυρη εξουσία; Την χωρίς πτυχίο Θεολογική του παιδεία ή την αυθόρμητη οξυδέρκεια του; Την ενάντια στο ρεύμα πορεία του ή την αταλάντευτη ελληνορθόδοξη συνείδηση του; Είναι να απορεί κανείς και να εξίσταται μπροστά στο φαινόμενο αυτού του τίμιου αγωνιστή, που αγράμματος και αστοιχείωτος, αναδεικνύεται πρόμαχος της ευσεβείας, θεολόγος κλεινός, γνήσιος έλληνας και θεούμενος ορθόδοξος. Ο ίδιος θα διαμαρτυρηθεί και γιά τον αφανισμό των μοναστηριών, για τη σύλησή τους, για την αρπαγή της περιούσιας των, για την εκδίωξη των μοναχών τους. Θα διακηρύξει ότι αυτά τα μοναστήρια ήταν "τα πρώτα προπύργια της επανάστασης μας. Ότι εκεί ήταν και οι τζεμπιχανέδες μας και όλα τ' αναγκαία του πολέμου... Και θυσίασαν οι καημένοι οι καλόγεροι και σκοτώθηκαν οι περισσότεροι εις τον αγώνα... ".

Διαμαρτύρεται ο Μακρυγιάννης αλλά η σήψη προχωρεί. Η αλλαγή πορείας και το ξέκομμα του λαού από το ζωφόρο μαστό της παράδοσης είναι πραγματικότητα που επεκτείνεται, σαν επιδημία, παντού, και σε άλλους θεσμούς εκτός της Εκκλησίας. Έτσι ο σκοπό παιδείας του έθνους αλλάζει αποβλέποντας πλέον στη δημιουργία και διάπλαση του αυτόνομου ανθρώπου του μη εξαρτωμένου από τον Θεό και από μεταφυσικές πίστεις. Η διοίκηση απροσωποποιείται εγκαταλείποντας το κοινοτικό πρότυπο. Ο πολιτικός βίος εξελίσσεται σε απρόσωπη σχέση. Η δικαιοσύνη αντιγράφει ξένες νομοθεσίες και η Εκκλησία από περιέχον γίνεται περιεχόμενο, εντάσσεται δηλαδή σαν εξάρτημα, στην κολοσσιαία κρατική μηχανή και χάνει την ουσιαστική της διάσταση και παύει να παίζει τον καθοδηγητικό της ρόλο μέσα στο έθνος. Στη συνεχεία ο δρόμος ανοίγει για να ληφθούν νέα μέτρα που θα οδηγήσουν σε αφασία την ταυτότητα μας. Στα πλαίσια των μέτρων αυτών θα πρέπει να ενταχθούν η συστηματική κατεδάφιση πολλών βυζαντινών εκκλησιών στην Αθήνα -70 βυζαντινά εκκλησάκια κατεστράφησαν μόνο γιά να κτισθεί με τα υλικά τους η νέα Μητρόπολη των Αθηνών- η διάλυση εκατοντάδων μοναστηριών, η εξουθένωση του μοναχικού βίου, η δήμευση της εκκλ. περιουσίας, οι διώξεις κληρικών και μονάχων, η πραξικοπηματική ανακήρυξη του αυτοκεφάλου και η αποδέσμευση της Εκκλησίας μας από το Φανάρι, η υπαλληλοποίηση του Κλήρου, η απομόνωση της Εκκλησίας από την κοινωνική ζωή και η περιθωριοποίηση της, η κατάλυση του εθνικού της ρόλου, η πολιτειοκρατική επιβολή στη διοίκηση της και η πλήρης υποταγή της εις το κράτος. Και όλα αυτά μέχρι σήμερα εξακολουθούν να ταλανίζουν και την Εκκλησία και το Έθνος μας. Γιατί από την πικρή φύτρα της αποστασίας ξεπήδησαν πικροί καρποί ανεστιότητος και κακοδαιμονίας. Δεν κατάλαβαν οι Έλληνες πόσο τους κοστίζει αυτή η βίαιη μετανάστευση από την Ανατολή στη Δύση και που ακριβά πληρώνουν επί χρόνια τώρα τις άκριτες ερωτοτροπίες των προς τον ξένο τρόπο ζωής, με ταυτόχρονη απάρνηση της ίδιας των της πατρίδας.

Το δεύτερο απόσπασμα είναι του Παπουλάκου, του ανυποχώρητου αυτού καλόγερου, που απομονωμένος και διωκόμενος αντιστάθηκε στον οδοστρωτήρα της αλλοτριώσεως κρατώντας υψηλά τα λάβαρα της ελληνορθοδοξίας. Διαβάζω από τον Κωστή Μπαστιά το παρακάτω απόσπασμα που αναφέρεται στη διαβρωτική διείσδυση της αθεΐας μέσα στα σχολεία, στα "άθεα γράμματα", για τα οποία είχε πριν από χρόνια μιλήσει και ο πατρο-Κοσμάς. Είναι πολύ επίκαιρα και σήμερα τα λόγια αυτά, είναι επισημάνσεις ζωηρές και αληθινές, που Θα έπρεπε να προβληματίσουν όλους μας επί τέλους, πριν έλθει οριστικά τα τέλος μας. Γιατί οι τερμίτες εξακολουθούν να υποσκάπτουν τα θεμέλια του γένους μέσα στα σχολεία με την ανοχή αν μη και τήν ενθάρρυνση του κράτους, που φαίνεται να έχει, κυρίως αυτό, παραδοθεί στο σαρωτικό ρεύμα του δήθεν φωτιστών μας, που ανενόχλητα επιδίδονται, αντιστάσεως μη ούσης, στο διαβρωτικό θεσμών και πίστεων έργο τους.

"Τα άθεα γράμματα παραμέρισαν τους αγίους και τους αγωνιστές και βάλανε στο κεφάλι του Έθνους ξένους και άπιστους γραμματισμένους, που πάνε να νοθέψουνε τη ζωή μας. Τ' άθεα γράμματα κόψανε το δρόμο του έθνους και τ' αμποδάνε να χαρεί τη λευτεριά του. Είναι ντροπή μας, ένα γένος που με το αίμα του πύργωσε τη λευτεριά του, που περπάτησε τη δύσκολη ανηφοριά, να παραδεχτή πώς δεν μπορεί να πορπατήσει στον ίσιο δρόμο άμα ειρήνεψε, κι ότι δεν ξέρουμε εμείς να συγυρίσουμε το σπίτι, που με το αίμα μας λευτερώσαμε, άλλά ξέρουν να το συγυρίσουν εκείνοι που δεν πολέμησαν, εκείνοι που δεν πίστευαν στον αγώνα, εκείνοι που πάνε να μας αποκόψουνε από τον Χριστό, και πασχίζουνε να μας ρίξουνε στη σκλαβιά άλλων αφεντικών, που' ναι πιο δαιμονισμένοι από τους Τούρκους. Γιατί κι εκείνα που εσεβάστηκεν ο Τούρκος, τ' άθεα γράμματα τα πετάνε και πάνε να τα ξερριζώσουνε. Αφανίζουνε τα μοναστήρια, πομπεύουνε τους καλογέρους και τις καλόγριες, κλέβουνε τ' άγια δισκοπότηρα και τα πουλούνε γι' ασήμι που θα στολίσει τις βρωμογυναίκες. Αρπάζουνε τ' άγια των αγίων και τα βάζουνε κάτω από τα πόδια της εξουσίας τους, που τα ορίζει κατά τα νιτερέσια της. Τ' άθεα γράμματα υφαίνουνε το σάβανο του Γένους. Αυτά λοιπόν τα γράμματα θα μάθουνε τα παιδιά μας; Κι αν ακόμα συναχτούν όλοι οι άθεοι γραμματισμένοι και στυφτούνε σαν το λεμόνι, δεν θα πετύχουν να γράψουν μια αράδα που ν' αξίζει μια γραμμή από τα ευαγγέλια. Αλλά τι λέω μια αράδα; Ούτε μία λέξη που να μοιάζει με μία του Θεοτοκικού αυτού βιβλίου. Γιατί κάθε τι εκεί μέσα είναι λόγος Κυρίου, είναι σοφία ορθή, και τα όσα λέει το χτίσμα δεν γίνεται να φτάσουν το λόγο του Πλάστη. Αντίς να μαθαίνουνε στα παιδία μας απ' τ' άγια συναξάρια το πως ζήσανε οι άγιοι της χριστιανοσύνης και το πως μαρτυρήσανε γιά τήν αγάπη του Χριστού, τους μαθαίνουνε τήν ιστορία του κολασμένου κόσμου. Γιατί δυο λογιών είναι και οι ιστορίες. Είναι η αγιασμένη και η κολασμένη ιστορία. Αδιάκοπα φανερώνουμε την κολασμένη εικόνα του κόσμου και σιγά-σιγά καταφέραμε να πιστέψουμε πώς η εικόνα αυτή είναι η γνήσια εικόνα του ανθρώπου και πως όξω απ' αυτήν άλλη ζωή δεν εστάθη. Όλα τούτα είναι άτιμα ψέματα, είναι τα ζιζάνια που σπέρνουνε στον αγρό του Κυρίου τ' άθεα γράμματα. Μας μιλάνε για τους αρχαίους. Κι εγώ ο ταπεινός και αγράμματος κήρυκας του λόγου του Χριστού μας σας λέγω πώς κανένας αρχαίος δεν ξεπερνά σε παλικάρια, σε μεγαλείο και σε δόξα τον Άγιο Κοσμά, τους μάρτυρες και τους μεγάλους ασκητάδες. Γιατί αν εκείνοι πεθάνανε γιά μια πατρίδα, ο Άγιος Κοσμάς μαρτύρησε για μιαν Ελλάδα του Χριστού, και όχι γιά μιαν Ελλάδα δουλωμένη στον αντίχριστο"

Πώς, να μη συγκινηθεί κάνεις και να μην κλάψει μπροστά σ' αυτή την ωμή και ειλικρινή γλώσσα; Πώς να μην σκύψει ευλαβικά το κεφάλι του, μπροστά στις απροσκύνητους αυτούς ηγέτες της ελληνορθοδοξίας, που ύψωσαν το ανάστημα τους ενάντια στη φράγκικη εισβολή και στην άθεη παιδεία; Αιωνία σου η μνήμη αείμνηστε Παπουλάκο, αιωνία σου η μνήμη αξιομακάριστε Μακρυγιάννη, που έγκαιρα κρούσατε τους κώδωνες του συναγερμού, για να ξυπνήσετε τους παραδομένους στην αλλοτρίωση κοσμικούς και -ατυχώς- και εκκλησιαστικούς άρχοντες του νεώτερου Ελληνισμού. Εσείς απευθυνόταν στον απλοϊκό λαό, αύτον που είχε και εξακολουθεί να έχει μέσα στο πετσί του τήν πίστη. Και προσπαθούσατε να του ξαναθυμίσετε την αληθινή του ιστορία, να τον προφυλάξετε από τήν πανούκλα της αποστασίας, να τον φέρετε στην αυτογνωσία. Και παράλληλα στρέφατε το μαστίγιο του λόγου σας ενάντια στην ανάξια ηγεσία του τόπου, αιρόμενοι στα δυσθεώρητα ύψη των προμάχων του Γένους, που δεν ξεπούλησαν τις αρχές τους για χάρη καιρικών συμφερόντων, ούτε συμμάχησαν με τους ισχυρούς για να εξασφαλίσουν στον εαυτό τους παροχές και δόξες. Εσείς ξέρατε ότι οι άνθρωποι υπακούουν μεν στους ισχυρούς, αλλά σέβονται μόνο τους δικαίους. Και δεν θελήσατε να γίνετε ισχυροί, παραμείνατε όμως δίκαιοι για να σώσετε αυτό το έθνος, για να οριοθετήσετε την πορεία του, για να μην απεμπολήσει την παράδοση του. Για να ζήσει. Πόσο επίκαιροι θα ήσαν οι λόγοι σας και σήμερα. Σήμερα, που το ίδιο αλαζονικό, ανθρωποκεντρικό και ανόσιο πνεύμα κυριαρχεί στη δημόσια ζωή του τόπου, στην παιδεία, στη διανόηση, στη διοίκηση, στην οικονομία. Αν ζούσατε σήμερα θα είχατε ξεσπαθώσει ανένδοτα κατά της νοθείας της γλώσσας μας, θα είχατε ξεσηκωθεί ενάντια στα άθεα γράμματα που διαφεντεύουν την παιδεία μας, που θέλουν να μας εγκλωβίσουν στα αδιέξοδα της χωρίς Θεό και χωρίς Πατρίδα φιλοσοφίας των. Θα είχατε καταγγείλει με ορμή και οργή την τραγική σχιζοφρένεια στην οποία οδηγείται καθημερινά ο λαός μας, τον γραικυλισμό των κρατούντων, που θυσιάζουν στον Μολώχ του εξευρωπαϊσμού τη γηγενή και αυτόχθονα κληρονομιά μας, που μας πηγαίνουν "γυμνούς στ' αγκάθια" των ευρωπαϊκών διαύλων, που κτυπούν με λύσσα τα δύο μεγάλα και άπαρτα ακόμη κάστρα: την Εκκλησία και την Οικογένεια. Εσείς ξέρατε καλύτερα από μας την μεγάλη αλήθεια ότι αν παύσεις να είσαι ορθόδοξος, πολύ γρήγορα θα παύσεις να είσαι και Έλλην.

Τήν αλήθεια αυτή τήν γνώριζαν και τήν γνωρίζουν πολύ καλά πριν από μας όλοι ανεξαιρέτως οι εχθροί μας. Γι' αυτό και όλοι τους στράφηκαν μανιωδώς κατά της Εκκλησίας και της πίστεώς μας. Οι Τούρκοι στην διάρκεια της τουρκοκρατίας έθεσαν σε κίνηση τους μηχανισμούς των εξισλαμισμών, πιστεύοντας πώς χανόταν γιά του Ελληνισμό, όποιος χανόταν γιά τήν Ορθοδοξία. Το παιδομάζωμα, οι πιέσεις γιά φορολογική αφαίμαξη, τα δεινά των ραγιάδων, όλα απέβλεπαν σε τούτο. Και όταν δεν κατόρθωναν το ποθούμενο, εξαντλούσαν το μένος των σε βάρος των Κληρικών μας. 10 Πατριάρχες, 100 Ιεράρχες και 6.000 άλλοι Κληρικοί είναι ο αμητός της θυσίας αυτής στο βωμό της πίστεως και της πατρίδος. Αργότερα οι Φράγκοι, οι Λατίνοι το ίδιο σύστημα εφήρμοσαν: τον εκλατινισμό. Και εξεδίωξαν τους Έλληνες ορθοδόξους Αρχιερείς από τις έδρες των και εξήντλησαν και αυτοί σε βάρος του ελληνορθόδοξου κλήρου τήν μήνιν των στην προσπάθεια να κάμψουν το ορθόδοξο φρόνημα του λαού μας. Στο Μακεδονικό αγώνα οι βούλγαροι κομιτατζήδες τους Ιεράρχες μας είχαν στόχο τους και πολλοί από αυτούς, όπως ο Γρεβενών Αιμιλιανός, έβαψαν με το αίμα τους τη μακεδονική γη. Το 1922 στη Μικρασία πάλι οι Ιεράρχες και ο κληρικοί μας δέχθηκαν το μεγαλύτερο βάρος του κόστους της καταστροφής. Το 1941 οι Βούλγαροι στη Θράκη εξεδίωξαν τους Έλληνες Ιεράρχες, κατάλαβαν τους Ναούς μας, επέβαλαν τη χρήση της βουλγαρικής γλώσσας και όλα αυτά με τον εκβιασμό της διακοπής της τροφοδοσίας του λιμώττοντος ελληνικού πληθυσμού. Και στις μέρες μας πάλιν οι Τούρκοι το 1953 με τις καταστροφές της Πόλης, εναντίον των Ναών μας, των Κληρικών και των ιερών μας εστράφησαν. Ανέσκαψαν τάφους, ανέτρεψαν σταυρούς, βεβήλωσαν Ναούς, διέλυσαν και κατέστρεψαν εικόνες. Μέχρι και προ ετών που συνέλαβαν τον κύπριο Ιεράρχη Κιτίου Χρυσόστομο και τον εταπείνωσαν κρατώντας τον αυτόν μόνον περισσότερο χρόνο από ό,τι όλους τους άλλους. Οι εχθροί μας γνωρίζουν ποιος είναι ο όρος επιβίωσης αυτού του έθνους. Γι' αυτό και στρέφονται με μανία εναντίον του, για να στερήσουν το έθνος από ένα κύριο έρεισμα του, για να αφήσουν ορφανό τον λαό, για ν' ανοίξει ο δρόμος στην επιβουλή και την εξόντωση.

Ατυχώς, αυτό που ξέρουν τόσο καλά οι εχθροί μας μοιάζουμε να μην το ξέρουμε εν πολλοίς εμείς οι Έλληνες. Αλλιώς δεν εξηγείται πώς, κατά τα τελευταία ιδίως χρόνια, η Εκκλησία βρίσκεται συστηματικά στον τόπο μας διαρκώς στο στόχαστρο, αντικείμενο χλεύης, ειρωνείας και κάθε κακοηθείας. Πώς το κράτος έφθασε στο σημείο να θεωρεί τήν Εκκλησία μόνο ανυπόφορο βάρος του κρατικού κορβανά από το οποίο πρέπει το ταχύτερο να απαλλαγεί. Πώς αποκλείσθηκε η παρουσία της Εκκλησίας στο σχολείο και πώς διαμορφώθηκε η ζωή μας με τήν τη το θρησκευτικού αποχρωματισμού που εξαπλώνεται συνεχώς και περισσότερο. Πώς μεθοδεύτηκε η αποστέρηση των Μονών από τήν περιούσια των, σίτε να διαλυθούν και να πάψουν να είναι μετερίζια της ορθοδοξίας. Πώς αλλοιώθηκε η εκκλησιολογική βάση της ευσέβειας μας;

Στα παλιά χρόνια οι Έλληνες έβλεπαν του Επίσκοπο τους σαν εκφραστή της ελληνικότητας και της ορθοδοξίας των. Όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα στη διασπορά. Γύρω του και γύρω από τήν ενορία συνάζονταν σε εκκλ. σύναξη όλοι οι άνθρωποι του λαού και προσδιόριζαν έτσι τήν υπόσταση των. Έπαιρναν δύναμη και αισθάνονταν πώς είναι έλληνες. Σήμερα για πολλούς, το να είσαι Έλληνας δεν σημαίνει το δίχως άλλο πώς είσαι ορθόδοξος. Γι' αυτό και το Σύνταγμα μας, που κάποτε θεωρούσε μεγέθη αξεχώριστα τον Ελληνισμό και τήν Ορθοδοξία, σήμερα, υπό τήν επιρροή των νέων ιδεών και για να μην φανεί πως οπισθοπορεί, επιδιώκει να μετατρέψει τη χώρα σε λαϊκίστικο κράτος που θα σέβεται μεν και θα προστατεύει κάθε γνωστή θρησκεία, χωρίς όμως καμία διάκριση, καμία ιδιαίτερη σχέση, καμία συμπάθεια προς την Ορθοδοξία, λες και δεν είναι η Ορθοδοξία η πνευματική μας Μητέρα καί Τροφός του Γένους. Θα σας θυμίσω πώς το σύνταγμα της Επιδαύρου του 1824 στα άρθρο 1 διακήρυττε πως "Έλλην είναι όστις κατοικεί αυτόν εδώ τον τόπον και πιστεύει εις τον Ιησούν Χριστόν ως εις Θεόν και Σωτήρα". Και ενθυμούμαι τον μεγάλο αγώνα που έπρεπε να κάνει η Εκκλησία το 1975 για να διατηρηθεί τουλάχιστον το προοίμιο του Συντάγματος μας "Εις το όνομα της αγίας και ομοουσίου και αδιαιρέτου Τριάδος". Έχει γραφή από τους ειδικούς ότι το ισχύον Σύνταγμα μας καθιστά χαλαρότερους τους δεσμούς που συνδέουν το κράτος και το λαό με τήν Εκκλησία και τήν πίστη. Και ας μη λεχθεί ότι τούτο δεν επηρεάζει διόλου τους δήθεν ακατάλυτους δεσμούς της Εκκλησίας με το Έθνος. Επηρεάζει και πολύ. Αρκεί να σας πω ότι σήμερα η διδασκαλία το μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία εξακολουθεί να διατηρείται χάρις σε μία και μόνο λέξη του άρθρου 16 του Συντάγματος μας. Εκεί λέγεται ότι η παιδεία μας έχει σκοπό να αναπτύξει μεταξύ των άλλων και τη "θρησκευτική" συνείδηση των παιδιών. Χάρις σ' αυτή τη λέξη δεν τόλμησαν να εξοβελίσουν το μάθημα αυτό από τα σχολεία. Είχα την πικρή εμπειρία να ακούσω από διανοούμενο της χώρας μας, σε μια συζήτηση για τα παραπάνω ζητήματα, να μου λέγει ότι όραμα των νέων αυτών αναμορφωτών είναι να σταματήσει η Εκκλησία να επηρεάζει τη ζωή των ελλήνων, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται και αλλόδοξοι και αλλόπιστοι και άθεοι. Και ότι είναι απαράδεκτο π.χ. να απονέμεται η δικαιοσύνη με τήν εικόνα του Κυρίου πάνω από τις έδρες των δικαστών ή να τηρούνται οι θρησκευτικές αργίες κ.λ.π. Τον ενοχλούσε πολύ το καθεστώς αυτό, όπως ενοχλεί και πολλούς άλλους, όσους εζήλωσαν τήν δόξαν των δήθεν προοδευμένων κρατών της Ευρώπης που δεν θέλουν να έχουν θρησκεία. Αλλ' λησμονήσαν ότι κάτι τέτοιο σημαίνει για μας αυτοαναίρεση και αυτοκαταδίκη.

Οι ρίζες του δικού μας πολιτισμού βρίσκονται στην εκκλησιαστική σύναξη. Οι άγιοι και οι θεούμενοι της Εκκλησίας μας είναι η μικρά ζύμη, που όλο το φύραμα ζυμοί και ανακαινίζει ριζικά τον άνθρωπο και τον κόσμο. Εμείς δεν ζητούμε, ούτε πρέπει να ζητούμε την επιβολή της συμμετοχής των ανθρώπων σ' αυτή την κοινή ζωή της χάριτος με τη δύναμη της εξουσίας. Γιατί δεν πιστεύουμε πως η ορθοδοξία έχει ανάγκη τα δεκανίκια της εξουσίας για να επιβιώσει. Αν επισημαίνουμε όλα τα παραπάνω δεν είναι γιατί ανησυχούμε για την τύχη της Ορθοδοξίας. Εδώ η Ορθοδοξία επιβίωσε ενός Λένιν και ενός Στάλιν και τώρα και πάλι εκεί "τον ουρανόν υπεραίρει". Ενδιαφερόμαστε για το Γένος, για τον Ελληνισμό. Αυτός έχει να ζημιωθεί αν αποδεσμευθεί από την Ορθοδοξία, αυτός θα κλυδωνισθεί και θα χάσει την ισορροπία του. Πρέπει να το καταλάβουν καλά και οι κυβερνώντες και ο λαός. Δεν βλάπτουν την Εκκλησία με το να θέλουν να την απωθήσουν στο περιθώριο. Αντίθετα, την ωφελούν, γιατί Εκκλησία διωκομένη είναι ζωντανή Εκκλησία. Τον εαυτό τους βλάπτουν και αυτοί θα πληρώσουν ακριβά την αποστασία. Αυτοκτονούν και αυτοκαταστρέφονται όταν στερούν τον εαυτό τους από τα πνευματικά ερείσματα. Και αυτό συμβαίνει από χρόνια στη χώρα μας. Αγνοείτε ότι χωρίς το ορθόδοξο ήθος κινδυνεύουμε να μετατραπούμε σε λαό απρόσωπο και αφερέγγυο; Ξηλώνουμε μόνοι μας τα ερείσματα μας, μοιάζουμε να πριονίζουμε το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμαστε. Η οικογένεια δέχεται ανελέητα πλήγματα, ο πολιτικός γάμος ανατρέπει τη θρησκευτική ομοιογένεια των οικογενειών, η αποποινικοποίηση της μοιχείας ενθαρρύνει τη διάλυση των γάμων, το αυτόματο διαζύγιο κατήντησε πληγή για τα ζευγάρια και δημιουργεί αθώα θύματα στα πρόσωπα των παιδιών. Το κύτταρο της ελληνορθοδοξίας, η οικογένεια, παύει να λειτουργεί προστατευτικά για την παράδοση. Τι μένει; Μόνον η Εκκλησία, που και αυτή βάλλεται είτε σαν πίστις, είτε σαν ήθος, στα πρόσωπα των ποιμένων της. πριν λίγα χρόνια, αν ήθελες να σταδιοδρομήσεις και να αναδειχθείς ως διανοούμενος θα έπρεπε να κάνεις επίδειξη δύο τουλάχιστον ιδιοτήτων: να φανείς ότι είσαι μαρξιστής και να δείξεις ότι είσαι και ολίγον άθεος. Και αυτό σε μια περίοδο όπου και σ' αυτήν την σοβιετική Ρωσία, κατά την πρόσφατη μαρτυρία της Τατιάνας Γκορίτσεβα, "ο Χριστιανισμός έχει γίνει μόδα. Αν είσαι άθεος έρχεσαι από την επαρχία" (Καθημερινή, 1.4.89). Το επαρχιώτικο τούτο πνεύμα με παραλλαγές και διακυμάνσεις εξακολουθεί να δυναστεύει τον τόπο μας.

Όμως τα ευοίωνα σημεία που αναφαίνονται τελευταία στον εθνικό και πνευματικό μας ορίζοντα είναι σημαντικά. Γιατί τα 150 χρόνια της αλλοτρίωσης, φαίνεται πως τελικά δεν έχουν καταφέρει να οδηγήσουν σε αφασία την ορθόδοξη συνείδηση μας. Η Ορθοδοξία επιβιώνει στις καρδιές των ανθρώπων, ανανεωμένη μάλιστα, δυναμική και ζωντανή. Το σύνθημα "για μια ελεύθερη και ζωντανή Εκκλησία" δεν έχει ξεχασθεί. Αντίθετα κάθε ημέρα που περνά προσλαμβάνει και νέες διαστάσεις και έρχονται στιγμές που δονεί εσώτατα τις καρδιές μας. Το 1987 με τον μεγαλεπήβολο εκείνο αγώνα της Εκκλησίας προς περιφρούρηση του αυτοδιοικήτου της, ο λαός μας απέδειξε ότι έχει, διατηρεί ακόμη μέσα του γρηγορούσα την εκκλησιαστική του συνείδηση, ότι θέλει την Εκκλησία του δυναμική και ανανεωμένη, μέσα στα σύγχρονα προβλήματα κινουμένη, οριοθετώντας τη ζωή του, ηγέτιδα πνευματική του τόπου. Η αναβίωση του Αγίου Όρους και του Μοναχισμού μας γενικώτερα στις ημέρες μας είναι σημείο ενδεικτικό. Χιλιάδες νέοι ζουν εκκλησιαστικά σήμερα, κατακλύζουν τους ι. Ναούς, μετέχοντες στη ζωή της Εκκλησίας. Χιλιάδες επιστήμονες και άνθρωποι ήθους και υψηλού φρονήματος απεκδέχονται τον έλεγχο της ζωής των από την Εκκλησία και ζουν κατά τις επιταγές της. Και διανοούμενοι αξίας δεν διστάζουν να διακηρύττουν -όπως ο προ καιρού κοιμηθείς Τάσος Λιγνάδης- ότι "η Ορθοδοξία είναι η έκφραση του Γένους. Όσοι θέλησαν να το αμφισβητήσουν όχι μόνο έπεσαν έξω, αλλά και γελοιοποιήθηκαν. Η τουρκοκρατία, παρά τη μακρά της διάρκεια, στη συνείδηση του υπόδουλου Γένους ήταν μια διαρκή προσωρινότης. Η ορθόδοξη Εκκλησία διήρκεσε περισσότερο από την υπερχιλιετή βυζαντινή αυτοκρατορία. Το Βυζάντιο υπήρξε ουσιαστικά πνευματικό παράγωγο της Εκκλησίας που τη μορφοποιό της ιδεολογία χειρίσθηκε ως μέσο αποστολισμού και οικουμενικής πολιτικής. Η Εκκλησία διήρκεσε περισσότερο από την οθωμανική αυτοκρατορία μολονότι έζησε υπό καθεστώς αιχμαλωσίας. Κατόρθωσε να επιβιώσει ακόμη και κάτω από τις πιο αντίξοες διαλυτικές περιστάσεις της υποστάσεως της στον αιώνα μας". Για να καταλήξει: "Η Εκκλησία είναι η ζωτική κιβωτός, δηλαδή θεματοφύλακας της ταυτότητας του Ελληνισμού που σημαίνει ότι η πνευματικότητα της μεταστοιχειώνεται στην ιστορία ως η πολυδιάστατη πολιτική διασώσεως της ιθαγενείας". Γι' αυτό άνδρες που εβίωσαν την Ορθοδοξία και αγάπησαν το Γένος, όπως ο Φώτης Κόντογλου, έγραφαν ότι όποιος πολεμάει την Εκκλησία υπονομεύει τα θεμέλια του Έθνους. Το ίδιο πράγμα με άλλη διατύπωση έχει διακηρύξει ο πολύς σύγχρονος ιστορικός Στήβεν Ράνσιμαν: "Κατά την τουρκοκρατία η Εκκλησία κατόρθωσε να επιβιώσει. Και όσο αυτή επιβίωνε το έθνος δεν μπορούσε να πεθάνει". Έχω την βεβαία αίσθηση ότι σήμερα ο Ελληνισμός απειλείται. Απειλείται και βίαια και ειρηνικά. Μια άλωση, μια βαβυλώνια αιχμαλωσία είναι επί θύραις αν δεν έχει ήδη διαβεί το κατώφλι του. Κοιτάτε τι γίνεται με τον τουρισμό τα νησιά μας. Τι ξεπεσμός, τι αλλοτρίωση, τι αποστασία. Ένα νέο είδος γραικυλισμού έχει κάνει την εμφάνιση του, απωθώντας τα σωτήρια αντισώματα στο βάθος. O γραικυλισμός αυτός σαρώνει στο πέρασμά του παράδοση και πίστη, θυσιάζοντας τα στο βωμό ενός άκριτου εξευρωπαϊσμού, ενός απεριόριστου ευδαιμονισμού και μιας χυδαίας υλοφροσύνης. Αλλά η απειλή, για την οποίαν ομιλώ έχει βαθύτερες προελεύσεις και αποτελεί εφαρμογή σχεδίου ή σχεδίων που έχουν εκπονηθεί προσεκτικά από χρόνια πολλά. Ας κάνουμε μαζί μια σύντομη επισκόπηση και επιστασία στην ιστορία.

Κοιτάξετε προς ανατολάς. Πού είναι οι πάλαι ποτέ ανθούσες παροικίες της Μικρασίας, της Κωνσταντινουπόλεως, της Ανατ. Θράκης, της Μέσης Ανατολής, της Αιγύπτου και του Πόντου; Ποιος δάκτυλος -έχετε διερωτηθεί ποτέ- ποιος δάκτυλος μας εξερρίζωσε από τις προαιώνιες αυτές κοιτίδες μας; Είναι τάχα μόνο οι δικές μας αμαρτίες μήπως η έντεχνη εκμετάλλευση των θανάσιμων λαθών της ηγεσίας μας από τους ενεδρεύοντας άσπονδους "φίλους" μας; Το ισχυρό ρεύμα του Ισλάμ, που άρχισε να κατακλύζει και τη γειτονική μας Τουρκία, ο διεθνής σιωνισμός με τα παρακλάδια του και η φράγκικη πολιτική των δήθεν συμμάχων μας συρρικνώνουν τον Ελληνισμό και τον εκδιώκουν από τις εστίες του. Τίποτε δεν είναι τυχαίο. Το ίδιο φαινόμενο, σε βάρος βέβαια του Χριστιανισμού, παρατηρείται και το ίδιο έγκλημα συντελείται σήμερα στον Λίβανο. Όλη η κακοδαιμονία της άλλοτε ανθηρής αυτής χώρας, οφείλεται στην εφαρμογή του σχεδίου, που εξεπόνησαν σκοτεινές δυνάμεις, γιά την εκδίωξη του δυναμικού χριστιανικού στοιχείου από τη χώρα αυτή. Γιά την επέκταση του ισλαμισμού σε όλη την έκταση της Μ. Ανατολής. Μπορείτε να φανταστείτε, νομίζω, ποιος ή ποίοι κρύβονται πίσω και από αυτή την επιχείρηση. Ποίοι έχουν συμφέρον να συρρικνωθεί και ο Ελληνισμός και ο Χριστιανισμός. Μήπως και το συνεχιζόμενο δράμα της Κύπρου εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο; Μετ' επιτάσεως διαδίδεται σήμερα ότι διανύουμε τη μεταχριστιανική εποχή. Η λεγομένη "Νέα Εποχή" ή "εποχή του Υδροχόου" επιδιώκει να εγκαθιδρύσει στον κόσμο μια παγκόσμια και οικουμενική ανθρώπινη ενότητα χωρίς όρια και δεσμεύσεις, σύνορα και γένη. Στο σχέδιο αυτό εντάσσεται και η ένωση των θρησκειών όλων, ώστε να μη στέκονται εμπόδιο στην προσέγγιση των λαών. Πάνω από 70.000 οργανώσεις σήμερα σε όλο τον κόσμο εργάζονται για την πραγματοποίηση αυτού του σχεδίου. Την κορυφή του παγόβουνου είδαμε στο παγκόσμιο συνέδριο θρησκειών που έγινε τον περασμένο Ιούνιο στη Σεούλ, με σκοπό την ένωση όλων των θρησκειών. Ο νέος αυτός συγκρητισμός μπορεί να γοητεύει και να συγκινεί τους απλούς ανθρώπους ή τους αδιάφορους θρησκευτικά, όμως είναι ένωση όχι εν Χριστώ αλλά υπεράνω δογμάτων, θρησκειών και παραδόσεων. Αντιλαμβάνεσθε τι σημαίνει αυτό; Είναι απειλή όχι μόνο για την Ορθοδοξία, αλλά και γιά τον Ελληνισμό διότι στόχος της είναι η κατάλυση κάθε παραδοσιακού αντισώματος με το απατηλό σύνθημα να γίνει ο κόσμος όλος μια γειτονιά και κάτι επί πλέον: μια καρδιά, μια υπόσταση που θα κινείται τότε πειθαρχικά και υπάκουα κάτω από τα ρυθμικά κινήματα της μαγικής μπαγκέτας, που θα χειρίζεται κάποιος άγνωστος σε μας παγκόσμιος κυρίαρχης.

Κοιτάξετε προς βορρά. Παρά τις διπλωματικές διαβεβαιώσεις των ηγητόρων μας, νομίζετε ότι δεν κινδυνεύει ο ελληνισμός από τη μεριά αυτή; Δέν θα κινδύνευε ενδεχομένως αν το πανσλαβιστικό όραμα είχε υποχωρήσει και λησμονηθεί, αλλά θα ήταν κανείς έξω της πραγματικότητας εάν ήθελε παραδεχθεί μια τέτοια πρόταση. Δεν μισούμε κανένα, άλλά και δεν χάσαμε την μνήμη μας, ούτε δεχόμαστε να υποθηκεύουν τη λειτουργία της νοήσεως μας οι πρόσκαιρες και συνήθως πρόχειρες επιδιώξεις μερικών όψιμων υπερασπιστών των συμφερόντων του ελληνισμού, πολλοί από τους οποίους υπήρξαν επιδεικτικά απόντες από τους πρόσφατους αγώνες της πατρίδος γιά την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της. Να σας υπενθυμίσω την πολιτική των Σκοπίων ή την τακτική της Αλβανίας, όπου συστηματική γενοκτονία συντελείται σε βάρος των χιλιάδων αδελφών μας βορειοηπειρωτών, όπου από 400.000 πριν 5 χρόνια έφθασαν σήμερα, σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της αλβανικής κυβερνήσεως στις 57.758 ψυχές; Να σας υπενθυμίσω ακόμη την ανακίνηση μειονοτικού ζητήματος στη Δυτ. Θράκη από τους Τούρκους που με τη συστηματική τους πολιτική μέσα κι έξω από τη χώρα μας κατόρθωσαν να μπορούν να ελέγχουν όλο το μουσουλμανικό στοιχείο στέλλοντας και ανεξάρτητο πολιτικό τους εκπρόσωπο στη Βουλή;

Κοιτάξετε τώρα στα δυτικά. Είναι η Ευρώπη των εθνών, των πολιτών και των εργαζομένων. Γιατί στην πράξη η διείσδυση του ξενότροπου συστήματος ζωής στον τόπο μας απειλεί την ανεξαρτησία μας και διακινδυνεύει την αληθινή υπόσταση μας. Γιατί βέβαια δεν είναι ο πακτωλός των πράσινων δραχμών που ρέει στα θυλάκιά μας αυτός που θα μας εξασφαλίσει ανεξαρτησία, αλλά τα πνευματικά μας υποστρώματα και η πνευματική μας θωράκιση. Βλέπω με ανησυχία την επερχόμενη ανάμειξη στη μέχρι τώρα σχεδόν ομοειδή, από έποψη θρησκεύματος και επομένως και από έποψη πολιτιστικής και πνευματικής ομοιογένειας, ελληνική κοινωνία στοιχείων αλλόδοξων και αλλόπιστων από αυτά που πλεονάζουν στην Ευρώπη, με συνέπεια τη σταδιακή αλλοίωση της παραδοσιακής μορφής της ζωής μας, της κοινωνίας μας και με κίνδυνο τον τραυματισμό της εθνικής μας ομοψυχίας και ενότητας, κύριος συντελεστής της οποίας είναι η Ορθοδοξία μας. Η σταδιακή εγκατάσταση στη χώρα μας, σε συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς, ξένων προσώπων που θα θελήσουν να ζήσουν εδώ μόνιμα δημιουργεί νέες συνθήκες ζωής γιά όλους μας. Ο καθείς εξ αυτών φέρνει μαζί του τις παραδόσεις του, τη γλώσσα, τη θρησκεία του. Θα αναπτυχθούν και εδώ οργανωμένες ομάδες κοινωνικής πιέσεως που θα διεκδικούν, εν ονόματι των συνταγματικών ελευθερίων, δικαιώματα με βάση το θρήσκευμα η την αθεΐα τους. Μην εκπλαγείτε εάν δείτε σε λίγο να ξεφυτρώνουν στις μεγάλες πόλεις τζαμιά η και κέντρα ισλαμικών σπουδών, όπως αυτό συμβαίνει σε όλες τις δυτικές πρωτεύουσες. Όσο υποχωρεί η Ορθοδοξία, τόσο τα οθνεία στοιχεία κερδίζουν έδαφος, και σιγά-σιγά θα γίνουμε πρόσφυγες στον τόπο μας. Στη Γαλλία π.χ. υπάρχουν σήμερα μεγάλες κοινότητες βουδιστών, εβραίων, μουσουλμάνων, ινδουιστών, βραχμάνων, αθέων. Τα μέλη των αρχικά προήρχοντο από μετανάστες των χωρών της Ανατολής, όπου κυριαρχούν τα θρησκεύματα αυτά. Αργότερα, οι μετανάστες αυτοί ανέπτυξαν προσηλυτιστική δραστηριότητα και κατόρθωσαν να αποκτήσουν τους πρώτους προσήλυτους. Σήμερα στη Γαλλία υπάρχουν 300.000 μουσουλμάνοι, εκ των οποίων οι 150.00 είναι προσήλυτοι, τέως χριστιανοί. Καί όλα αυτά καθ' ην ώραν στις ισλαμικές χώρες ο χριστιανισμός πολεμείται και οι χριστιανοί, κατά το πλείστον, δεινοπαθούν. Η Ευρώπη αν δεν υπάρξει σωστή από μέρους μας αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών, θα αποβεί γιά μας η χοάνη της αφομοιώσεως μας. Ήδη δε λέγεται πώς θα υπάρξουν και οι Η.Π.Ε. κατά το πρότυπο των Η ΠΑ. Με δεδομένη τη θρησκευτική, γλωσσική, πολιτιστική, πνευματική και ιστορική ιδιαιτερότητα μας από τους λαούς της Ευρώπης, είναι δυνατόν να επιβιώσουμε; Ιδιαιτερότητα όμως, που βλακωδώς αγωνιζόμαστε να κρημνίσομε. Καλούμεθα να προσαρμόσουμε τη νομοθεσία μας, τη διοίκηση μας, την εκπαίδευση μας, προς ό,τι ισχύει στην Ε.Ε. Όμως μπορεί να γίνει αυτό χωρίς βάσανο, χωρίς τη λήψη των μέτρων που θα αποτρέψουν την αλλοτρίωση μας; Ας μη το λησμονούμε ότι μπορεί πολιτικά να ανήκουμε στη Δύση, όμως πνευματικά ανήκουμε στην Ανατολή.

Και ενώ αυτοί οι κίνδυνοι μας απειλούν ως Έλληνας εμείς υπνώττουμε μακαρίως και αναλισκόμεθα στο να τραυματίζουμε την ενότητα μας και να διακυβεύουμε το μέλλον μας με το να αμφισβητούμε τα στοιχεία της υπαρκτικής μας οντότητας. Και ποία είναι τα στοιχεία αυτά; Είναι η γλώσσα μας που έχει αφάνταστα φτωχύνει. Η γλωσσική μας πενία είναι μια εκούσια λιμοκτονία, που την γεύεται καθημερινά ο λαός μας, ανυποψίαστος εμπρός στην εγκληματική αδράνεια των πολλών και τη θαυμαστή και απίθανη δραστηριοποίηση των ολίγων. Πολλοί γραικύλοι, αποστάτες, τερμίτες, μίσθαρνα όργανα ξένων δυνάμεων μεθοδεύουν την κατάλυση του λαμπρού οικοδομήματος που ύψωσαν με θυσίες οι πατέρες μας. Βάλθηκαν να ξεριζώσουν τη γλώσσα μας, επέβαλαν στανικώς το μονοτονικό, ετοιμάζουν -όπως έχει λεχθεί- και το λατινικό αλφάβητο! Ο Χρ. Μαλεβίτσης θα γράψει πώς η κατάργηση, με απόφαση των 300 της Βουλής του ιστορικού τονισμού των λέξεων, δηλ. η επιβολή με νόμο του μονοτονικού συστήματος μας ατιμάζει ως ιστορικό λαό. ("Καθημερινή 30-9-89).

Άλλο στοιχείο της ταυτότητος μας είναι η ιστορία μας. Και αυτήν την νόθευσε η προκρούστειος μέθοδος της προσαρμογής της σε κομματικές επιδιώξεις, που πρόθυμα υπηρετούν κάθε φορά μερικοί ιστοριογράφοι. Τα παιδιά μας σήμερα δεν είναι σε θέση να συλλάβουν τα μηνύματα ούτε των εθνικών μας επετείων. Η οικογένεια πλήττεται συστηματικά, και η έννοια της πατρίδος αδυνατίζει ενώπιον των διεθνιστικών καταποτίων, με τα οποία μεθύουν τη νεολαία μας, ώστε να εφησυχάζει στις καφετέριες και στην ντόλτσε-βίτα, και να μην εκτιμά την ανάγκη να αγωνισθεί για να διαφυλάξει ό,τι κληρονόμησε. Πόσοι νέοι σήμερα είναι τάχα πρόθυμοι να πολεμήσουν γιά τη πατρίδα και να αντιπαραταχθούν στις κορυφές των συνόρων μας γιά την πάτρια γη. Φοβούμαι ότι ο εχθρός δεν είναι πλέον ante portas, είναι δυστυχώς intra muras. Πληρωμένοι υπονομευτές εργάζονται ασταμάτητα φροντίζοντας να αφιονίσουν τη νεολαία, να της γκρεμίζουν την πίστη, να την υπνωτίζουν με τα ναρκωτικά, να την ωθούν προς τον παρασιτισμό και τη αναρχία της βίας και της τρομοκρατίας. Τάχα δεν είναι παιδιά μας και οι αδίστακτοι τρομοκράτες που δολοφονούν αθώους άνδρες στη χώρα μας; Έχετε σκεφθεί πως έφθασαν τα νέα αυτά παιδιά να σηκώσουν το χέρι ενάντια στους συνανθρώπους των, ποιος όπλισε το χέρι τους με το δολοφονικό όπλο, ποιος τους πρόσφερε τόση αδιστακτωσύνη; Ποίοι, σε τελευταία ανάλυση, είναι οι ηθικοί αυτουργοί των απαίσιων αυτών πράξεων, που τις καταδικάζουμε όλοι, αλλά και τις υφιστάμεθα με κάποια χρησιμοθηρική απάθεια; Μόνο στα κομματικά είμαστε ζωηροί και αντιθετικοί! Και στα ποδοσφαιρικά! Γιά όλα τα άλλα μας έχει επιβληθεί ή συνωμοσία της σιωπής. Ποιος νοιάζεται σήμερα γιά την κατάντια της παιδείας γιά την Εκκλησία, γιά τη σήψη του δημοσίου βίου, γιά την περιφρόνηση της ηθικής για την ατίμωση της ιστορίας Αν εξαιρέσει κανείς μερικούς που αγρυπνούν, οι άλλοι, οι πολλοί εφησυχάζουν, επειδή πιστεύουν ότι αυτοί δε θίγονται. Αλλά οταν καίγεται το σπίτι του διπλανού σου, η φωτιά θα έλθει και στο δικό σου σπίτι. Σήμερα τα ερείσματα υποχωρούν και το έθνος καταρρέει.

Με όσα είπα δεν επιδιώκω να ενσπείρω τον πανικό ή να ωθήσω προς την αυτοαπομόνωση. Αντίθετα, όπως η προσβολή της υγείας μας, επιστρατεύει τα σωτήρια αντισώματα του οργανισμού μας, που ανθίστανται αμυνόμενα και νικούν τα μικρόβια, έτσι πιστεύω ότι πρέπει και μπορούμε να αντιδράσουμε στην επερχόμενη επιδημία. Οταν το πλοίο κατευθύνεται με ορμή προς το παγόβουνο, όπου θα συντριβή, μόνο ένα πράγμα μπορεί να το σώσει. Η έγκαιρη επισήμανση του κινδύνου, η κραυγή "όπισθεν ολοταχώς". Την ίδια αυτή κραυγή υψώνουμε κι εμείς σήμερα όχι με την έννοια της οπισθοδρόμησης και του σκοταδισμού, όπως θα σπεύσουν να μας κατηγορήσουν οι "φωταδιστές" που αμετανόητοι εξακολουθούν να εγκληματούν, αλλά με την έννοια της πνευματικής μας θωράκισης και της επιστροφής στις ζωοπάροχες πηγές των ναμάτων του Γένους. Καλούμεθα να ανακαλύψομε την Ορθοδοξία, να ζήσομε την εκκλησιαστική ζωή. Η Εκκλησία είναι η συνισταμένη όλων των επί μέρους στοιχείων της εθνικής μας αυτογνωσίας. Μέσα στην Εκκλησία διασώζεται αμόλυντη η γλώσσα μας, εκεί αναδεικνύεται ζωντανή η ιστορία μας. Στην Εκκλησία η οικογένεια στερεώνεται, η παράδοση καλλιεργείται, το ήθος κρατύνετε, η έννοια της πατρίδος επιβιώνει. Εκκλησία και Ορθοδοξία περιχωρούν όλο το Γένος. Όποιος έχει την Εκκλησία κρατά το έθνος όλο. Γι' αυτό είναι ανάγκη να στραφούμε προς την Εκκλησία πρωτίστως. Ύστερα θα έλθουν όλα τα αλλά. Αν μείνουμε ανερμάτιστοι θα χαθούμε. Μπήκαμε στην Ε.Ε. για να ευτυχήσουμε. Γιατί τάχα χρειάζεται να δοκιμασθούμε, να πάθουμε για να μάθουμε; Γιατί να μην κερδίσουμε, αλλά να κερδιθούμε;

Ο Μακρυγιάννης, βλέποντας τα δεινά του Γένους, λίγο πριν κηρύξει την επανάσταση κατά του Όθωνος, ύψωνε τα χέρια του σε προσευχή και έλεγε: "Κύριε Παντοδύναμε, Εσύ Κύριε θα σώσεις αυτό το αθώο έθνος. Είμαστε αμαρτωλοί, είσαι Θεός. Ελέησε μας, φώτισε μας, ένωσε μας και κίνησε μας εναντίον του δόλου και της απάτης, της συστηματικής τυραγνίας της πατρίδος και θρησκείας". Την ίδια προσευχή απευθύνουμε σήμερα στον Κύριο μας. Και παράλληλα αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας απέναντι στην ιστορία του τόπου. Για να επιβιώσει η πατρίδα μας. Για να ζήσουμε ελεύθεροι οι Έλληνες.