Έρευνα για το κτιστό και το Άκτιστο

Πόλεμος... ταυτότητας στην Τουρκική ηγεσία και Τουρκική ελίτ

Τού ΝΙΚΟΥ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗ

Δημοσιογράφου-Συγγραφέως-Τουρκολόγου

Σε καμία χώρα στον κόσμο το ζήτημα της πραγματικής ταυτότητας της πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας της, δεν θα ήταν θέμα αντιπαράθεσης αλλά και έντονης ιστορικής αμφισβήτησης της όλης πορείας της στο διεθνές στερέωμα. Αυτό συμβαίνει στην σύγχρονη Τουρκία, στην οποία το περίφημο «Kimlik Meselesi», (Πρόβλημα Ταυτότητας), έχει προκαλέσει συχνά απροσδόκητες κρίσεις συνειδήσεως, αλλά και μεγάλους τριγμούς στα ίδια τα θεμέλια της.

Τελευταία έχει αναπτυχτεί και μια έντονη πολεμική, με το χαρακτηριστικό των αλληλοκατηγοριών, για την ταυτότητα των ηγετικών προσώπων της χώρας αυτής, που έχουν κυριαρχήσει τις τελευταίες δεκαετίες στο πολιτικό στρατιωτικό και όχι μόνο στερέωμα. Έτσι όταν τον Ιούνιο του 2009 ο Τούρκος πρωθυπουργός, Ταΐπ Ερντογάν, επισκέφτηκε την γενέτειρα του το χωριό Ποταμιά στην περιοχή της Ριζούντας του Πόντου, ένα αρχαίο ελληνικό χωριό, κατηγορήθηκε από την τουρκική αντιπολίτευση ότι έχει έλληνες ρίζες. Τότε δημοσιεύτηκαν και τα ιστορικά αρχεία της κοινότητας, όπου αποδεικνύονταν ότι η οικογένεια του Ερντογάν κατάγονταν από οικογένεια χριστιανών γενιτσάρων που είχε εξισλαμιστεί. Μάλιστα η εφημερίδα Radikal είχε γράψει τότε χαρακτηριστικά: «Tayyip Erdoğan kendisi de Rum kökenlidir», ομολογόντας ουσιαστικά πως ο Ερντογάν εχει μάλον ρωμαίικη καταγωγη.

Όμως η περίπτωση του Πόντιου Ερντογάν δεν είναι η μοναδική. Πριν από δυο χρόνια και ένας άλλος πρώην Τούρκος πρωθυπουργός ειχε κατηγορηθει για ελληνποντιακή καταγωγή. Συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο του 2010, ειχε αποκαλυφτεί, πάλι από την εφημερίδα Radikal, ότι ο Μεσούτ Γιλμάζ που κατάγεται από την Τραπεζούντια του Πόντου, είναι ποντιόφωνος και μάλιστα μαζί με τον αδελφό του, Τουργκούτ Γιλμάζ, αλλά και με την γυναίκα του, Μπερνά, μιλούσε στην ποντιακή γλώσσα. Το εκπληκτικό είναι πως το γεγονός αυτό είχε προκαλέσει τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες να… τον παρακολουθούν για να διαπιστώσουν τι ακριβώς έλεγε στις μεταξύ τους ιδιωτικές συνομιλίες, ενώ είχε φακελωθεί σαν …ελληνικής ποντιακής καταγωγής.

Τώρα μαθαίνουμε ότι και ο αρχηγός της σημερινής τουρκικής αντιπολίτευσης, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος, κατηγορείται ότι είναι αρμενικής καταγωγής. Η αποκάλυψη αυτή έγινε σε μια τηλεοπτική εκπομπή στην τουρκική πρωτεύουσα από τον ίδιο τον δήμαρχο της Άγκυρας, Μελίχ Γκιοκσέλ. Ο Γκιοκσέλ στην εκπομπή αυτή υποστήριξε ότι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου είναι αρμενικής καταγωγής και ότι αυτό το γεγονός το έχει αποκρύψει για ευνόητους λόγους, δηλαδή για να μην επηρεαστεί η πολιτική του καριέρα. Μάλιστα ο δήμαρχος της τουρκικής πρωτεύουσας έδωσε και στοιχεία για την μητέρα του Κιλτσντάρογλου, που ονομάζονταν Γιεμούς Χανούμ, και η οποία ήταν Αρμένισα από την περιοχή του Τούντζελι. Γεγονός είναι πως ο Κιλιτσντάρογλου είναι Αλεβίτης, δηλαδή δεν είναι ορθόδοξος μουσουλμάνος και κατά καιρούς οι Αλεβήτες στην Τουρκία έχουν κατηγορηθεί ότι είναι κρυπτοχριστιανοί.

Αλλά αρμενικής καταγωγής έχει κατηγορηθεί ότι είναι και ο ίδιος ο πρόεδρος της σημερινής Τουρκίας, ο Αμντουλάχ Γκιούλ, ο οποίος κατάγεται από την Καισάρεια. Σύμφωνα με τις μέχρι πρότινος πληροφορίες ο Γκιούλ ήταν αραβικής καταγωγής, δηλαδή μουσουλμανικής. Τελευταία όμως έχει καταγγελθεί ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι αρμενικής καταγωγής. Την καταγγελία αυτή την έκανε επίσημα στην τουρκική βουλή ο βουλευτής του κόμματος της αντιπολίτευσης, Canan Arıtman ο οποίος υποστήριξε ότι ο Γκιούλ κατάγεται από παλιά αρμενική οικογένεια της Καισαρείας που είχε αλλαξοπιστήσει πριν από μερικές δεκαετίες. Η δήλωση αυτή έγινε σε μια κοινοβουλευτική επιτροπή που συζητούσε για το θέμα της αρμενικής γενοκτονίας. Ο Canan Arıtman υποστήριξε ότι ο θείος του Γκιούλ, Ahmet Şatoğlou και η μητέρα του, δηλαδή η γιαγιά του Γκιούλ, ήταν αρμένικης καταγωγής.

Η ίδια άποψη για μη τουρκική καταγωγή, (αλήθεια ποιος είναι Τούρκος στην σημερινή Τουρκία;), έχει απασχολήσει στο παρελθόν την τουρκική δημοσιότητα για τον Μπουλέντ Ετσεβίτ, (υποστηρίχτηκε ότι έχει αρμενική καταγωγή), την Ταντσού Τσιλέρ, (ότι είναι Ντονμές, δηλαδή Εβραία εξισλαμισμένη), όπως και για τους Ισμαήλ Τζεμ και Κεμάλ Ντερβίς. Ο κατάλογος είναι ατέλειωτος και αυτό δείχνει την πλαστότητα της τουρκικής ταυτότητας όπως την κατασκεύασε ο επίσης αμφισβητήσιμης καταγωγής, πατέρας της σύγχρονης Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ.

Αλλά ενδιαφέρον είναι πως και στην όλη ιστορική διαδρομή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, το μεγαλύτερο μέρος της ελίτ που κυβέρνησε αυτή την αχανή αυτοκρατορία, είναι ελληνικής καταγωγής, όπως ομολογείτε σήμερα μετά από πολλούς δισταγμούς και από τους ίδιους τους Τούρκους. Αυτό είναι πράγματι ένα σημαντικό κεφάλαιο γιατί έτσι ξαναγράφεται η ιστορία με τελείως διαφορετικούς όρους από αυτούς που ήθελε να επιβάλει ο Κεμάλ Ατατούρκ, περί απόλυτης τουρκικότητας όλης της αυτοκρατορίας. Για την επιβεβαίωση αναφέρουμε δειγματικά μόνο μερικούς Οθωμανούς σουλτάνους, ελληνικής καταγωγής, για να μην αναφερθούμε στον Μωάμεθ τον Πορθητή, για τον οποίο έχουν γραφτεί πολλά σχετικά με την πραγματική θρησκευτική του ταυτότητα.

Ο Σουλτάνος Αχμέτ ο Πρώτος, (1590–1617). Η μητέρα του ήταν η Ελληνίδα Χαντάν Σουλτάν. Το πραγματικό της όνομα ήταν Ελένη σύζυγος του σουλτάνου Μεχμέτ του τρίτου.

Ο Σουλτάνος Αχμέτ ο Τρίτος, (1673-1736), γιος της Ελληνίδας Εμετουλάχ Ραμπία, το ελληνικό της όνομα Ευφημία, κόρη Ελληνορθόδοξου ιερέα από την Κρήτη.

Ο Βαγιαζήτ ο Πρώτος, (1354–1403), γιος της Ελληνίδας Γκιουλτσιτσέκ χανούμ, συζύγου του Μουράτ του πρώτου.

Ο Βαγιαζήτ ο Δεύτερος, (1447–1512), γιος της Ελληνίδας ΓκιουλΜπαχάρ από την Τραπεζούντα, γνωστής στον Πόντο σαν η Ρωμιά Σουλτάνα.

Ο περίφημος Πρώτος μεγάλος ναύαρχος του Οθωμανικού Στόλου, Χαιρεντίν Βαρβαρόσα, ήταν από την Μυτιλήνη και η μητέρα του ήταν Ελληνίδα και ονομάζονταν Κατερίνα.

Ο Μουράτ ο Πρώτος, (1360–1389), γιος της Νιλουφέρ Χατούν που ήταν η βυζαντινή πριγκηπέσα Ελένη.

Ο Μουράτ ο Τέταρτος, (1612–1640), γιος της Ελληνίδας Κιοσέμ Σουλτάν, που το πραγματικό της όνομα ήταν Αναστασία.

Ο Μουσταφά ο Πρώτος, (1591–1639), γιος επίσης της Ελληνίδας Χαντάν Σουλτάν, που το πραγματικό της όνομα ήταν Ελένη.

Ο Μουσταφά ο Δεύτερος, (1664–1703), γιος της Ουματουλάχ Ραμπία, Ελληνίδα από την Κρήτη που το πραγματικό της όνομα ήταν Ευφημία.

Ο Οσμάν ο Δεύτερος, (1604–1622), γιος της Ελληνίδας Μαχφιρουζέ Σουλτάν, που το πραγματικό της όνομα ήταν Μαρία.

Σελίμ ο Πρώτος, γιος της Ελληνίδας Γκιουλμπαχάρ Σουλτάν. Ο πατέρας του ο Βαγιαζήτ ο Πρώτος ήταν μισός Έλληνας από την μητέρα του Αμίνα Γκιουλμπαχάρ που ήταν από ελληνική οικογένεια που είχε προσηλυτιστεί στο Ισλάμ. Έτσι ο Σελίμ ο Πρώτος ήταν κατά τρία τέταρτα ελληνικής καταγωγής.

Ο περίφημος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής από τον πατέρα του ήταν σε μεγάλο βαθμό ελληνικής καταγωγής, ενώ η μητέρα του ήταν χριστιανή από την Κριμαία.

Εκτός από αυτούς υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος αξιωματούχων, βεζίρηδων, πολιτικών, διπλωματών ακόμα και θεολόγων, όπως ο αιρετικός Σεΐχης Μπεντρεντίν, (1359–1420), ο οποίος ήταν από ελληνική οικογένεια εξισλαμισμένη Οθωμανών, που ήταν ελληνικής καταγωγής. Όλο αυτό το περίγραμμα κατατρέχει μέχρι σήμερα την τουρκική ιστορία σαν μια μεγάλη «σκιά» ταυτότητας αλλά και συνείδησης. Αυτό φαίνεται και από την πεισματική άρνηση της επίσημης Τουρκίας να αναγνωρίσει αυτή την αλήθεια.

Η «σκιά» αυτή φαίνεται πως πέρασε και στον σύγχρονο τουρκικό λαό, αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι πως μετατράπηκε σε ένα άτυπο πόλεμο ταυτότητας στην τουρκική ηγεσία και ελίτ, με συχνές απροσδόκητες αποκαλύψεις που πραγματικά εκπλήσσουν κάθε ουδέτερο παρατηρητή. Οι αποκαλύψεις αυτές για την ίδια την ταυτότητα της σημερινής Τουρκιάς, προκαλούν σεισμικές δονήσεις στο μεγαλοπρεπές, αλλά γυάλινο με πολλές ρωγμές, σύγχρονο οικοδόμημα της τουρκικής δημοκρατίας.