Ο σκοπός του Χριστιανού είναι να γίνει άγιος κατά την προτροπή: «διότι γέγραπται: Άγιοι γίνεσθε, ότι εγώ άγιός ειμί» (Α Πέτρ. Α', 16). Δυστυχώς, αυτός ο σκοπός θεωρείται από πολλούς ότι μπορεί να βιωθεί μόνον στον μοναχισμό, ενώ στην αρχαία Εκκλησία ζούσαν όλοι οι Χριστιανοί ασκητικά, ώστε να λέγει ο Απόστολος Παύλος: «ο καιρός συνεσταλμένος το λοιπόν εστίν, ίνα και οι έχοντες γυναίκας ως μη έχοντες ώσι, και οι κλαίοντες ως μη κλαίοντες, και οι χαίροντες ως μη χαίροντες, και οι αγοράζοντες ως μη κατέχοντες, και οι χρώμενοι τω κόσμω τούτω ως μη καταχρώμενοι. Παράγει γαρ το σχήμα του κόσμου τούτου, θέλω δε υμάς αμέριμνους είναι» (Α Κορινθίους Ζ, 29-33).

Έτσι, ο μοναχισμός δεν είναι μια αντιβιβλική μορφή ζωής, δεν είναι κάτι που προήλθε από ξένες επιδράσεις, δεν είναι κάτι παρέμβλητο που εισήλθε μεταγενέστερα στην Εκκλησία, αλλά είναι η γνήσια Χριστιανική και ευαγγελική ζωή.

«Ο μοναχισμός δεν βγήκε από καμιά επίδραση της Συρίας. Δεν ξέρω, γιατί οι ιστορικοί ψάχνουν να βρουν από που προήλθε ο μοναχισμός».

Ο μοναχισμός είναι η εφαρμογή των ευαγγελικών εντολών. Μέσα σε αυτήν την προοπτική κινείται ο Ορθόδοξος μοναχισμός. Στο Μοναστήρι βιωνόταν η Ορθόδοξη ασκητική.

«Η ασκητική αγωγή της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι για όλους τους Χριστιανούς, αλλά η επιτυχία, ιστορικά τουλάχιστον, σημειώθηκε, κυρίως, στα μοναχικά και ασκητικά κέντρα της Εκκλησίας. Και γίνεται από εδώ και πέρα πολύ δυνατά. Δεν ήταν μόνο στην έρημο, άλλα μέσα στις πόλεις είχαν Μοναστήρια και η ίδια η Κωνσταντινούπολη ήταν γεμάτη από Μοναστήρια, όπως ενθυμείσθε. Δεν ήταν έξω από την Κωνσταντινούπολη τα Μοναστήρια μόνο, αλλά και μέσα στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν Μοναστήρια.

Η σημερινή τάση είναι να διώχνουν τα Μοναστήρια από τις πόλεις και να φεύγουν στα βουνά, για να μην επηρεάζουν τον κόσμο, τόσο πολύ, και μολυνθή ο νεοελληνισμός, που ήθελε πάντοτε να ακολουθήσει τον αστισμό, δηλαδή, για να αναπτυχθεί η αστική κοινωνία, η μπουρζουαζία, ευρωπαϊκή και αμερικανική. Βέβαια, ήταν επικίνδυνος ο μοναχισμός για τον μπουρζουά. Τώρα, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί οι κουμμουνιστές θεωρούν τον μοναχισμό και την θρησκεία επικίνδυνα».

«Σήμερα, επικρατεί η άποψη ότι αυτή η παράδοση είναι για καλογήρους, δεν είναι για τους άλλους δηλαδή. Καλά, μόνον οι καλόγηροι είναι άρρωστοι; Εμείς δεν είμαστε όλοι οι άλλοι άρρωστοι; Δηλαδή, αυτοί έχουν ανάγκη και εμείς δεν έχουμε ανάγκη; Γιατί; Γιατί εάν κανείς δεν περάσει από αυτόν τον δρόμο, αποκλείεται να φθάσει στην αγάπη η οποία "ου ζητεί τα εαυτής" (Α΄ Κορινθίους ιγ', 5). Αποκλείεται, δεν μπορεί να φθάσει εκεί, είναι φύσει αδύνατον. Μόνον με την Χάρη του Θεού ο άνθρωπος μπορεί να φθάσει στην αγάπη αυτή την ανιδιοτελή, δηλαδή».

«Μέσα στο Μοναστήρι περνούσαν από τα τρία στάδια της τελειότητος και αφού, τουλάχιστον, φθάνανε στον φωτισμό, τους έπαιρναν οι Μητροπολίτες αυτούς τους ανθρώπους και τους τοποθετούσαν ως Επισκόπους, σε Επισκοπές ή σε Μητροπόλεις ή Μητροπολίτες σε Πατριαρχεία κ,ο.κ.».

Σε μια ευχή κατά την διάρκεια της κουράς μεγαλόσχημου μοναχού, ο ιερεύς λέγει στον υποψήφιο μεγαλόσχημο: «Ω! Της καινής κλήσεως! Ω, της δωρεάς του μυστηρίου! Δεύτερον Βάπτισμα λαμβάνεις σήμερον, αδελφέ, τη περιουσία των του φιλάνθρωπου Θεού δωρεών, και των αμαρτιών σου καθαίρη, και Υιός φωτός γίνει, και αυτός Χριστός ο Θεός ημών συγχαίρει μετά των Αγίων αυτού Αγγέλων επί τη ση μετανοία, θύων σοι τον μόσχον τον σιτευτόν». Πρόκειται για την μετάνοια, ως κάθαρση της καρδιάς και πορεία προς τον φωτισμό, που είναι ενεργοποίηση της Χάριτος του Βαπτίσματος.

«Η νοερά λατρεία, όμως, δεν γίνεται από τον άνθρωπο. Δεν κάνει ο άνθρωπος την νοερά λατρεία, αλλά την κάνει το Πνεύμα το Άγιον. Κι όταν ρωτούσε κανείς, ποιος είναι ναός του Αγίου Πνεύματος, απαντούσαν οι Πατέρες ότι ναός του Αγίου Πνεύματος είναι εκείνος, μέσα στον οποίο έχει έρθει και σκηνώσει το Άγιον Πνεύμα. Πώς ήξεραν ότι ήρθε και εσκήνωσε το Άγιον Πνεύμα; Εάν είχε την προσευχή μέσα στην καρδιά του. Αυτό ήταν το κριτήριο. Κι έτσι ξέρανε οι Πνευματικοί Πατέρες ποιος είναι ναός του Αγίου Πνεύματος και ποιος δεν είναι ναός. Δεν ήταν, δηλαδή, απλώς το Βάπτισμα και το Χρίσμα, κατά μηχανικό τρόπο, αλλά ήταν αυτή η πραγματικότητα της επισκέψεως του Αγίου Πνεύματος».

Έτσι, ο μοναχισμός συνεχίζει την ζωή της αρχαίας Εκκλησίας, χωρίς, βέβαια, αυτό να σημαίνη ότι καταργείται στον κόσμο η Εκκλησία, αλλά αποτελεί την ζωντανή φανέρωσή της. Οπότε, ο μοναχισμός, μετά την εκκοσμίκευση των Χριστιανών, καθίσταται «ο φορεύς της Ορθοδόξου πνευματικότητος», «φορεύς της Ορθοδόξου παραδόσεως, που λέγεται πνευματική ψυχιατρική», που σημαίνει «θεραπεία της νοερός ενέργειας του ανθρώπου».