«Τι συμβαίνει με τα σώματα εγκεφαλικά νεκρών γυναικών που παραμένουν στα κρεβάτια ενός νοσοκομείου; Γιατί οι μήτρες τους θα πρέπει να πάνε χαμένες;». Το ερώτημα διατύπωσε η Νορβηγή φιλόσοφος Άνα Σμάιντορ σε κείμενό της που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Θεωρητική Ιατρική και Βιοηθική», υιοθετήθηκε από την Ιατρική Ένωση της Κολομβίας (CMC) και προκάλεσε πληθώρα επικρίσεων διεθνώς με την πρότασή της να χρησιμοποιούνται οι μήτρες των εγκεφαλικά νεκρών γυναικών ως μέσο παρένθετης μητρότητας.

Φέρνοντας έτσι στον νου δυστοπικές εικόνες από νεκροζώντανες που παραμένουν σε αποστειρωμένους θαλάμους η μία δίπλα στην άλλη επί 9 μήνες, καθηλωμένες σε ένα κρεβάτι, συνδεδεμένες σε μηχανήματα, απομονωμένες και ανίκανες να αποφασίσουν για τον εαυτό τους, να εκδηλώσουν οποιοδήποτε συναίσθημα ή να εκφράσουν οτιδήποτε –καίριες διαδικασίες κατά την εγκυμοσύνη– μόνο και μόνο για να φέρουν στον κόσμο το παιδί κάποιων άλλων: σαν σε ένα εργοστάσιο παραγωγής μωρών, πιο μακάβριο ακόμη και από όσα διαδραματίζονται στην Ιστορία της Θεραπαινίδας της Μάργκαρετ Άτγουντ.

Στο κείμενο που δημοσίευσε η CMC, προβάλλεται η θέση της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου του Όσλο (που στην πραγματικότητα επαναφέρει πρόταση που πρωτοδιατυπώθηκε στις αρχές του αιώνα από Ισραηλινό ερευνητή) υπέρ της καθιέρωσης της αμφιλεγόμενης πρακτικής της Whole Body Gestational Donation (WBGD), δηλαδή της δωρεάς ολόκληρου του σώματος προς κυοφορία, όπως την αποκαλεί.

Η μέθοδος παρουσιάζεται ως ένας εναλλακτικός τρόπος κύησης για γυναίκες που επιθυμούν παιδιά αλλά δεν μπορούν να κυοφορήσουν ή προτιμούν να μην το κάνουν. Και επιχειρώντας να προκαταβάλει για κάποιες από τις ενστάσεις σε θέματα ηθικής δεοντολογίας, η Σμάιντορ λέει πως προϋπόθεση θα μπορούσε να ήταν η εγκεφαλικά νεκρή παρένθετη μητέρα να έχει δώσει εκ των προτέρων τη συγκατάθεσή της.

«Κάτι αντίστοιχο με τη δωρεά οργάνων με την τήρηση των σχετικών πρωτοκόλλων: είναι εύλογο αν κάποιοι προσφέρουν μέρη του σώματός τους για δωρεά οργάνων, κάποιοι να είναι πρόθυμοι να σκεφτούν να δωρίσουν ολόκληρο το σώμα τους με σκοπό την κυοφορία. Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τύπους δωρεάς υπάρχουν διαφορές περισσότερο βαθμού δωρεάς παρά ουσίας», υποστηρίζει.

Δεν είναι το μόνο της (σαθρό κατά την άποψη της συντριπτικής πλειονότητας της ιατρικής κοινότητας και των φεμινιστικών οργανώσεων) επιχείρημα καθώς βεβαιώνει πως δεν υπάρχει κανένας προφανής ιατρικός λόγος για να μην μπορεί να ξεκινήσουν τέτοιου είδους κυήσεις ή πως η εγκυμοσύνη είναι μια επικίνδυνη εμπειρία (!) που μπορεί να «μεταφερθεί σε εκείνους που πλέον δεν μπορούν να υποστούν κάποια περαιτέρω βλάβη».

Οι γυναίκες δεν είναι δοχεία αναπαραγωγής

Οι θέσεις αυτές έφεραν ξανά δυναμικά στο προσκήνιο τη διαμάχη για τις πιο αμφιλεγόμενες πλευρές της παρένθετης μητρότητας κυρίως (αλλά όχι μόνο σε αυτή την περίπτωση) σε θέματα ήθους, όπως ότι αγνοεί το γεγονός πως αυτού του είδους οι «δωρεές» δεν σώζουν ζωές ή ότι μια τέτοια προσέγγιση συνιστά έναν ακόμη τρόπο με τον οποίο το σώμα των γυναικών μετατρέπεται σε ένα απλό αντικείμενο, όπως σημειώνει το περιοδικό Woman’s Health. Ειδικά για να προλάβει κριτικές σαν την τελευταία, η Σμάιντορ κατέφυγε σε εικοτολογίες, όπως ότι αυτή η μέθοδος θα μπορούσε να εφαρμοστεί ανεξαρτήτως φύλου: «Κι αν τα σώματα των ανδρών μπορούσαν να προσαρμοστούν ώστε να χρησιμοποιηθούν ως «θερμοκοιτίδες» για έμβρυα; Η τεχνολογία για κάτι τέτοιο βελτιώνεται συνεχώς».

«Μόνο μια μισογυνική κοινωνία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει εγκεφαλικά νεκρές γυναίκες ως ζωντανές μήτρες. Έτσι ξεκινούν όλα κι έπειτα τελειώνουν με βουλευτές να κάνουν νόμους τέτοιες προτάσεις» αντέδρασε άμεσα με τουίτ της η Σαρλότ Πράουντμαν, νομικός, ακαδημαϊκός του Κέιμπριτζ και διευθύντρια της φεμινιστικής οργάνωσης Right to Equality, Δικαίωμα στην Ισότητα, που μάχεται για νομοθετικές μεταρρυθμίσεις υπέρ των γυναικών και κοριτσιών.

«Μήτρες εγκεφαλικά νεκρών για παρένθετη κύηση; Απολύτως ΟΧΙ. Ακόμη και ως θεωρητική τοποθέτηση είναι τρομακτική», απάντησε με τουίτ του ο δρ Γκάρεθ Νάι, λέκτορας στην Ιατρική Σχολή του Τσέστερ και ειδήμων σε θέματα φυσιολογίας της κύησης. «Το να συγκρίνουμε την παρένθετη μητρότητα με τη δωρεά οργάνων είναι μια ακραία απλούστευση… Και εν τέλει δεν ξέρουμε αν φυσιολογικά είναι εφικτό να διατηρήσουμε κάποια στη ζωή με μηχανική υποστήριξη επί τόσους μήνες, όπως δεν ξέρουμε αν κάποια με τόσο παρατεταμένη μηχανική υποστήριξη μπορεί να ολοκληρώσει μια βιώσιμη κύηση», έλεγε σε δηλώσεις του στη βρετανική έκδοση του Glamour, καταλήγοντας: «Ως ειδήμων σε θέματα υγείας μητέρων και εμβρύων, αυτή η άποψη είναι απόλυτα ντροπιαστική. Στην ουσία, το να μειώνουμε όλη τη ζωή ενός ανθρώπου στη χρήση της μόνο ως εργαλείου για άλλους, δεν θα έπρεπε ποτέ ούτε καν να συζητείται». Στην Κολομβία, όπου η CMC αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη την περασμένη εβδομάδα για την υιοθέτηση αυτού του κειμένου (και να το αποσύρει από τον ιστότοπό της), οι αντιδράσεις ήταν επίσης δριμύτατες.

«Κανένα σώμα δεν πάει χαμένο σήμερα γιατί οι γυναίκες δεν είναι μια φάμπρικα αναπαραγωγής ανθρώπων. Δεν είναι γυναίκες που θα μπορούσαν να έχουν μια καλή χρήση, γιατί εμείς δεν είμαστε πράγματα προς χρήση», απάντησε η Ανχέλικα Ορτίς, υπεύθυνη Γυναικείων Θεμάτων του Μεντεγίν. Ενώ η βουλεύτρια Τζένιφερ Πεδράσα κατήγγειλε: «Οι γυναίκες δεν είμαστε σκεύη που πετιούνται μετά τη χρήση τους, οι γυναίκες έχουμε ανθρώπινα δικαιώματα, έστω κι αν κάποιοι το ξεχνούν».

Η συζήτηση για το ήθος και τα όρια της ιατρικής πρακτικής και την αυθυπαρξία και αυτονομία των γυναικείων σωμάτων καλά κρατεί και στα κοινωνικά δίκτυα, όπου μια χρήστρια του TikTok ξεσπάθωσε: «Ακόμη δεν υπάρχει κάποιο χάπι για να μην πονάμε κατά την εμμηνορρυσία και τώρα ερευνούν πώς να μας βάζουν να γεννάμε νεκρές…».