Μετά από διάστημα τόσων μηνών από την εκδηλωθείσα ασθένεια του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστοδούλου και μια εβδομάδα από την κηδεία του, η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος εξέλεξε νέον Αρχιεπίσκοπο και τον φόρτισε με χρηστές ελπίδες και πολλές προσδοκίες. Ελπίζουμε να φανή αντάξιος των προσδοκιών, Κληρικών και λαϊκών, και να ανταποκριθή στο έργο του με έμπνευση και ζωντάνια. Κάθε πνευματικός άνθρωπος πρέπει να κάνη το έργο του, όπως ο καλλιτέχνης. Έλεγε ο μακαριστός π. Πορφύριος ότι δεν μπορεί να είναι κανείς καλός Χριστιανός –και Κληρικός– αν δεν είναι ποιητής, με όλη την σημασία της λέξεως.

Με την εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου θυμήθηκα ένα παλαιότερο γεγονός, την σύγκριση μεταξύ των αειμνήστων Οικουμενικών Πατριαρχών Αθηναγόρου και Δημητρίου. Όταν κοιμήθηκε ο Αθηναγόρας, ο τόσο μεγαλοπρεπής και επικοινωνιακός, όλοι σκέφτονταν ότι ο διάδοχός του θα φανή κατώτερος, αφού η σύγκριση θα αποβή σε βάρος του. Όμως ο μακαριστός Δημήτριος με την ταπείνωσή του και την ανάπτυξη του συνοδικού θεσμού ξεπέρασε εν πολλοίς τον Αθηναγόρα και αποδείχθηκε ο καλύτερος Πατριάρχης, όπως εγράφη, του 20ου αιώνα. Τελικά τα πνευματικά χαρίσματα έχουν μεγαλύτερη αξία από τα οντολογικά.

Εν όψει της εκλογής νέου Αρχιεπισκόπου έγραψα διάφορα κείμενα και έδωσα συνεντεύξεις, στις οποίες υποστήριζα πως πρέπει να είναι ο Αρχιεπίσκοπος σήμερα. Μεταξύ των άλλων έλεγα ότι πρέπει να έχη ορθόδοξο ήθος, εκκλησιαστικό φρόνημα, να γνωρίζη την θεολογία και να εκφράζεται θεολογικά, να σέβεται και να ενεργοποιή το συνοδικό και ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας, να ασκή την ποιμαντική του διακονία με ταπείνωση και αγάπη, να μην έχη πολιτικό λόγο, να μην ασχολήται με την εξωτερική πολιτική της Ελλάδος, να σέβεται και να συνεργάζεται άριστα με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Εδώ θα ήθελα να εντοπίσω τον τρόπο της ποιμαντικής του διακονίας στον σύγχρονο άνθρωπο.

Ο Victor Frankl κάνει λόγο στα κείμενά του για την τραγική τριάδα που μαστίζει τον άνθρωπο σε όλες τις εποχές. Πρόκειται για τις ενοχές, τον πόνο και τον θάνατο. Κάθε εποχή έχει τις ιδιαιτερότητές της, αλλά ο άνθρωπος παραμένει ο ίδιος δια μέσου των αιώνων.

Οι ενοχές-τύψεις δεν είναι μόνον ηθικές, αλλά κυρίως υπαρξιακές που είναι σύμφυτες με την ανθρώπινη ύπαρξη, είναι η ανυπαρξία νοήματος για την ζωή και το υπαρξιακό κενό. Ο πόνος, που και αυτός είναι σύμφυτος με την ανθρώπινη ύπαρξη, συνδέεται με την αρρώστεια και την ανεστιότητα και η αντιμετώπισή του έχει σχέση όχι με την άρνησή του, δια της ηδονής, αλλά με την αποδοχή του πόνου και την υπέρβασή του, από την νοηματοδότηση του πόνου. Και ο θάνατος, που είναι ένα οντολογικό και υπαρξιακό γεγονός, αποτελεί το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα, οπότε ο άνθρωπος πρέπει να μάθη όχι πως να ζη, αλλά πως να πεθάνη, αφού το «να ξέρης να πεθαίνης, σημαίνει πως καταλαβαίνεις γιατί πεθαίνεις».

Όταν ένας Κληρικός είναι ευαίσθητος απέναντι στα τρία αυτά παγκόσμια υπαρξιακά και κοινωνικά προβλήματα, τότε μπορεί να βοηθήση τον σύγχρονο πονεμένο, τραυματισμένο και βασανισμένο άνθρωπο, κυρίως τον νέο. Διαφορετικά θα μιλά μια άλλη ξύλινη και ακαταλαβίστικη γλώσσα και θα προσπαθή να γεμίζη την ανεπάρκειά του με το να αναμειγνύεται στην πολιτική και να αναζητά πολιτικό και εθνικό ρόλο. Δεν πρέπει να εξαντλούμαστε σε έναν ηθικισμό και σε ένα αφυδατωμένο κοινωνικό έργο που δεν αγγίζει τις αγωνίες του συγχρόνου ανθρώπου.

Η κοινωνία μας διαθέτει λαμπρούς κοινωνιολόγους, πολιτειολόγους, διεθνολόγους, που κάνουν το έργο τους καλύτερα από μας. Ο λαός από τον Κληρικό θέλει την πατρότητα και την μητρότητα. Σήμερα οι άνθρωποι πάσχουν από ψυχολογική και υπαρξιακή ορφάνεια και αναζητούν πατέρα. Υπήρξαν περιπτώσεις που νέοι σταματούσαν στους σταθμούς της Νέας Υόρκης μεγαλυτέρους στην ηλικία και τους έλεγαν: «Θέλεις να γίνης πατέρας μου;».

Πολλοί με ερωτούσαν αυτήν την περίοδο πως θέλει ο κόσμος τον νέο Αρχιεπίσκοπο. Τους αντέστρεφα την ερώτηση, λέγοντας πως η Εκκλησία θέλει τους Κληρικούς, τον Αρχιεπίσκοπο και τον κόσμο. Η Εκκλησία έχει μια παράδοση που απαντά και θεραπεύει τις υπαρξιακές αγωνίες των ανθρώπων, την ενοχή, τον πόνο και τον θάνατο και είναι αντιεκκλησιαστικό αν ο Κληρικός δεν μπορή να ανταποκριθή σε αυτόν τον ρόλο. Τον τελευταίο καιρό ο κόσμος άκουσε το σιωπηλό κήρυγμα του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, κατά την διάρκεια της ασθενείας του, παρά τον βροντώδη λόγο του, όταν εξασκούσε εξουσία.

Η ομολογία της πίστεως και η ποιμαντική του συγχρόνου ανθρώπου στον υπαρξιακό και καθημερινό του βίο, είναι το έργο όλων μας και του νέου Αρχιεπισκόπου. Ο σύγχρονος άνθρωπος χρειάζεται Κληρικούς ευαίσθητους-ποιητές, με την έννοια που είπαμε προηγουμένως, δηλαδή με έμπνευση, ταπείνωση και «συμπάσχουσα καρδία».

 

(Δημοσιεύθηκε στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 10-2-2008)