Στα τέλη Αυγούστου και στις αρχές Σεπτεμβρίου, η σκέψη των απανταχού Ελλήνων στρέφεται στα παράλια τής Μικρασίας και στα τραγικά γεγονότα του 1922.

Ειδικά δε φέτος, η επέτειος της Μικρασιατικής καταστροφής συνδυάζεται με τη συμπλήρωση πενήντα ακριβώς ετών από τα Σεπτεμβριανά της Πόλης Ήταν στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου του 1955, όταν ο τουρκικός όχλος, υποκινούμενος άνωθεν και κινούμενος βάσει σχεδίου, βίασε γυναίκες, έκαψε καταστήματα Ελλήνων, λεηλάτησε περιουσίες, σύλησε τάφους Πατριαρχών και απλών Ορθοδόξων, έκαψε έναν μοναχό, ρήμαξε κυριολεκτικά την Ομογένεια της Κωνσταντινουπόλεως. Οι επέτειοι αυτές χρειάζεται να τονίζονται, όχι για να καλλιεργείται κάποια αντιπαλότητα με τον τουρκικό λαό, αλλά για να θυμόμαστε την ουσία της κεμαλικής ιδεολογίας, η οποία είναι αυταρχική και ρατσιστική και η οποία, δυστυχώς, έχει εμποτίσει σημαντικά στρώματα της σύγχρονης τουρκικής στρατιωτικής και πολιτικής άρχουσας τάξης. Επιπλέον, η ψύχραιμη μελέτη των γεγονότων, μπορεί να βοηθήσει τις νεότερες γενιές να εξαγάγουν απαραίτητα διδάγματα για να μην επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τέτοια διδάγματα και συμπεράσματα είναι:

Α) Η γενοκτονία και ο μακροχρόνιος σχεδιασμός. Ορισμένοι συμπατριώτες μας διστάζουν να μιλήσουν για γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισμού και ισχυρίζονται ότι οι Τούρκοι απλώς αντέδρασαν στην παρουσία του ελληνικού στρατού, από τον Μάιο του 1919 έως τον Αύγουστο του 1922, σε εδάφη που έχουν ιδιαίτερη αξία για την τουρκική εθνική ιδεολογία. Το επιχείρημα είναι σαθρό, διότι οι συστηματικοί διωγμοί κατά του Μικρασιατικού Ελληνισμού αρχίζουν πολύ προ της αποβιβάσεως του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Συγκεκριμένα, αρχίζουν το 1914, όταν η ανθρωπότητα συγκλονιζόταν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τούτο καταδεικνύει η Μαύρη Βίβλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία εξεδόθη το 1919 και αναφέρεται σε γεγονότα των προηγουμένων ετών, καθώς και η μαρτυρία του Αμερικανού Πρέσβεως στην Κωνσταντινούπολη, Χένρι Μοργκεντάου, στο γνωστό βιβλίο του «Τα μυστικά του Βοσπόρου».

Η προσπάθεια των Νεότουρκων να ξεριζώσουν τις χριστιανικές εθνότητες, Έλληνες και Αρμενίους, από τη Μικρασία, στην οποία περιλαμβάνεται και ο μαρτυρικός Πόντος, ήταν καλά σχεδιασμένη και σε βάθος χρόνου. Μετά από το 1922 ακολούθησε η επιβολή βαρύτατου φόρου στους Έλληνες της Πόλης — βαρλίκ βεργκισί (Varlik Vergisi) — κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και η εξόντωση πολλών Ρωμιών στα φοβερά Τάγματα Εργασίας. Άμεση συνέχεια ήταν τα Σεπτεμβριανά που τρομοκράτησαν τους Ομογενείς και ανάγκασαν πολλούς από αυτούς να φύγουν. Το 1964 ήρθε η απέλαση των Ελλήνων υπηκόων από την Κωνσταντινούπολη. Μετά ήρθε το κλείσιμο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η μετατροπή της Ίμβρου σε ανοικτή φυλακή και τόσα άλλα δεινά που φθάνουν μέχρι και σήμερα με τις τουρκικές μεθοδεύσεις εις βάρος των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων και κτημάτων των Ελληνορθοδόξων (ιδέ και την σχετική ερώτηση του Αντώνη Σαμαρά στο Ευρωκοινοβούλιο). Το σχέδιο είναι οργανωμένο και εξελίσσεται επί δεκαετίες.

Β) Η χρησιμοποίηση της προβοκάτσιας από τους Τούρκους. Τα Σεπτεμβριανά του 1955 ξεκίνησαν με μία έκρηξη στο σπίτι που γεννήθηκε ο Κεμάλ, στη Θεσσαλονίκη, το σημερινό τουρκικό Προξενείο. Όπως απεδείχθη η προβοκατόρικη αυτή ενέργεια, είχε ως δράστη έναν Τούρκο πράκτορα, ο οποίος αργότερα ανταμείφθηκε με το αξίωμα του Νομάρχη. Βλέπουμε και σε πιο πρόσφατα γεγονότα ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί τις προβοκάτσιες, όπως έγινε με την απόβαση Τούρκων δημοσιογράφων στα Ίμια το 1996. Γι' αυτό μας φοβίζει το σχέδιο Ανάν, διότι με ένα στημένο επεισόδιο θα έχει τη δυνατότητα ο Αττίλας να «επέμβει» και στη νότιο Κύπρο.

Γ) Τα ματωμένα ράσα. Ενώ ο πολιτικός διοικητής Στεργιάδης έφυγε από τους πρώτους, στη φλεγόμενη Σμύρνη παρέμεινε «πιστός μέχρι θανάτου» και εσφαγιάσθη ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Καλαφάτης. Τον κατάλογο της θυσίας του 1922 συμπληρώνουν τέσσερις Επίσκοποι και εκατοντάδες κληρικοί. Στα Σεπτεμβριανά του 1955, ο μοναχός Χρύσανθος κάηκε ζωντανός από τον όχλο. Όσοι σήμερα ενοχλούνται από τον όρο «Ελληνορθόδοξη Παράδοση», προσβάλλουν τη μνήμη αυτών των αγνών μορφών. Αλλά και στον αγώνα του Πόντου ηγετική θέση είχε ο Τραπεζούντος Χρύσανθος, ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, που αντέταξε τα δικά του ΟΧΙ στους Γερμανούς.

Η ιστορική μνήμη είναι απαραίτητη για να συμβιώσουμε ειρηνικά, χωρίς οδυνηρές υποχωρήσεις. Η λέξη «αλήθεια» ετυμολογείται: α-στερητικό και λήθη. Δηλαδή να μη λησμονούμε.