Αγαπητέ κ. Λαγουρέ,

Ανταποκρινόμενος στο φιλικό αίτημά σας, ευχαρίστως θα προσδιορίσω ιστορικά και εκκλησιολογικά το περιεχόμενο των αποδιδομένων στη Δυτική Χριστιανοσύνη χαρακτηρισμών: Καθολική Ρωμαιοκαθολική Δυτική-Λατινική και Παπική. Τα χρησιμοποιούμενα από ένα χώρο ονόματα για τον αυτοπροσδιορισμό του ή τα αποδιδόμενα σ' αυτόν έχουν τεράστια σημασία στην Ιστορία, διότι σχετίζονται με την προσπάθεια καθορισμού της ταυτότητάς του.

1. Καθολική Εκκλησία, Καθολικοί Χριστιανοί, Καθολική Πίστη:

Οι Χριστιανοί ονομάζονταν αρχικά «μαθηταί» (του Ιησού Χριστού). «Μαθητεύω σημαίνει: καθιστώ κάποιον μέλος του σώματος του Χριστού, της Εκκλησίας (παράβαλλε Ματθαίος 18,19). Το όνομα «Χριστιανοί» δόθηκε στους πιστούς στον Χριστό αργότερα (βλέπε Πράξεις 11,26) και μάλιστα σε εθνικό περιβάλλον (Αντιόχεια).

Από τα τέλη του 1^ου αιώνα - αρχές του 2^ου εμφανίζεται το όνομα «Καθολική Εκκλησία» (ο όρος στις επιστολές του Αγίου Ιγνατίου (+107). Ο όρος «καθολική» (αριστοτελικής προέλευσης) σημαίνει όλη την εν Χριστώ, δεδομένου ότι οι αιρέσεις τεμαχίζουν την Πίστη, δεχόμενες ένα μέρος της, και τελικά την διαστρέφουν (καταστρέφουν). Όταν όμως εμφανίσθηκαν οι μεγάλες αιρέσεις, όπως ο Αρειανισμός, που και αυτές χρησιμοποιούσαν το επίθετο «Καθολική» για τον εαυτό τους, η αυθεντική (αγιοπατερική) Εκκλησία προσέθεσε και το επίθετο «Ορθόδοξος», για να διακρίνεται από τις αιρέσεις. (Πρέπει να λεχθεί, ότι ο όσιος π. Ιουστίνος Πόποβιτς ονομάζει τον «Παπισμό» «Νεοαρειανισμό»).

Σημαντική μαρτυρία: Τον 5° αιώνα ο γνωστός Χριστιανός συγγραφέας και ιστορικός Θεοδώρητος Κύρου έχει την σπουδαία φράση: «της κατά την Κωνσταντινούπολη των Ορθοδόξων Καθολικής Εκκλησίας», «Αιρετικής Κακοδοξίας Έλεγχος» 4,12). Γι' αυτό μέχρι σήμερα εμείς οι Ορθόδοξοι χρησιμοποιούμε για την Εκκλησία μας τον χαρακτηρισμό: Καθολική Ορθόδοξη (που είναι ιστορικά ορθότερος) ή Ορθόδοξος Καθολική Εκκλησία. Μόνο η Εκκλησία της αποστολικο-πατερικής παραδόσεως μπορεί να ονομάζεται Καθολική και Ορθόδοξος.

2. Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία:

Για το β' συνθετικό είπαμε ήδη. Μόνο η Ορθόδοξη (αποστολικο-πατερική) είναι και Καθολική Εκκλησία.

Το ρωμαίος/ρωμαϊκή δεν συνδέεται μόνο με την Παλαιά Ρώμη, που και αυτή δημιούργημα των Ελλήνων υπήρξε (θυγατέρα του Οδυσσέως Ρώμη (αλκή, δύναμη, ισχύς), αλλά από το 330 (εγκαίνια της νέας Πρωτεύουσας, 11 Μαΐου) το αρχαίο Βυζάντιο είναι η Νέα Ρώμη. Αυτό είναι το αληθινό της όνομα.

Το «Κωνσταντινούπολη», προς τιμήν του Μ. Κωνσταντίνου, εδόθη αργότερα και δεν είναι συνεπώς το πρώτο όνομά της. Γι' αυτό οι Πολίτες της Πρωτεύουσας του Ρωμαϊκού Κράτους ονομάζονται Ρωμαίοι και στην απλούστερη μορφή: Ρωμηοί, που σημαίνει πολίτες της Νέας Ρώμης. (Ο Καποδίστριας κατά τον Νικ. Σπηλιάδη ήθελε να δημιουργήσει: Νεορωμαϊκήν Αυτοκρατορίαν, να αναστήσει δηλαδή την αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης.

Το όνομα Βυζάντιο για το Κράτος χρησιμοποιείται από το 1562 από τον φραγκοτεύτονα Ιερώνυμο Βολφ. (Νέδ) Ρωμαίος είναι ο Ορθόδοξος πολίτης της Νέας Ρώμης.

Γι' αυτό Ρωμηός σημαίνει: Ορθόδοξος (ούτε μασώνος, ούτε μαρξιστής κ. τ. ό. ). Ρωμηοί ονομάζονται μόνο οι Ορθόδοξοι. Γι' αυτό χρησιμοποιούνται τα ρωμαίος ή ρωμάνος για την π. Ρώμη και τους πολίτες της και τα: (νεο)ρωμαίος ή ρωμηός για την Νέα Ρώμη και τους πολίτες της.

Επίσης: διακρίνονται τα ρωμαϊκός και ρωμαίικος, αντίστοιχα για τη Δύση και την Ανατολή.

Άρα: Το Ρωμαϊκή «Εκκλησία» είναι ορθότερο από το Ρωμαιοκαθολική, αφού Καθολικός μόνο Ορθόδοξος μπορεί να σημαίνει.

3. Δυτική Εκκλησία:

Οι όροι ανατολικός-Δυτικός είναι πρώτα γεωγραφικοί. Απέκτησαν όμως ιστορικά, από πολλών αιώνων, μετά το Σχίσμα του 1054, και πνευματική σημασία.

Ανατολική είναι και λέγεται η Ορθόδοξη, κατά τα παραπάνω, Εκκλησία.

Δυτική είναι και λέγεται η Ρωμαϊκή Εκκλησία, για τους Ρωμηούς-Ορθοδόξους Αγίους (π.χ. Φώτιος, Γρηγόριος Παλαμάς, Μάρκος Εφέσου, Κολλυβάδες κ.λπ.) αιρετική, νεοαρειανική (λόγω, κυρίως, του Fuioque). Με την πνευματική-θεολογικο-εκκλησιολογική σημασία λοιπόν, μπορούμε να μιλούμε για Δυτική και ανατολική Εκκλησία, ανεξάρτητα από τις γεωγραφικές συντεταγμένες.

4. Λατινική Εκκλησία:

Περί την Β΄ Οικουμενική Σύνοδο (381) επικρατεί τελικά η Ελληνική γλώσσα στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και η Λατινική στη Δυτική. Στην εποχή, δηλαδή, και του πρώτου (867) και του μεγάλου σχίσματος (1054) η μεν Δυτική Χριστιανοσύνη έχει ταυτισθεί με την Λατινική Γλώσσα, η δε Ανατολική με την Ελληνική. Υπάρχει συνεπώς Λατινική Χριστιανοσύνη προ του 1054, που είναι Ορθόδοξη, και Λατινική μετά το σχίσμα, που δεν είναι Ορθόδοξη.

Οι λατινόφωνοι Πατέρες προ του Σχίσματος, σ’ όλη την φιλολογική παράδοση της ανατολής, είναι Ορθόδοξοι, ενώ αιρετικοί είναι εκείνοι μετά το σχίσμα (Σχολαστικοί π.χ. ).

5. Παπική Εκκλησία:

Στη Δύση, που σπούδασα και εγώ, συνεχώς γίνεται λόγος για Παπισμό και Παπική Εκκλησία. Και αυτό, πέρα από κάθε πολεμική τάση, διότι δεν υπάρχει «Δυτική Εκκλησία» χωρίς Πάπα (με το συγκεκριμένο περιεχόμενο του όρου: Πρωτείο, Αλάθητο, βασιλική ιδιότητα). Όσο και αν κάποιοι, στην Ανατολή και στη Δύση, χρησιμοποιούν το επίθετο «παπική» μειωτικά, για την Εκκλησία της Ρώμης, το επίθετο αυτό της περιποιεί τιμή, αφού χωρίς «Πάπα» δεν μπορεί να υπάρξει!

Οι περί Πάπα δυτικές αντιλήψεις δεν έχουν στο ελάχιστο αλλάξει, όπως δείχνει η επιστήμη (μετά την Β΄ Βατικανή) «Ρωμαιοκαθολική Κατήχηση», με διευθυντή συντάξεως-Συγγραφής τον πρ. Πάπα Βενέδικτο ιστ'. Γιατί, λοιπόν, θεωρούν οι «ρωμαιοκαθολικοί» προσβολή τον χαρακτηρισμό «Παπική Εκκλησία», αφού τα μεσαιωνικά δόγματα περί «Πάπα» διδάσκονται από αυτούς μέχρι σήμερα και ο Πάπας/Παπισμός είναι το θεμέλιο της πίστεώς τους;

Μη ξεχνάμε, ότι ο τίτλος “Vicarius Christi" είναι απαξιωτικό για τον ίδιο τον Χριστό, που δεν έχει «αντιπροσώπους» (ο όρος είναι αιρετικός και αντιχριστιανικός), αλλά, όπως δεχόμεθα εμείς οι Ορθόδοξοι, είναι ο Κύριος και Βασιλεύς της Εκκλησίας ως σώματός Του «μέχρι συντέλειας των αιώνων».

Για μας οι Πατριάρχες και όλοι οι Επίσκοποι μαζί με τον Κλήρο ολόκληρο είναι Διάκονοι και δούλοι του Χριστού. Γι' αυτό δεν μπορεί να γίνει λόγος στην Ορθοδοξία για «πρωτείο» (και μάλιστα, εξουσίας). Μήπως, λοιπόν, αντί να ερίζουμε για τους χρησιμοποιούμενους όρους, καλόν θα ήτο η «δυναμική επιστροφή» στην αλήθεια του Χριστού και της Εκκλησίας; Όπως έλεγε ο Μ. Αθανάσιος, «το πρόβλημα δεν έγκειται στις λέξεις, αλλά στα πράγματα»!

6. Ως προς το όνομα Φράγκος, φραγκική κ.λπ., τώρα:

Η «Δυτική Εκκλησία» διαμορφώθηκε με την επίδραση του φραγκικού στοιχείου (Καρλομάγνος κ. ε.). Αυτό είναι ιστορικά βεβαιότατο και δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση. Το φραγκικό και τευτωνικό (Deulsch) στοιχείο ισχύει στην Χριστιανική Δύση δια των αιώνων.

Τα ονόματα «γαλλικός» ή «γερμανικός», Γαλλία ή Γερμανία, είναι τα αρχαία. Η Γαλλία ονομάζεται Φραγκία (France) και ο Γάλλος Φράγκος (France). Οι δυτικίζοντες δικοί μας (18^ο αι.) επέβαλαν τα «Γάλλος»-«Γαλλία», για να χαθεί η έννοια του Φράγκος, ενώ οι πληγές μας του 1204 δεν έχουν κλείσει ακόμη. Το ίδιο ισχύει ως προς το Τεύτων ή Deulsch και το «Γερμανός».

Στην Ορθόδοξη-Ρωμαίικη Ανατολή ορθά χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται τα ονόματα Φράγκος ή Τεύτονας (αραιότερα) για τον χαρακτηρισμό συλλήβδην όλων των Δυτικών και της Δύσεως. Σήμερα, μάλιστα, που η Δυτική Ευρώπη και η «Γερμανία» απεκάλυψαν και πάλι το αληθινό πρόσωπό τους, δεν μπορούμε να τρέφουμε ψευδαισθήσεις. Δεν μας πταίουν, συνεπώς, τα ονόματα, αλλά η νοοτροπία, που δυστυχώς και εκκλησιαστικά και πολιτικά δεν αλλάζει…

Δύο οικουμενικές μας σύνοδοι, η Όγδοη (789) και η Ένάτη (1351) ήλεγξαν και κατεδίκασαν τις «δυτικές» πλάνες ως αιρέσεις και τον «Δυτικό Χριστιανισμό» ως Αίρεση. Αν η νέα ετοιμαζόμενη «Πανορθόδοξος» και για τους Ορθοδόξους «Οικουμενική» Σύνοδος δεν αναγνωρίσει τις Συνόδους αυτές ως Οικουμενικές, δεν θα είναι Ορθόδοξη Σύνοδος, αλλά ληστρική, όπως εκείνη του 449, ή ψευδοσύνοδος, όπως η της Φερράρας-Φλωρεντίας (1438/39).

Αν η «Δυτική Εκκλησία» επανασυνδεθεί με την Ορθόδοξη-Καθολική προ του σχίσματος και επανεύρει την οδό των αρχαίων Ορθοδόξων Πατέρων και Αγίων της, τότε θα ενωθεί με την συνέχεια της Απόστολικο-πατερικής Εκκλησίας και ταυτόχρονα με την ανατολική-Ορθόδοξη Εκκλησία, που με την Χάρη του Θεού την συνεχίζει, παρά τις αδυναμίες και αμαρτίες ημών των Ορθοδόξων.

Ορθόδοξοι και Καθολικοί (χωρίς εισαγωγικά) είναι οι Άγιοι της ανατολής και Δύσεως (οι προ του σχίσματος για τη Δύση), τους οποίους προσπαθούμε να ακολουθούμε.

π. Γεώργιος Μεταλληνός ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών.