Η κοίμηση τού μακαριστού Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίου μού προκάλεσε μεγάλη λύπη, γιατί στερούμαστε την επί γης παρουσία του ανάμεσά μας, αλλά και χαρά, γιατί έφυγε από την επί γης Εκκλησία και πορεύθηκε στην ουράνια Εκκλησία, την οποία ποθούσε και για την οποία ζούσε και πολιτευόταν.

Ο Γόρτυνος Ιερεμίας με τον Ναυπάκτου Ιερόθεο και τον π. Αρσένιο Κομπούγια την ημέρα τής χειροτονίας του εις Επίσκοπο

Τα τελευταία χρόνια η υγεία του ήταν επισφαλής, αλλά εκείνος, ως ευγενής που ήταν προσπαθούσε να μη το φανερώνη.

Γνωριζόμασταν από πολλά χρόνια, τον ήξερα από τότε που ήταν διάκονος και Ιεροκήρυξ και κατά καιρούς επικοινωνούσαμε, στην αρχή κάπως αραιά και στην συνέχεια πιο συχνά, ιδιαίτερα από τότε που ήλθα ως Μητροπολίτης στην γενέτειρά του, την Ναύπακτο.

Θα γράψω κάποιες πρώτες εντυπώσεις μου από τον μακαριστό Μητροπολίτη Γόρτυνος κυρό Ιερεμία.

1. Γεννήθηκε στην Ναύπακτο, όπου και μαθήτευσε στην στοιχειώδη και μέση εκπαίδευση. Δεν γνώρισε τον πατέρα του, ο οποίος σκοτώθηκε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και ζούσε με την αγαπημένη του μητέρα, την Ιωάννα (Γιαννούλα), η οποία για να επιζήση εργαζόταν ως ευπρεπίστρια στο Σχολείο.

Οι παλαιοί Ναυπάκτιοι τον θυμούνται ως ευλαβέστατο νέο, άριστο μαθητή, από μικρό στους Ιερούς Ναούς και το Ψαλτήρι να ψέλνη, από τότε που Μητροπολίτης ήταν ο μακαριστός Χριστοφόρος, τον οποίο ευλαβείτο πολύ.

Πνευματικός του πατέρας ήταν ο π. Αρσένιος Κομπούγιας, στον οποίο εξομολογείτο μέχρι που ο π. Αρσένιος εκοιμήθη.

Ο πόθος του από τα μικρά του χρόνια ήταν να γίνη θεολόγος και Ιερεύς, και μαζί με άλλους τον ενέπνεε ο τότε Ιεροκήρυξ τής Ναυπάκτου Αρχιμ. Χαράλαμπος Δέδες. Έτσι, εισήλθε στην Θεολογική Σχολή Αθηνών και παρέμενε στο Οικοτροφείο τού τότε Αρχιμ. π. Αυγουστίνου Καντιώτη, ο οποίος θαύμαζε την ασκητική του ζωή, την νηστεία του και τον επέπληξε πολλές φορές για τις υπερβολές του στην νηστεία. Ήταν επιμελής και άριστος φοιτητής με προτίμηση στην Παλαιά Διαθήκη, εκτιμώντας τον Καθηγητή Βασίλειο Βέλλα, όπως φάνηκε και στην μετέπειτα κατεύθυνσή του στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα.

Εισήχθη στην τάξη τής Ιερωσύνης με ζήλο και αγάπη για την θεία Λειτουργία και τον Ιερό Άμβωνα. Ήταν όντως κατανυκτικός Ιερέας και ζηλωτής Ιεροκήρυξ.

Με την πάροδο τού χρόνου απομακρύνθηκε από διάφορες ζηλωτικές τάσεις που είχε στην αρχή και προσχώρησε στην ορθόδοξη ησυχαστική και πατερική παράδοση, στην ορθόδοξη εκκλησιολογία, με σεβασμό στον εκάστοτε Επίσκοπό του, χωρίς να αφήση τόσο το θυσιαστήριο όσο και τον άμβωνα, που τα αγάπησε συνδεδεμένα μαζί, μέχρι το τέλος τής ζωής του.

2. Ασχολήθηκε με την επιστήμη στον τομέα τής Παλαιάς Διαθήκης, αναδεικνυόμενος δεινός ερμηνευτής της. Πρόφθασε να ολοκληρώση την ερμηνεία τής Πεντατεύχου και άλλων βιβλίων και εργαζόταν άοκνα προς τον σκοπόν αυτό.

Ως Καθηγητής τής εισαγωγής και τής ερμηνείας τών Ο΄ (Εβδομήκοντα) στην Θεολογική Σχολή τού Πανεπιστημίου Αθηνών ακολούθησε την πατερική ερμηνεία, προσθέτοντας συγχρόνως και στοιχεία από την επιστημονική έρευνα τών δυτικών θεολόγων, καθώς επίσης και χρησιμοποιώντας και άλλα στοιχεία που συνδέονται με την γεωγραφία τής Παλαιάς Διαθήκης, τα ήθη και τα έθιμα τών ανθρώπων τής εποχής, την γλώσσα και τον πολιτισμό τών κατοίκων τής εγγύς Ανατολής. Θεωρούσε δε ότι είναι απαραίτητο ο ερμηνευτής τής Παλαιάς Διαθήκης να γνωρίζη την εβραϊκή γλώσσα για να την μελετά από το Μασοριτικό κείμενο, ο ίδιος, εκτός από άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, γνώριζε και την εβραϊκή γλώσσα, πράγμα σπάνιο για Κληρικούς.

Στα ερμηνευτικά του βιβλία στην Παλαιά Διαθήκη, ακολούθησε την σύνθετη μέθοδο. Στο πρώτο μέρος (για τον λαό) παρέθετε το κείμενο, την μετάφραση και την ανάλυση, στηριζόμενος στην πατερική ερμηνεία τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, με ευσύνοπτο τρόπο, και στο δεύτερο μέρος (για τους θεολογούντας) έκανε έναν επιστημονικό ερμηνευτικό σχολιασμό, παρουσιάζοντας και τα συμπεράσματα τής «ιστορίας τής κριτικής», και εκεί φαίνεται και η γνώση τής εβραϊκής γλώσσης που είχε.

Και ενώ στην ερμηνεία τής Παλαιάς Διαθήκης ακολουθούσε αυτήν την μικτή-σύνθετη μέθοδο, στα ευρύτερα θεολογικά κείμενά του και στα κηρύγματά του ακολουθούσε πλήρως την παράδοση τής Εκκλησίας, όπως διατυπώθηκε από τους Πατέρας τής Εκκλησίας, ιδίως τους λεγομένους ησυχαστές. Μιλούσε και έγραφε για την προσευχή, την προσευχή τού Ιησού, την νήψη, την μετάνοια, την κάθαρση τής καρδιάς, τον φωτισμό τού νου, την αγάπη για τον Θεό, την θεία Λειτουργία και την μυστηριακή ζωή κ.ο.κ. Δηλαδή, η πανεπιστημιακή επαγγελματική του σταδιοδρομία δεν τον αποξένωσε από την ζωή τής Εκκλησίας και την ποιμαντική καθοδήγηση τών Χριστιανών.

Στα ευρύτερα θεολογικά θέματα εγκολπώθηκε την διδασκαλία τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, την οποία παρουσίαζε με πολύ αναλυτικό και απλό τρόπο, τόσο για τα θεολογικά όσο και για τα ιστορικά θέματα, χωρίς να τον έχη ποτέ διδάσκαλό του, αλλά ενθουσιαζόταν από όσα άκουγε γι’ αυτόν.

3. Η εκλογή του σε Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως τον «ευχαρίστησε πολύ, γιατί το αισθανόταν ως πλήρωση» τής Ιερωσύνης. Εκλέχθηκε από την Ιεραρχία επί Αρχιεπισκοπίας τού μακαριστού Χριστοδούλου, ο οποίος τον πρότεινε στην Ιεραρχία και τον χειροτόνησε.

Πρέπει να αποκαλύψω ότι προς τον σκοπό αυτό εργάσθηκα και εγώ μεθοδικά, μάλιστα δε έστειλα επιστολή στον μακαριστό Χριστόδουλο με ένθερμη υποστήριξη, εκτός από τις προφορικές παρεμβάσεις που έκανα γι’ αυτόν.

Ως Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως εργάσθηκε με ζήλο, αυταπάρνηση, με προφητικό και πατερικό πνεύμα, όπως φαίνεται καθαρά στις Εγκυκλίους που απέστειλε στους Ιερείς του και στο Χριστεπώνυμο πλήρωμα. Είχε το χάρισμα να παρουσιάζη τα πιο υψηλά θεολογικά ζητήματα με πολύ απλό τρόπο. Αυτό είναι αποτέλεσμα ενός πεπειραμένου Καθηγητού τής Θεολογικής Σχολής και Ιεροκήρυκος Θεολόγου.

Καθώς παρατηρούσα την επισκοπική του διακονία, έβλεπα καθαρά ότι συνέχιζε την προφητική, αποστολική και πατερική παράδοση, ήταν ένας Επίσκοπος εκκλησιαστικών προδιαγραφών. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έκανε λάθη, αλλά γνώριζε και τον τρόπο να τα αποκαθιστά με την υπερβολική αυτομεμψία που είχε και την δημόσια μετάνοιά του.

4. Όπως είπα στην αρχή γνωριζόμασταν από τότε που ήμασταν διάκονοι και κατά καιρούς επικοινωνούσαμε με επιστολές και προφορική τηλεφωνική επικοινωνία. Με αγαπούσε και τον αγαπούσα καρδιακά, ακόμη και σε μερικές συναισθηματικές μεταπτώσεις που είχε, φυσικά ως άνθρωπος, γιατί γνώριζα το άδολο τού χαρακτήρος του, την εσωτερική καρδιακή του ειλικρίνεια, την αγάπη του για την Εκκλησία και την επιθυμία του να ευρεθή στην Βασιλεία τού Θεού. Όταν έκανε κάποιο λάθος ήταν έτοιμος να πέση πραγματικά στα πόδια τού άλλου και να ζητήση συγχώρεση. Ήταν ταπεινότερος από όλους τους ταπεινούς.

Ιδιαίτερα, ήρθαμε πιο κοντά μετά την χειροτονία μου σε Επίσκοπο και Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, στην γενέτειρά του πόλη. Με θεωρούσε και Επίσκοπο τού ιδίου ως Ναυπάκτιου την καταγωγή. Και, βέβαια, επειδή με αγαπούσε πολύ, γι’ αυτό υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής μου στις διάφορες ποιμαντικές δυσκολίες που συνάντησα, και αυτό το έκανε με θαρραλέο και σαφή τρόπο, με το να αποστέλη επιστολές σε διαφόρους, στηρίζοντας το κανονικό δίκαιο και να διαχωρίζη την θέση του από πρώην φίλους του. Τού χρωστώ ευγνωμοσύνη αιώνια για το εκκλησιαστικό του φρόνημα και την αγάπη του στην Εκκλησία και τους θεσμούς της, αλλά και στο πρόσωπό μου.

Έχω στην διάθεσή μου πολλές επιστολές του και μηνύματα, τα οποία κάποτε θα δημοσιευθούν για να φανή ακόμη περισσότερο το ποιος ήταν ο μακαριστός Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας και ποιο ήταν το εκκλησιαστικό του φρόνημα.

Απλώς θα παραθέσω το τελευταίο μήνυμα που τού έστειλα και την απάντησή του. Τού έγραφα τον Μάρτιο τού 2020. «Άγιε Γόρτυνος συγχαρητήρια για την Εγκύκλιό σας που είναι υπόδειγμα επισκοπικού λόγου. Επίσης, χάρηκα πάρα πολύ που μνημονεύσατε τον όντως άγιο Καλλίνικο (πριν την αγιοκατάταξή του). Να προσέχετε τώρα πιο πολύ από τον νέο ιό».

Και εκείνος μού απάντησε, ως Ναυπάκτιος, πολύ συγκινητικά που είναι έκφραση τής εκκλησιατικής ζωής του: «Σάς ευχαριστούμε άγιε ποιμενάρχα μας, δια τας ευχάς σας και τα καλά σας λόγια. Ευχαριστούμε την Υπεραγία Θεοτόκο, διότι σάς έφερε στον τόπο μας, για να μάς κατηχήσετε με ορθόδοξο λόγο, τον οποίο εστερούμεθα. Όμως, με τον ακατήχητό μας τρόπο ως λαός σάς πονέσαμε πολλάκις, αλλά σάς ζητάμε ειλικρινά συγγνώμη. Να μάς ζήσετε πάμπολλα έτη πολυαγαπημένε μας πνευματικέ πατέρα και για την ιδική μας προκοπή και για το καλό όλης τής Εκκλησίας μας. Με βαθύτατο σεβασμό, ένας Ναυπακτιώτης, πρόβατο τής ποίμνης σας. Υστερόγραφο. Εις ιδικόν σας βιβλίο είδα τον ωραίο χαρακτηρισμό τού αγίου Καλλινίκου περί τής θείας Λειτουργίας ως "γλέντι τών ορθοδόξων"».

Αυτό το μήνυμα δείχνει την βαθύτατή του ταπείνωσή του, την εσωτερική του ευαισθησία, την απλότητα και ειλικρίνεια τού χαρακτήρος του, και την αγάπη του στην θεία Λειτουργία και την Εκκλησία. Θεωρούσε και εκείνος την θεία Λειτουργία «ως γλέντι τών ορθοδόξων», ως μέθεξη τής ουράνιας Λειτουργίας στην οποία ήδη έχει πορευθή για να συμμετάσχη στο «γλέντι» τών αγίων.

Σε μια από τις τελευταίες Εγκυκλίους του προς τους Ιερείς του, αφού τους έγραφε πώς πρέπει να τελούν την θεία Λειτουργία, επεσήμανε:

«Εύχομαι πατέρες, να θελχθείτε από τον γλυκασμό τής θείας Λειτουργίας και τότε θα νοήσετε μόνοι σας πώς πρέπει, ευλαβώς και ιεροπρεπώς, να την τελείτε.

Προσωπικώς, χθες την νύχτα (Σάββατο προς Κυριακή 23 Αυγούστου) που δια λόγους υγείας ετέλεσα μόνος μου με ένα πιστό την θεία Λειτουργία, θυμήθηκα την παλιά μου ως ιερεύς συνήθεια, που λειτουργούσα συχνά και μάλιστα πολλές φορές καθημερινά.

Μακάρι να μπορούσα και τώρα ως Αρχιερεύς να το εφαρμόσω αυτό, για να κοινωνώ καθημερινά το Σώμα και το Αίμα τού Χριστού, για την άφεση τών αμαρτιών μου και για την ευλογία τής Ιεράς Μητροπόλεως, που μού έδωσε ο Θεός να ποιμαίνω.

Η ασθένειά μου, για την οποία ακούσατε, είναι καρδιάς ασθένεια και μπορεί απότομα να απέλθω τού ματαίου τούτου βίου. Γι’ αυτό ζητώ με ειλικρίνεια συγγνώμη από όλους. Αν ποτε ήλθα σε διενέξη μαζί σας, ομολογώ ταπεινά ότι το φταίξιμο ήταν δικό μου. Γι’ αυτό και πάλι σάς ζητώ ειλικρινά συγγνώμη.

Τον αγώνα μου κάνω και εγώ, σεβαστοί πατέρες. Άλλοτε τα καταφέρνω, άλλοτε δεν τα καταφέρνω. Ο Ιησούς Χριστός μας, δια πρεσβειών τής καλής μας Παναγίας, ας μάς συγχωρήσει όλους και ας μη μάς στερήση την επουράνιό Του Βασιλεία. Συγχωρέστε με και ο Θεός ας συγχωρήσει και όλους εσάς.

Εύχομαι την ευλογία τής Παναγίας στην οικογένειά σας και την ιερά σας ποίμνη.

Με πολλή αγάπη και σεβασμό

Επίσκοπος Ιερεμίας»

Αυτός ήταν ο Μητροπολίτης Γόρτυνος Ιερεμίας, ο Ναυπάκτιος!!

Αιωνία σου η μνήμη μακάριε, ευλογημένε και πολυπόθητε αδελφέ μου.