Η Εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού, το οποίον αποτελείται από όλους τους εις Χριστόν πιστούς, τους μετέχοντας εις την πρώτην ανάστασιν και τους έχοντας τον αρραβώνα του Πνεύματος ή και προγεύοντας την θέωσιν. Και προ της δημιουργίας υπήρχεν η Εκκλησία η άκτιστος, ως κεκρυμμένη εν τω Θεώ βασιλεία και δόξα εν ή κατοικεί ο Θεός μετά του Λόγου και του Πνεύματος Αυτού. Δια βουλεύματος του Θεού εκτίσθησαν οι αιώνες και αι εν αυτοίς ουράνιαι δυνάμεις και οι ασώματοι νόες ή άγγελοι και εν συνεχεία ο χρόνος και ο εν αυτώ κόσμος εν ώ εδημιουργήθη και ο άνθρωπος συνδέων εν εαυτώ την νοεράν ενέργειαν των αγγέλων μετά του λόγου και του ανθρωπίνου σώματος.

Η Εκκλησία είναι αόρατος και ορατή, ήτοι αποτελείται από τους επί γης στρατευόμενους και από τους εν ουρανοίς, δηλ. την δόξαν του Θεού θριαμβεύσαντας.

Εις τους διαμαρτυρόμενους επικρατεί η γνώμη ότι η Εκκλησία είναι μόνον αόρατος, τα δε μυστήρια του βαπτίσματος και της θείας ευχαριστίας είναι μόνον συμβολικαί πράξεις και ότι μόνον ο Θεός γνωρίζει τα πραγματικά μέλη αυτής. Εν αντιθέσει, η Ορθόδοξος Εκκλησία τονίζει και το ορατόν της Εκκλησίας. Εκτός της Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία.

Η Εκκλησία ως σώμα Χριστού είναι το κατοικητήριον της ακτίστου δόξης του Θεού. Τον Χριστόν δεν δυνάμεθα να τον ξεχωρίσωμεν από την Εκκλησίαν αλλά ούτε και την Εκκλησίαν από τον Χριστόν. Εις τον Παπισμόν και Προτεσταντισμόν γίνεται σαφής διάκρισις μεταξύ σώματος του Χριστού και της Εκκλησίας. Δύναται δηλ. κανείς να μετέχη του σώματος του Χριστού χωρίς να είναι μέλος της Παπικής εκκλησίας. Τούτο δια την Ορθόδοξον είναι αδύνατον.

Κατά τους Καλβινιστάς ο Χριστός μετά την ανάληψιν κατοικεί εις τον ουρανόν και επομένως είναι αδύνατος η μετατροπή του άρτου και του οίνου εις πραγματικόν σώμα και αίμα του Χριστού. Παντελής απουσία του Χριστού. Το ίδιο περίπου τονίζεται και εις την Παπικήν εκκλησίαν, διότι δια της ευχής του ιερέως, ενώ ο Χριστός δεν ήτο παρών, τώρα κατέρχεται εκ των ουρανών και γίνεται παρών. Άρα ο Χριστός απουσιάζει από την Εκκλησίαν. Μέλη της εκκλησίας ως προαναφέρθη είναι οι έχοντες τον αρραβώνα του Πνεύματος και οι τεθεωμένοι.

Εις την αρχαίαν Εκκλησίαν, όταν ομιλούσαν περί του σώματος του Χριστού και περί του Χριστού ως κεφαλή της Εκκλησίας δεν εννοούσαν βεβαίως ότι ο Χριστός ήτο εξαπλωμένος σωματικώς εις όλον τον κόσμον και ότι π.χ. είχε την κεφαλήν εις την Ρώμην, το ένα χέρι εις την Ανατολήν και το άλλο εις την Δύσιν, αλλ' ότι ολόκληρος ο Χριστός υπάρχει εις εκάστην επί μέρους εκκλησίαν με όλα τα μέλη της ήτοι τους Αγίους και πιστούς της Οικουμένης. Τοιουτοτρόπως όταν τελώμεν την Θ. Ευχαριστίαν, κατά την διδασκαλίαν των Πατέρων, είναι, παρών όχι μόνον ο Χριστός αλλά και όλοι οι Άγιοι και οι Χριστιανοί απάσης της Οικουμένης, είναι παρόντες εν Χριστώ. Όταν δε κοινωνώμεν ένα μικρόν τεμάχιον του Αγίου Άρτου, λαμβάνομεν εντός μας ολόκληρον τον Χριστόν. Συνερχόμενοι οι Χριστιανοί επί τω αυτώ συνέρχεται ολόκληρος η Εκκλησία και ουχί μέρος αυτής. Δια τον λόγον αυτόν έχει επικρατήσει εις την Πατερικήν παράδοσιν, η εκκλησία ενός μοναστηρίου να ονομάζεται «Καθολικόν». Ο προορισμός όλων των πιστών είναι η θέωσις. Αυτή είναι και ο τελικός σκοπός όλων. Δι’ αυτό πρέπει ο Χριστιανός να βαδίζη από δόξης εις δόξαν, ήτοι ο δούλος να γίνη μισθωτός και έπειτα υιος του Θεού και μέλος πιστόν Χριστού. Εκτός της Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία. Ο Χριστός προσφέρει την σωστικήν χάριν εις όλους τους ανθρώπους. Όταν σώζεται κανείς εκτός της ορατής εκκλησίας, τούτο σημαίνει πως ο Χριστός ο ίδιος σώζει αυτόν.

Εάν αυτός είναι μέλος ετερόδοξον, τότε σώζεται αυτός διότι τον σώζει ο Χριστός και όχι η «Παραφυάς» εις την οποίαν ανήκει. Η σωτηρία του λοιπόν δεν επιτελείται από την εκκλησίαν εις την οποίαν ανήκει, διότι Μία είναι η Εκκλησία, η οποία σώζει, δηλ. ο Χριστός.

Όπου δεν υπάρχει το Ορθόδοξον δόγμα, η Εκκλησία δεν είναι εις θέσιν να αποφανθή περί της εγκυρότητος των μυστηρίων. Κατά τους Πατέρας το Ορθόδοξον δόγμα ουδέποτε χωρίζεται από την πνευματικότητα. Όπου υπάρχει εσφαλμένο δόγμα, υπάρχει εσφαλμένη πνευματικότης και αντιθέτως. Πολλοί χωρίζουν το δόγμα από την ευσέβειαν. Τούτο είναι σφάλμα. Όταν ο Χριστός λέγη «γίνεσθε τέλειοι, όπως ο Πατήρ...» σημαίνει πως πρέπει να γνωρίζη κανείς ποία είναι η έννοια της τελειότητος. Το κριτήριον της εγκυρότητος των μυστηρίων δι' ημάς τους Ορθοδόξους είναι το Ορθόδοξον δόγμα. Ενώ δια τους ετεροδόξους η Αποστολική διαδοχή. Δια την Ορθόδοξον παράδοσιν δεν αρκεί να ανάγωμεν την χειροτονίαν εις τους Αποστόλους, αλλά να έχωμεν το Ορθόδοξον Δόγμα. Ευσέβεια και δόγμα είναι μία ταυτότης και δεν χωρίζεται. Όπου υπάρχει ορθή διδασκαλία υπάρχει και ορθή πράξις. Ορθόδοξος σημαίνει:

α) ορθή δόξα,

β) ορθή πράξις.

Η επί γης στρατευόμενη Εκκλησία είναι η Ορθόδοξος Εκκλησία. Ορθόδοξον δε δόγμα και διδασκαλία της Αγίας Γραφής είναι εν και το αυτό, διότι το δόγμα υπάρχει και βγαίνει μέσα από την Αγ. Γραφήν.

 

Από τις πολυγραφημένες φοιτητικές σημειώσεις της Δογματικής κατά τις παραδόσεις του καθηγητού π. Ιωάν. Ρωμανίδου, Θεσ/νίκη 1972.