Aκκάδ (ή Αγάδη)

• Θρησκεία

• Ιστορία

• Γλώσσα

• Δεσμοί

Ο Ναράμ-Σιν πατάει πάνω στους εχθρούς του

Θρησκεία

Έδρα τής θεάς Ανουνί. Η κηδεμονική θεότητα τής Ακκάδ ήταν η Ιστάρ.

Ιστορία

Οι Ακκάδιοι, λαός σημιτικής καταγωγής που κατοικούσε στη βόρεια Μεσοποταμία, επηρεάστηκαν πολύ από τον ανώτερο Σουμεριακό πολιτισμό. Αν και υποστηρίχθηκε ότι με τη Δυναστεία της Ακκάδ εγκαινιάστηκε ο εκσημιτισμός της νότιας Μεσοποταμίας και των Σουμερίων, ωστόσο οι παραδόσεις και ο πολιτισμός των Σουμερίων ήταν τέτοιας δύναμης ώστε δεν κατέστη εφικτό να αλλοτριωθούν και να χάσουν την εθνική τους ταυτότητα. Αυτό εξάλλου αποδεικνύει στη συνέχεια η αναβίωση της Σουμεριακής ανεξαρτησίας και η ίδρυση της λαμπρής Τρίτης Δυναστείας της Ουρ.

Βασιλιάδες τής Ακκάδ

Σαργών I (Σαρου-Κίν) (2334 - 2279 π.Χ.) Οι πόλεις κράτη της Νότιας Μεσοποταμίας ενώθηκαν υπό τον καταγόμενο από μετανάστες Σημίτη σφετεριστή Σαρου-Κίν ή Σαργών, που σημαίνει: “ο νόμιμος βασιλιάς”. Σαργών ο Μέγας Κατά την παράδοση ήταν κηπουρός, και μετά οινοχόος του βασιλιά τής Κις Ουρ-Ζαμπάμπα. Ο Ουρ-Ζαμπάμπα νικήθηκε στη μάχη από τον Λουγκάλζαγγεζί, και η Κις καταλήφθηκε. Ο Σαργών πήγε στην Ακκάδ, για να χτίσει τη βάση τής ισχύος του. Είτε έχτισε την Ακκάδ, είτε πιθανότερα την επανοικοδόμησε, και την ενίσχυσε. Την έκανε πρωτεύουσα και ίδρυσε την Ακκαδική δυναστεία. Ο Σαργών, “βασιλιάς της Ακκάδ, βασιλιάς της Κις, ιερέας - guda τού Αν, βασιλιάς της χώρας, ο μεγάλος ενσί τον θεού Ενλίλ”, όπως αναφέρει μια επιγραφή, δημιούργησε ένα εκτεταμένο κράτος, που θεωρείται ως η πρώτη “αυτοκρατορία” της ιστορίας.

Όταν παγίωσε την ισχύ του, επιτέθηκε στην Ουρούκ. Νίκησε μετά έναν συνασπισμό από 50 Ενσίς (βασιλείς πόλεων), πιθανώς όλη τη Σουμερία, μαζί με τον υπόλοιπο στρατό τής Ουρούκ. Τότε ήταν που επέστρεψε ο Λουγκάλζαγγιζί με το στρατό του, δεδομένου ότι είχε κάνει μακρυνή εκστρατεία. Ο Σαργών τον νίκησε, και έφερε τον Λουγγάλζαγιζί με αλυσίδες στη Νιππούρ. Μετά γρήγορα κατέκτησε την Ουρ και την υπόλοιπη Σουμερία. Όταν έφτασε στον Περσικό Κόλπο, έπλυνε τα όπλα του σε αυτόν. Ονομάστηκε "Ο Μεγάλος Ενσίς τού Ενλίλ", για να δείξει ότι σεβόταν τις Σουμεριακές παραδόσεις.

Έπειτα πήγε στην Ασσυρία, στος Μάρι, στην Ιαρμούτι και την Έμπλα, κατακτώντας τους όλους. Οι Δυτικές κατακτήσεις του τον έφεραν "στα δάση τών κέδρων και τα ασημένια βουνά", που είναι ο Λίβανος και τα βουνά τού Ταύρου. Τέλος υπέταξε το Ελάμ, το Μπαρακσί, και το Δυτικό Ιράν. Ο πόλεμος με τους Ελαμίτες ήταν σκληρός. Τελικά νικήθηκαν, και τα Σούσα έγιναν πρωτεύουσα τού αντιβασιλέα τής Ακκάδ, και τα Ακκαδικά επιβλήθηκαν ως νέα γλώσσα στο Ελάμ.

Ο Σαργών ονομάστηκε "βασιλιάς τής γης", και "βασιλιάς τών τεσσάρων τετάρτων". Ήταν όχι μόνο μεγάλος στρατιωτικός ηγέτης, αλλά και έξυπνος διοικητής. Διόρισε Σημίτες στα υψηλά διοικητικά γραφεία και έστειλε σε όλες τις φρουρές τών σημαντικών πόλεων Ακκκάδιους. Διόρισε την κόρη του Ενχεντουάνα ως κύρια ιέρεια τής Νάννα στην Ουρ, και ως τελετουργικό αντιπρόσωπο τού Ινάνα τής Ουρούκ. Σύμφωνα με το μύθο, έστειλε επίσης αποστολές στην Ανατολία, στην Αίγυπτο, την Αιθιοπία και στην Ινδία, αλλά αυτό δεν αποδεικνύεται, και ειδικά για την Αιθιοπία και την Ινδία είναι ιδιαίτερα αμφισβητήσιμο. Αν και στην περίπτωση τής Ινδίας, ο πολιτισμός τού Ινδού (ή Χαράπα) έκανε εμπόριο με την Ακκάδ. Στον πρώτο χρόνο τής βασιλείας του, όλα τα κείμενα γράφτηκαν εξ' ολοκλήρου σε Ακκαδικά. Από τον καιρό τής βασιλείας του, άρχισε να εξελίσσεται ένα νέο ιδανικό, διαφορετικό από την έννοια τών πόλεων κρατών.

Κατά το τέλος τής βασιλείας του σημειώθηκαν επαναστάσεις, τις οποίες κατέπνιξε.

Ενωμένη Μεσοποταμία (Σουμέρ και Ακκάδ).

Ριμούζ (2279 - 2270 π.Χ.) Γιος τού Σαργών. Με την ενθρόνισή του, καταγράφηκαν εξεγέρσεις στην Ουρ, την Ούμα, την Αντάμπ, την Ντέρ, τη Λαγκάς και το Καζαλού, στη Σουμερία, Ελάμ και Μπαρακσί στο Ιράν, αλλά έχασε πιθανώς τη Συρία. Κάποια δολοπλοκία στο παλάτι, οδήγησε στη δολοφονία του, ενδεχομένως από τους υποστηρικτές τού αδελφού του.

Κατακτήσεις Ελάμ και Marhashi (Κεντρικό Ιράν).

Mανιστουζού (2270 - 2255 π.Χ.) Μεγαλύτερος αδελφός τού Ριμούζ, ή δίδυμός του. Η ισχύς τής αυτοκρατορίας συνέχισε να εξασθενίζει. Εξεστράτευσε πέραν τού Περσικού κόλπου, και συνέτριψε την επαναστατική συμμαχία 32 εχθρικών βασιλέων. Όμως διατήρησε τον έλεγχο τής Ασσυρίας και τής Σουμερίας, και εισέβαλε στην περιοχή τού Ομάν, και νίκησε τους τοπικούς βασιλείς. Τα επίσημα έγγραφα, λένε ότι αγόρασε έδαφος από πολίτες, και αυτό δείχνει ότι οι βασιλείς δεν ήταν απόλυτοι κυρίαρχοι όλης τής γης. Μια επιγραφή που βρέθηκε κατά τη διάρκεια τής βασιλείας τού Ασσύριου βασιλιά Σαμσί-Αντάντ Ι, δήλωνε ότι ο Μανιστουζού ίδρυσε το διάσημο ναό τής Ιστάρ στη Νινευή. Πέθανε σε μια επανάσταση στο παλάτι.

Ανακαίνισις τού Ναού τής Ιστάρ.

Nαράμ-Σιν (2255 - 2218 π.Χ.) Γιος τού Μανιστουζού. Νίκησε έναν επαναστατικό συνασπισμό από τη Σουμερία, και σταθεροποίησε την Ακκαδική ισχύ. Ωθησε τα όρια τής αυτοκρατορίας του στα βουνά Ζάγκρος. Ανακατέλαβε τη Συρία, το Λίβανο, τα βουνά τού Ταύρου, και κατέστρεψε την Αλέπο και τη Μάρι στη διαδικασία αυτή. Η περιοχή τού Ομάν τους ενοχλούσε, και έπρεπε ο Ναράμ-Σιν έπρεπε να εισβάλλει και να νικήσει το βασιλιά του, τον Μαντανού. Εισέβαλε επίσης στην Αρμενία, μέχρι το Ντιερμπακίρ. Ονομάστηκε "βασιλιάς τών τεσσάρων τετάρτων" και "θεός τής Ακκάδ". Είναι ο πρωτότυπος ασιατικός μονάρχης, και ο πρώτος Μεσοποτάμιος βασιλιάς που δήλωσε ότι είναι θεός. Διόρισε τις κόρες του ως ιέρειες, και τους γιους του ως κυβερνήτες. Ακόμα όμως και με όλες αυτές τις επεκτάσεις και νίκες, γνώρισε και εξεγέρσεις. Στην πραγματικότητα, οι Λουλουμπί, κάτοικοι τών βουνών Ζάγκρος, εξεδίωξαν επιτυχώς τους Ακκάδιους, υπό τις διαταγές τού βασιλιά τους τού Αννουμπανίν, σε πολύ σύντομο χρόνο μετά την κατοχή τους από τον Ναράμ-Σιν. Οι Γκούτιοι εισέβαλλαν στο τέλος τής βασιλείας του, και προκάλεσαν την καταστροφή και τη βλάβη τής συνοχής τής αυτοκρατορίας του. Οι Σουμέριοι είπαν ότι η εισβολή ήταν η θεία κρίση, για την καταστροφή τού Ναράμ-Σιν στο ναό τού Ενλίλ στη Νιππούρ. Γι' αυτή τη βεβήλωση, έχουμε στοιχεία μόνο μετά από εκατοντάδες χρόνια μετά από το γεγονός. Ένα κείμενο αποκαλούμενο "Γκουτικός Μύθος τού Ναράμ-Σιν", εμφανίζει το βασιλιά που μπερδεύεται, συγχυσμένος, βυθισμένος στην κατάθλιψη, περίλυπος, που εξαντλείται" από μια συντριπτική εισβολή. Ο μύθος είναι από μια πιο πρόσφατη περίοδο, έτσι είναι "ύποπτος".

Πάντως το γεγονός είναι ότι ο Ναράμ-Σιν ήταν ο τελευταίος μεγάλος βασιλιάς τής Ακκάδ, και τότε οι Γκούτιοι άρχισαν να εισβάλλουν στο έδαφός του. Επί Ναράμ-Σιν, υπήρξε άνθιση τέχνης και πολιτισμού. Στη γνωστή ως “Στήλη τον Ναράμ-Σιν” εικονίζεται ο Ακκάδιος ηγεμόνας σε μια πολεμική εκστρατεία να πατάει νικηφόρα πάνω στα σώματα των εχθρών του.

Σφετερισμοί θεοειδούς κοινωνικής θέσεως για τον εαυτό του.

Σαρ-Kαλί-Σαρί (2218 - 2193 π.Χ.) Γιος τού Ναράμ-Σιν. Προσπάθησε να στηρίξει την αυτοκρατορία και να ανατρέψει τη ζημιά που προκλήθηκε από τον πατέρα του. Αγωνίστηκε καλά για να συντηρίσει τη σφαίρα επιρροής του, και κέρδισε πολυάριθμες μάχες, συμπεριλαμβανομένης μίας ενάντια στους Αμορίτες στη Συρία. Τα κείμενα από τη βασιλεία του είναι τα πρώτα που αναφέρουν τη Βαβυλώνα και τους Αμορίτες. Ονομάζεται "οικοδόμος τού Εκούρ, σπιτού τού Ενλίλ", μια πιθανή επιβεβαίωση τής καταστροφής τού Ναράμ-Σιν. Ο κυβερνήτης τού Ελάμ, διακήρυξε ανεξαρτησία, και δηλώθηκε "βασιλιάς τού κόσμου". Ο Σαρ-Καλί-Σαρί πρεπε συνεχώς να πολεμάει τους Λουλούμπι, τους Αμορίτες, και τους Γκούτιους. Οι Χουρίτες επίσης αμφισβήτησαν την κυριαρχία του για την Ασσυρία και τη Βόρεια Συρία. Η Σουμερία άρχισε να εκρύγνυται για επανάσταση. Η αυτοκρατορία αποσυντέθηκε από την εξέγερση και την εισβολή. Η βασιλεία του τελείωσε μόνο με την Ακκάδ, και τής γύρω περιοχής. Ονομάζεται βασιλιάς τής Ακκάδ, αντί τών προηγουμένων μεγαλοπρεπών αξιώσεων τών βασιλέων τής Ακκάδ. Σκοτώθηκε σε μια επανάσταση στο παλάτι. Ο θάνατός του σηματοδότησε το τέλος τής αυτοκρατορίας.

Το Ακκαδικό βασίλειο αρχίζει να εξασθενεί.

Περίοδος κυριαρχίας τών Γκούτι

Θα εξετάσουμε εδώ ιδιαίτερα τα έτη μεταξύ 2193 - 2154 π.Χ. Στην περίοδο αυτή, οι Ακκάδιοι έχουν χάσει την αυτοκρατορία τους, και είναι μια απλή μικρή πόλη-κράτος.

Iγκιγκί 2193 π.Χ. Μαζί με τους άλλους τρεις επόμενους βασιλιάδες, βασίλεψαν 3 χρόνια μόνο (2193 - 2190 π.Χ.).

Nανιούμ

Ιμί

Eλούλ-Δαν (ή Ελουλού) (2190 π.Χ.) Μαζί με τους άλλους τρεις παραπάνω βασιλιάδες, βασίλεψαν τρία χρόνια μόνο (2193 - 2190 π.Χ.) Το Ελάμ εισέβαλε και ερήμωσε την επαρχία.

Ντουλού (2190 - 2169 π.Χ.)

Σου-Τουρούλ (2169 - 2154) Ο τελευταίος Ακκάδιος βασιλιάς. Για κάποιο χρόνο ίσως να έλεγχε το έδαφος στην Ανατολή κοντά στον ποταμό Ντιάλα. Το τέλος όμως ήρθε, και η Αγάδη αφέθηκε και καταστράφηκε για να μην κατοικηθεί ποτέ πια.

“Στους δρόμους πού ρυμουλκούσαν τα ποταμόπλοια της (Ακκάδ) δεν φύτρωνε τίποτε άλλο από ζιζάνια. Στους δρόμους πού περνούσαν τ' αμάξια της δεν φύτρωνε τίποτε άλλο από το δένδρο τον θρήνου (...) δεν περπατάει άνθρωπος γιατί είναι γεμάτοι αγριοκάτσικα, ζωύφια, φίδια και σκορπιούς τον βουνού (...) τίποτε άλλο δεν φυτρώνει από την καλαμιά των δακρύων. Ακκάδ αντί για το γλυκόροο νερό της, έρρεε νερό πικρό”. ΄Ετσι περιγράφει ένας Σουμέριος ποιητής την καταστροφή από τους βάρβαρους Γκούτι της πάλαι ποτέ ισχυρής πόλης Ακκάδ.

H γλώσσα τών Ακκαδίων

Η Ακκαδική γλώσσα είναι Σημιτική. Ανήκει σ’ ένα είδος γλωσσών, που λέγονται: ΄΄κλινόμενες΄΄, (δηλαδή αλλάζουν τα φωνήεντα σε μια σταθερή ρίζα συμφώνων).

Δεσμοί

http://www.sron.ruu.nl/~Jheise/akkadian

Βιβλιογραφία:

"Σουμερικός και Βαβυλωνιακός πολιτισμός" του Σ. Μαρινάτου σελ. 14.

Περιοδικό "Κόρπους" Νο 5: σ. 50.