Υπάρχει μια τάση στον σύγχρονο κόσμο μας να τεμαχίζουμε τα πράγματα - να τα αναλύουμε. Έχουμε αποκτήσει μια κάποια κυριαρχία σε πολλά πράγματα αναλύοντας τα διάφορα στοιχεία της δομής τους και χειραγωγώντας αυτό που βρίσκουμε. Έχει γίνει η προεπιλεγμένη θέση της σύγχρονης σκέψης. Αυτή η δύναμη της ανάλυσης, ωστόσο, αποδυναμώνεται από την ίδια την επιτυχία της. Πολύ συχνά η αλήθεια για κάτι δεν βρίσκεται στην περίληψη των μερών της αλλά στον θαυμασμό του συνόλου.

Αυτό σίγουρα ισχύει στην περίπτωση της Χριστιανικής πίστης. Δεν είναι ασύνηθες η θεολογία να προβάλλεται με διάφορους τίτλους: Χριστολογία, Σωτηριολογία, Εσχατολογία, Εκκλησιολογία, Ερμηνευτική κ.λπ.  Είναι σίγουρα μια εντυπωσιακή συστάδα τίτλων για ευρετήριο θεολογικών σχολών. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι πως η θεολογία επιδιώκει τελικά να περιγράψει ή να δηλώσει ένα μόνο πράγμα (ή θα έπρεπε). Αυτό το ένα πράγμα, ωστόσο, είναι τόσο μεγάλο που δεν μπορεί να ειπωθεί με ευκολία. Η πληρότητα της πίστης δεν αποκαλύπτεται στην ανάλυση των διαφόρων συστατικών στοιχείων της, αλλά στην αργή (και μερικές φορές ξαφνική) σύλληψη του συνόλου.

Αν θα έπρεπε να χρησιμοποιήσω μία μόνο λέξη για να περιγράψω το ένα πράγμα που είναι «τα πάντα» θα ήταν το Πάσχα (στην πληρότητά του). Δεν μπορώ να φαντασθώ κανένα μέρος της χριστιανικής ζωής ή αποκάλυψης που να μην περιέχεται μέσα στην πληρότητα του Πάσχα. Είναι ένας από τους λόγους που ο λειτουργικός εορτασμός του Πάσχα είναι εξίσου συγκλονιστικός και στην Ορθόδοξη έκφραση του.

Η Λειτουργία διαθέτει μια γραμματική, ένα τρόπο ομιλίας και αποκάλυψης της αλήθειας. Η γραμματική αυτή κάνει πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν το ίδιο εύκολα στις γραπτές θεολογικές συζητήσεις. (Έχω γράψει σχετικά με αυτό στο παρελθόν).

Πρώτον, η Ορθόδοξη λειτουργική πρακτική έχει την συνήθεια να συγκεντρώνει στοιχεία της χριστιανικής ιστορίας που συχνά διατηρούνται χωριστά – ιδιαίτερα στην σύγχρονη, «διαμερισματοποιημένη» προσέγγισή μας στην πίστη. Υπάρχουν «θεολογικοί ρυθμοί» στον ορθόδοξο κύκλο των Ακολουθιών. Κάθε μία από τις επτά ημέρες της εβδομάδας έχει ένα συγκεκριμένο θέμα (Δευτέρα για τους Αγγέλους, Τρίτες για τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή κ.λπ.). Κάθε μέρα το ημερολόγιο έχει έναν ή περισσότερους (συνήθως πολλούς περισσότερους) αγίους των οποίων η μνήμη τιμάται εκείνη την ημέρα. Υπάρχει επίσης ο κύκλος των εορτών που εξαρτώνται από την ημερομηνία του Πάσχα, καθώς και άλλων που ορίζονται βάσει καθορισμένης ημερομηνίας.

Αυτοί οι κύκλοι πάντα συναντώνται μεταξύ τους και φέρνουν τα δικά τους στοιχεία και σκέψεις μέσα στην Ακολουθία. Έτσι, όσοι έρχονται να λατρεύσουν ποτέ δεν «κάνουν μόνο ένα πράγμα» αλλά πάντα τους παρουσιάζονται «αρκετά πράγματα». Και, ακόμα περισσότερο από αυτό, όλα συγκεντρώνονται ως ένα «σύνολο» και όχι απλώς μια συλλογή μερών. Το «ένα πράγμα» φαίνεται σε κάθε Ακολουθία - ακόμα κι αν μια όψη του μπορεί να ακτινοβολεί περισσότερο από άλλες.

Στις 6 Αυγούστου εορτάζεται η Μεταμόρφωση του Χριστού (το φετινό Σάββατο κατά το Νέο Ημερολόγιο). Η Εκκλησία μνημονεύει την μεταμορφωμένη εμφάνισή Του ενώπιον των Μαθητών στο όρος Θαβώρ, με τον Μωυσή και τον Ηλία να εμφανίζονται μαζί Του. Το υλικό που χρησιμοποιείται στον λειτουργικό εορτασμό της εορτής «βλέπει» αυτό το γεγονός σχεδόν από κάθε δυνατή οπτική γωνία. Μια από αυτές τις γωνίες με ξάφνιασε την πρώτη φορά που την αντίκρυσα – προκλήθηκε μεν από την κανονική ροή της λειτουργικής δομής, αλλά μου έδωσε μια εικόνα που με άφησε άφωνο από θαυμασμό.

Ήρθε στον Όρθρο, την παραμονή της Μεταμόρφωσης (γνωστή ως Προεόρτιο). Κατά την διάρκεια του Όρθρου κάθε μέρα γίνεται η ανάγνωση του «κανόνα». Πρόκειται για έναν ύμνο που ακολουθεί μια ιδιαίτερη ποιητική δομή. Αποτελείται από εννέα ωδές, κάθε μία από τις οποίες παίρνει τον εσωτερικό της στοχασμό από ένα από τα εννέα παραδοσιακά βιβλικά άσματα της Παλαιάς Διαθήκης (όπως το «Άσμα του Μωυσή» στην Έξοδο 15:1 και επόμενα). Η έκτη ωδή πάντα αναφέρεται στον ύμνο μέσα στο Βιβλίο του Ιωνά (του οποίου οι τρεις ημέρες μέσα στο κήτος θεωρούνται πάντα ως «τύπος» των τριών ημερών του Χριστού μέσα στην κοιλιά της γης).

Αυτός είναι ο στίχος που με ξάφνιασε:

Ωδή ς΄ τού Προεορτίου

Νυμφώνα δόξης μελλούσης χαράς τοις φίλοις ευτρεπίζων

ανέρχεται επί το όρος Χριστός,

προς πολιτείαν μετάρσιον

εκ βίου χαμαιζήλου ανακομίζων αυτούς.

Ετοιμάζοντας για τους φίλους Του ένα Νυμφώνα

της δόξας αυτής της χαράς που πρόκειται να έρθει,

ο Χριστός ανεβαίνει στο βουνό,

οδηγώντας τους από την κάτω ζωή στη ζωή του ουρανού.

Γενικά παρατηρούσα την Μεταμόρφωση μέσα σε δικό της «διαμέρισμα». Έχω πλέον επεκτείνει αυτή την σκέψη για να συμπεριλάβει την αναφορά στο Παλαμιτικό δόγμα των Θείων Ενεργειών, αφού ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς χρησιμοποίησε την εικόνα του Φωτός της Μεταμόρφωσης σε μεγάλο μέρος της θεολογικής του κατανόησης.  Όμως δεν είχα κάνει ποτέ το άλμα στο Πάσχα (στο οποίο ανήκει η εικόνα του Νυμφώνα).

Βρέθηκα άφωνος. Η ιδέα ήταν πάρα πολύ γεμάτη. Η εικόνα του Νυμφώνα και η συγγένειά του με το Πάσχα είναι πλούσια, από μόνη της. Η Εκκλησία προσβλέπει στην «εορτή του γάμου του Αρνίου» - εικόνα που χρησιμοποιείται για το τέλος του αιώνα και την εκπλήρωση των πάντων. Το Πάσχα είναι εξ ίσου κοντινό και εξ ίσου εκπληρωτικό, παρ’ ότι αυτό συμβαίνει σε μια συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας το 33 μ.Χ.. Ο θάνατος και η Ανάσταση του Χριστού είναι ο γάμος του ουρανού και της γης, η ένωση Θεού και ανθρώπου, η πλήρωση των πάντων. Έχοντας αποκαλύψει στους μαθητές Του τον «Νυμφώνα» (όσο ηδύναντο να τoν δουν), τότε αρχίζει να τους μιλά για την ερχόμενη Ανάστασή Του και τα μαρτύριά Του στην Ιερουσαλήμ.

Η Μεταμόρφωση είναι και ο Νυμφώνας (και περιγράφεται με πολλούς άλλους τρόπους επίσης).  Είναι μια ματιά (εκτός ακολουθίας, σε ένα χώρο όπου δεν έχει θέση η ακολουθία) της πληρότητας της Θεότητας.  Ο Χριστός εμφανίζεται μαζί με τον Ηλία και τον Μωυσή, τους ζώντες και τους νεκρούς, τους Προφήτες και τον Νόμο, και μιλά σε αυτούς για το Πάσχα.  Και αυτό λαμβάνει χώρα μέσα στα πλαίσια του Θεϊκού Φωτός – μια λάμψη που ήταν πέρα από την δυνατότητα των Μαθητών να την αντέξουν.

Η ίδια η πίστη μας θα πρέπει να έχει αυτήν την ποιότητα της πληρότητας – κάτι που είναι μεγαλύτερο από τις δυνάμεις μας να αντέξουμε.  Η «διαμερισματοποίησή» μας του κόσμου και της πίστεώς μας σμικρύνει και τα δύο σε επίπεδα που είναι μέσα στις δυνάμεις μας – μόνο που έτσι δεν δυνάμεθα να ζούμε ή να πιστεύουμε.

Η κατανόηση ξεκινά με τον θαυμασμό – και ο θαυμασμός απαιτεί κάτι πέρα από τα φυσιολογικά μας όρια.  Η Μεταμόρφωση είναι μια πρόσκληση στον Νυμφώνα – το μυστήριο του θανάτου του Χριστού και την Ανάσταση μέσα στα βάθη του Πάσχα.

Είναι ντροπή μας αν «διαμερισματοποιούμε» το Γεγονός μέσα σε μια απλή αναπόληση του Αγίου Φωτός.  Το Φως λάμπει μέσα στο σκοτάδι για κάποιον λόγο, και για κάποιον λόγο το σκοτάδι δεν το κατανοεί.

Είθε ο Χριστός να μεταφέρει όλους μας μέσα στον Νυμφώνα της δόξας εκείνης της χαράς που μέλλει να έρθει – και να μας ανεβάσει από την ζωή εδώ κάτω στην ζωή την ουράνια, εν τω θαυμασμώ του Πάσχα Του!