Έχω γράψει πάρα πολλά γύρω από το θέμα τών Θρησκευτικών και δεν θα ήθελα να επαναλάβω τα ίδια. Επίσης, θα μπορούσα να αναφέρω πολλά γύρω από το Πρόγραμμα Σπουδών, σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα τής Κυβερνήσεως και όπως αναρτήθηκαν οι φάκελλοι τών μαθητών στο διαδίκτυο, διότι τα μελέτησα διεξοδικά.

Όμως θα αρκεσθώ στην διατύπωση μερικών συντόμων βασικών απόψεών μου και αν ερωτηθώ, τότε θα κάνω ευρύτερες αναλύσεις και επιχειρήματα.

1. Το Πρόγραμμα Σπουδών δεν είναι ούτε τού Υπουργού Φίλη ούτε τού Υπουργού Γαβρόγλου, αλλά ούτε και τής Υπουργού Άννας Διαμαντοπούλου τού έτους 2010. Είναι ένα πρόγραμμα το οποίο ετοιμάσθηκε από μια ομάδα θεολόγων, που είναι γνωστοί στους εκκλησιαστικούς κύκλους και δεν χρειάζεται να αναφερθούν ονόματα, η οποία έχει μια μεταπατερική κατεύθυνση.

Όταν διαβάση κανείς έστω και πρόχειρα τους φακέλλους τού μαθητή και όταν δη από πού επιλέγεται το υλικό, θα το διαπιστώση ευχερώς. Μνημονεύονται χωρία από κείμενα συγκεκριμένων ανθρώπων που έχουν συγκεκριμένη θεολογική σκέψη. Αυτό για μένα είναι πάρα πολύ επικίνδυνο.

Πρέπει να σταθούμε με μεγάλη ευθύνη απέναντι στην Παράδοση αυτού τού τόπου και απέναντι στα 1.200.000 παιδιά, που θα διδαχθούν αυτό το επικίνδυνο μάθημα τών Θρησκευτικών.

2. Το πρόγραμμα αυτό από την βάση του είναι προβληματικό, θα μπορούσα δε να πω εκθεμελιωτικό, διότι αποδομεί τα πάντα. Παρουσιάζει τις θρησκείες μέσα από την κοινωνιολογική τους προοπτική και με τον τρόπο αυτόν αποδομεί όχι μόνον την Ορθόδοξη θεολογία, αλλά και την διδασκαλία και τών άλλων θρησκειών.

Αυτή η αποδόμηση δεν γίνεται μόνον στα θρησκευτικά, αλλά και στην ιστορία. Διότι και για το μάθημα τής ιστορίας εισάγεται η θεματική μέθοδος Σπουδών. Έχουν δημοσιευθή στον τύπο απόψεις τών υπευθύνων για την αναμόρφωση τού μαθήματος τής ιστορίας, όπου υποστηρίζονται τα Δεκεμβριανά, που θεωρούνται ότι είναι «επανάσταση που χάσαμε», τα Σκόπια να μετονομασθούν σε Μακεδονία, γίνεται λόγος για τους μύθους τού 1821, για την Πηνελόπη Δέλτα ως εθνικίστριας κ.α., καθώς επίσης έχουν δημοσιευθή άλλες απόψεις ιστορικών που αντιδρούν σε αυτόν τον τρόπο καταγραφής τής ιστορίας.

Επίσης, είναι πολύ σημαντικές οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα τής Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων για το προτεινόμενο πρόγραμμα σπουδών στην ιστορία.

Όταν, λοιπόν, θα γίνη εντονώτερη η συζήτηση για την θεματική συγγραφή τής ιστορίας, με όλα αυτά που ανέφερα, τότε τι θα κάναμε εμείς ως Εκκλησία, όταν έχουμε αποδεχθή το πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, όπου επιχειρείται η ίδια αποδόμηση; Θα μιλήσουμε για την αποδόμηση τής ιστορίας, όταν συμφωνήσαμε στην αποδόμηση τών Θρησκευτικών;

3. Θεωρώ ανεπίτρεπτο, όπως το έχω γράψει και σε κείμενό μου, το ότι ο διάλογος έγινε μεταξύ τού Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής και τών εκπροσώπων τής Εκκλησίας και όχι και με την Πανελλήνια Ένωση τών Θεολόγων. Παραγνωρίσθηκαν τελείως οι θεολόγοι που εργάζονται το μάθημα στην τάξη και δεν τους δόθηκε η δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους, όπως δόθηκε η δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους ο Θεολογικός Σύνδεσμος ΚΑΙΡΟΣ.

4. Θεωρώ ότι η απόφαση τής Ιεραρχίας τής 9ης Μαρτίου 2017, στην οποία καταλήξαμε κατόπιν ψηφοφορίας, που ήταν σαφέστατη πρόταση τού Αρχιεπισκόπου, δεν εφαρμόσθηκε και στα τρία σκέλη της, ήτοι να συνεχισθή ο διάλογος με νομικό παραστάτη, να γίνη προσπάθεια αποδόμησης τού νέου προγράμματος και να έλθη η συμφωνία στην Ιεραρχία για αποδοχή τής αποφάσεως τών δύο Επιτροπών, προφανώς πριν δημοσιευθούν στην Εφημερίδα τής Κυβερνήσεως και πριν οι φάκελλοι τών μαθημάτων αναρτηθούν στο διαδίκτυο. Αυτό είναι σοβαρή έλλειψη.

Θεωρώ ότι δεν άλλαξε τίποτε ως προς την θεματολογία, εκτός από την Γ΄ και Δ΄ Τάξη τού Δημοτικού Σχολείου που βγήκαν τα σχετικά με τις Ανατολικές Θρησκείες και παρέμειναν οι λεγόμενες «Αβρααμικές Θρησκείες», έγιναν μερικές αλλαγές στο υλικό και στον φάκελλο τού μαθητή, αλλά το πρόβλημα το ουσιαστικό παραμένει, ότι πρόκειται για ένα διαθρησκειακό υλικό.

Με την ευκαιρία αυτή θέλω να τονίσω γιατί γίνεται λόγος και πώς νοείται ο όρος «Αβρααμικές θρησκείες»; Γνωρίζω ότι αποτελεί κεντρικό πρόσωπο ο Αβραάμ. Όμως, οι συντάξαντες τα προγράμματα γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο Χριστιανισμός είναι Εκκλησία και όχι θρησκεία και επίσης στην Παλαιά Διαθήκη εμφανίζεται ο Άσαρκος Λόγος και στην Καινή Διαθήκη ο Σεσαρκωμένος Λόγος. Έτσι, οι Χριστιανοί πιστεύουμε στον ενανθρωπήσαντα Υιό και Λόγο τού Θεού και την Εκκλησία Του, που είναι το Σώμα Του. Άλλωστε, κατά τον Ευαγγελιστή Ιωάννη: «είπον ουν οι Ιουδαίοι προς αυτόν (τον Χριστό)· πεντήκοντα έτη ούπω έχεις και Αβραάμ εώρακας; είπεν αυτοίς ο Ιησούς· αμήν αμήν λέγω υμίν, πριν Αβραάμ γενέσθαι εγώ ειμι» (Ιω. η΄, 57-58).

Ένα παράδειγμα είναι εκφραστικό. Στην Β΄ Γυμνασίου και την ενότητα «Ποιος είναι ο Θεός τών χριστιανών;», ύστερα από τα βιβλικά κείμενα που αναφέρουν τι είπε ο Χριστός στον Πιλάτο, παρατίθενται μαρτυρίες από τον Ιώσηπο, τον Τάκιτο, τον Κέλσο, τον Πασκάλ Μπρυκνέρ, Μάρτιν Μπούμπερ, τον Γκάντι, τον Καζαντζάκη και τον Λειβαδίτη, από το Κοράνιο. Υπάρχουν περικοπές τής Καινής Διαθήκης και ερμηνεία τών περικοπών απ' όλους αυτούς που αναφέρθησαν, χωρίς να υπάρχουν ερμηνείες τών Αγίων για τον Χριστό (Φάκελλος Β΄ Γυμνασίου, σελ. 32-38).

Επίσης να αναφέρω ένα προσωπικό παράδειγμα. Πήγα στο Ηράκλειο τής Κρήτης και ομίλησα για τον Ντοστογιέφσκι. Μετά από την ομιλία κάποιος ακροατής μού είπε να πω ποια είναι η άποψή μου και για τον Καζαντζάκη. Ο διευθύνων την συζήτηση με προέτρεψε να μην απαντήσω. Όμως εγώ απάντησα, αναφέροντας την άποψή μου για τον Καζαντζάκη διότι έχω διαβάσει όλα τα κείμενά του εκτός από τον «Τελευταίο πειρασμό», τού οποίου την ανάγνωση από τις πρώτες σελίδες δεν άντεξα να συνεχίσω. Επί  τρία τέταρτα τής ώρας ομιλούσα για τον Καζαντζάκη, λέγοντας τα θετικά και τα αρνητικά του και στο τέλος με χειροκρότησαν.  Και όμως στον φάκελλο τών μαθητών υπάρχει απόσπασμα από το χειρότερο έργο τού Καζαντζάκη «Ο τελευταίος πειρασμός» (Φάκελλος Β΄ Γυμνασίου, σελ. 37-38). 

5. Για όλους αυτούς τους λόγους που ανέφερα προηγουμένως με συντομία νομίζω ότι η Ιεραρχία δεν πρέπει να αναλάβη την ευθύνη αποδοχής αυτού τού προγράμματος, διότι πέρα από την μεθοδολογία υπάρχουν και προβλήματα που σχετίζονται με το υλικό που χρησιμοποιείται. Γενικά, το πρόγραμμα αυτό παραπέμπει στην αρχή τών «πολλαπλών ταυτοτήτων».

Η πρότασή μου είναι: Επειδή η όλη δομή και η διάρθρωση τού προγράμματος αυτού δεν θεραπεύεται, γι' αυτό η Ιεραρχία, αν δεν μπορή, για διαφόρους λόγους, να το απορρίψη ολοσχερώς, τουλάχιστον θα πρέπει να επιφυλαχθή, για να μην αναλάβη τις ευθύνες ενός τέτοιου προγράμματος, το οποίο θα διδαχθούν περίπου 1.200.000 μαθητές στα σχολεία μας.