Ο πιο πάνω τίτλος έχει παρθεί με προσοχή από το χωρίο τών Πράξεων τών Αποστόλων (20: 28), όπου ο απόστολος Παύλος απευθύνεται προς τους πρεσβυτέρους-επισκόπους τής Εφέσου και έχει τεθεί μετά σεβασμού. Στο χωρίο αυτό ο απόστολος λέει: «Προσέχετε ουν εαυτοίς και παντί τω ποιμνίω, εν ω υμάς το Πνεύμα το Άγιον έθετο επισκόπους, ποιμαίνειν την Εκκλησίαν τού Κυρίου και Θεού, ην περιεποιήσατο δια τού ιδίου αίματος».

Αξίζει να σχολιάσουμε και να διδαχθούμε όλοι από αυτούς τους λόγους τού Αποστόλου επισημαίνοντας τα εξής:

1) Κατά πρώτον εφιστά την προσοχή τών (αρχ)ιερέων για τους ίδιους τους εαυτούς τους. Να προσέχουν τι λένε και τι κάνουν. Πώς φέρονται και πώς συμπεριφέρονται.

Αλλού λέει λεπτομερέστερα μεταξύ άλλων στην επιστολή του προς τον Τίτο (1,5-9): «Τούτου χάριν απέλιπόν σε εν Κρήτη, ίνα τα λείποντα επιδιορθώση και καταστήσης κατά πόλιν πρεσβυτέρους, ως εγώ σοι διεταξάμην, ει τις εστιν ανέγκλητος... δει γαρ τον επίσκοπον ανέγκλητον είναι ως Θεού οικονόμον, μη αυθάδη, μη οργίλον, μη πάροινον, μη πλήκτην, μη αισχροκερδή, αλλά φιλόξενον φιλάγαθον σώφρονα δίκαιον όσιον εγκρατή, αντεχόμενον τού κατά την διδαχήν πιστού λόγου, ίνα δυνατός ή και παρακαλείν εν τη διδασκαλία τη υγιαινούση και τους αντιλέγοντας ελέγχειν». Πρβλ. και Α΄ Τιμ. 3,2-7.

2) Εν συνεχεία τους καθιστά υπευθύνους, προσεκτικούς, για όλο το ποίμνιο το χριστιανικό, το υφιστάμενο, αλλά και το μελλοντικό, για τα υπάρχοντα, αλλά και τα ερχόμενα στην χριστιανική ποίμνη, στην εκκλησιαστική μάνδρα, αρνία, προβάτια, πρόβατα.

3) Το ακόλουθο όμως «εν ω υμάς» (= «μέσα στο οποίο ποίμνιο εσάς») θέλει ιδιαίτερη προσοχή. Δεν λέει «εφ' ω» ή «εφ' ού» (= επάνω στο οποίο), αλλά λέει «εν ω» (= μέσα στο οποίο). Δηλαδή και οι υπεύθυνοι τού ποιμνίου είναι μέσα σ' αυτό, δεν είναι έξω και υπεράνω αυτού. Συγκαταλέγονται και αυτοί μέσα στην ποίμνη. Έτσι μπορούν να έρχονται τουλάχιστον σε άμεση επικοινωνία και κοινωνία με τα ποιμαινόμενα αρνία-προβάτια-πρόβατα.

4) Η εν συνεχεία έκφραση «(υμάς) το Πνεύμα το Άγιον έθετο» προφανώς εννοεί την χειροτονία, κατά την οποία η θεία χάρις προχειρίζεται τον κληρικό στους βαθμούς τής ιερωσύνης. Επί τού προκειμένου πολύ διαφωτιστικό είναι ότι ο απόστολος Παύλος λέει ότι «το Πνεύμα το Άγιον έθετο» και δεν λέει ότι «εγώ έθεσα», π.χ. με μία απόφασή μου ή με ένα λόγο μου. Αλλά το δικαιολογημένο ερώτημα είναι: Πώς και πού γνώριζε ο απόστολος Παύλος ότι «το Άγιον Πνεύμα έθετο»; Τού το είπε προφορικά, τού το εμπιστεύτηκε μυστικά, ή μήπως έγινε καμμία πράξη ορατή, για να έχει τέτοια βεβαιότητα ο απόστολος Παύλος στα λεγόμενά του;

Προφανώς το δεύτερο. Και αυτό γινόταν και γίνεται «δια τής επιθέσεως τών χειρών» τών χειροτονούντων αποστόλων-επισκόπων επί τής κεφαλής τού χειροτονουμένου. Διαφωτιστικό είναι το Β΄ Τιμ. 1,6 όπου ο Παύλος λέει στον Τιμόθεο: «Αναμιμνήσκω σε αναζωπυρείν το χάρισμα τού Θεού, ό εστιν εν σοι δια τής επιθέσεως τών χειρών μου».

5) «(έθετο) επισκόπους». Έτσι έχουμε τη διαβεβαίωση ότι αυτό που λέει ο απόστολος ίσχυε και ισχύει και για τους επισκόπους. Έτσι πρέπει να καθίστανται και οι επίσκοποι, για να έχουν την ιερωσύνη και την αποστολική διαδοχή, και για να μπορούν να ποιμαίνουν την Εκκλησία τού Κυρίου.

Το σπουδαίο είναι και πρέπει να τονιστεί, έστω και πάλι, ότι και οι επίσκοποι είναι μέσα στο ποίμνιο και όχι υπεράνω αυτού. Λέει σαφώς «εν ω (όχι εφ' ού) το Πνεύμα το Άγιον έθετο επισκόπους».

Εδώ οφείλουμε και μία διευκρίνιση, έστω σύντομη, όπως την παραθέτει ο καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας στο Υπόμνημά του «Αι Πράξεις τών Αποστόλων, σελ. 554:

«Εκ τού προκειμένου στίχου συνάγεται σαφώς, ότι οι τίτλοι επίσκοπος και πρεσβύτερος σημαίνουσι τα αυτά πρόσωπα. Ωσαύτως και εκ τών ποιμαντικών επιστολών. Αλλά και Κλήμης ο Ρώμης εν τη Α΄ Κορ. επιστολή του (μδ 4,5) παρουσιάζεται υποκαθιστών τον ένα όρον εις τον άλλον και αδιαφόρως χρησιμοποιών τον ένα αντί τού άλλου... Μόλις εις τας επιστολάς τού Ιγνατίου (αρχάς τού Β΄ αι.) αρχίζει η διάκρισις μεταξύ τών δύο όρων (προς Μαγνησίους στ 1, προς Φιλαδελφ. στ), εις το τέλος δε τού Β΄ αι. ο Ειρηναίος (3,14) διακρίνει σαφώς τους επισκόπους τών πρεσβυτέρων» (Jacquier).

6) «Ποιμαίνειν την Εκκλησίαν». Εδώ ορίζεται σαφώς η ευθύνη, αλλά και η αρμοδιότητα όλων τών επισκόπων, αλλά και τού καθενός ιδιαιτέρως να φροντίζει για την ορθή διαποίμανση και διδασκαλία όλης τής Εκκλησίας όχι μόνο τής δικής του επαρχίας. Αλλιώς δεν θα έλεγε «ποιμαίνειν την Εκκλησίαν», αλλά θα έλεγε ποιμαίνειν την πόλιν του ή την επαρχίαν του ή την επισκοπήν του.

Μπορεί να καθιστούσαν οι απόστολοι ή οι διάδοχοί τους κατά πόλιν επισκόπους ή πρεσβυτέρους, όπως μαθαίνουμε από την προς Τίτον επιστολή τού Παύλου (Τίτ. 1,5-9), αλλά η ευθύνη τους επεκτείνεται σ' όλη την Εκκλησία. Άλλωστε ως σύνολο οι επίσκοποι όλοι δια τών Οικουμενικών Συνόδων ποιμαίνουν την καθόλου Εκκλησία. Ωσαύτως ως Οικουμενική Σύνοδος ή μέρος αυτών ως τοπικές ή γενικές σύνοδοι ποιμαίνουν με ό,τι αυτό συνεπάγεται και τον κάθε επί μέρους επίσκοπο έως και Πατριάρχη.

7) Και ερχόμαστε σ' ένα θεμελιακό σημείο τής ορθόδοξης Εκκλησιολογίας: Αυτή η Εκκλησία δεν είναι κτήμα κανενός επισκόπου, αλλά είναι η Εκκλησία «τού Κυρίου και Θεού». Και είναι Εκκλησία τού Κυρίου και Θεού, γιατί Αυτός την «περιεποιήσατο τω ιδίω αυτού αίματι», όπως τονίζεται στη συνέχεια τού στίχου. Αυτός την περιεποιήθηκε και την περιέθαλψε και την εξέθρεψε και συνεχίζει να το πράττει, όσο αυτή υπάρχει επί τής γης. Και όπως ρητώς και κατηγορηματικώς ο ίδιος απόστολος Παύλος στην προς Εφεσίους επιστολή του (Εφ. 5,23-32) γράφει: «...ο Χριστός κεφαλή τής Εκκλησίας, και αυτός εστι σωτήρ τού σώματος... και ο Χριστός ηγάπησε την εκκλησίαν και εαυτόν παρέδωκεν υπέρ αυτής... (και) εκτρέφει και θάλπει αυτήν».

Εν τέλει αξίζει εδώ να μεταφέρουμε δύο προτάσεις τού αείμνηστου καθηγητού μας Παναγιώτου Τρεμπέλα στο Υπόμνημά του, σελ. 555: «Η εκκλησία είναι ιδική του (τού Κυρίου) και οι επίσκοποι είναι δούλοι και διάκονοί του, ίνα λαμβάνουν φροντίδα περί αυτής εξ ονόματός του». Και «Η παραμέλησις τής εκκλησίας ισοδυναμεί προς περιφρόνησιν τού αίματός, το οποίον προς απόκτησιν αυτής εχύθη αφειδώς».