Λαοί

Μεσοποταμία

Οι δύο βασικοί λαοί που κατοικούσαν στη Μεσοποταμία κατά την 3η χιλιετία, ήταν οι Σουμέριοι και οι Ακκάδιοι , που ζούσαν μαζί ειρηνικά.

Οι Σουμέριοι κατοικούσαν στο Νοτιότερο τμήμα, και οι Ακκάδιοι στο Βόρειο, γύρω από τη σύγχρονη Βαγδάτη, όπου ο Τίγρης και ο Ευφράτης πλησιάζουν μεταξύ τους.

Όταν σχηματίσθηκε προς Βορρά η κορυφή τού Δέλτα τής Μεσοποταμίας, ένας ολότελα διαφορετικός λαός, αυτή τη φορά Σημιτικού γένους, κατέβηκε σ' αυτό από τα Βορειότερα, έτσι που με το πέρασμα τού χρόνου έγινε αυτός στο Βόρειο μέρος τής χώρας η πλειοψηφία τού πληθυσμού. Η νέα γη μοιράσθηκε λοιπόν ανάμεσα σε δύο άσχετους λαούς, και ο τίτλος της σε νεότερους χρόνους: "Γη τού Σουμέρ και τής Ακκάδ" μνημονεύει μια δυαδικότητα που ανάγεται στην αρχή τής ιστορίας της. Αλλά η διαίρεση δεν ήταν γεωγραφικά απόλυτη. Μερικά από τα πιο πρώιμα γραπτά μνηνεία που διασώθηκαν, αποδίδουν Σημιτικά ονόματα σε άτομα και μάλιστα σε βασιλείς τών Νοτίων πολιτειών, ενώ, από την άλλη μεριά, όχι μόνο η διασπορά τής πιο πρώιμης κεραμεικής (αλ' Ουμπαϊντ), αλλά και τα βασιλικά αρχεία τής Δυναστειακής Περιόδου αποδείχνουν ότι οι Νότιοι είχαν απλώσει την κυριαρχία τους προς τα Βορειο-Δυτικά ως το Μάρι, στον Μέσο Ευφράτη. Πραγματικά υπήρχε μια σημαντική επιμειξία, αλλά γενικά παραμένει γεγονός πως στα Βορειο-Ανατολικά ο πληθυσμός που υπερτερούσε ήταν Σημιτικός, ενώ στον Νότο και στη Δύση η υπεροχή ανήκε κατά κύριο λόγο μάλλον στο άλλο γένος.

Η καταγωγή τών Σουμερίων

Στοιχεία από την κεραμεική

Οι Νότιοι, που για ευκολία μπορούμε να ονομάζουμε Σουμέριους, (αν και το όνομα θα έπρεπε κανονικά να χρησιμοποιείται μόνο για το μεικτό γένος που ανέπτυξε τελικά τον πολιτισμό αυτόν, που ορθά λέγεται Σουμέριος), ήταν ένας Ανατολικός λαός, για τον οποίο πολύ λίγα είναι γνωστά...

Ήταν ακόμα στο Νεολιθικό στάδιο πολιτισμού ή άρχισαν να βγαίνουν απ' αυτό, αλλά το είχαν ανεβάσει σ' ένα σπάνιο ύψος λαμπρότητας. Η γραπτή κεραμεική τους δείχνει στενή συγγένεια με την κεραμεική τού λαού τών Σούσων, στη Νότια Περσία, και θα φαινόταν πως είναι ένας τοπικός ειδικευμένος κλάδος τής γραπτής Νεολιθικής αγγειοπλαστικής, που η μόδα του απλωνόταν προς τα Ανατολικά ως το Βελουχιστάν και προς τα Βόρεια ως τη Μογγολία.

Βασικά αγρότες (οι αξίνες τους από πυριτόλιθο και τα δρεπάνια τους από ψημένο πηλό βρέθηκαν σε καταπληκτική ποσότητα σε όλες τις θέσεις τής περιόδου αλ Ουμπαϊντ) ήσαν ακόμα και ιδρυτές πόλιτειών, και μερικά από τα μεγάλα αστικά κέντρα τής ιστορικής εποχής, ανάγουν την αρχή τους σ' αυτούς τους πρώτους αποίκους.

H εμφάνιση στις επιχώσεις τής περιόδου Ουρούκ (4.000 - 3.500) τροχηλάτων αγγείων (γκρίζων, μαύρων και ερυθρών), που διαφοροποιούνται από την προηγούμενη γραπτή κεραμική τής Ουμπαϊντ, καθώς και η αυξημένη χρήση μετάλλου, οδήγησε μερικούς επιστήμονες στην υπόθεση πως οι φορείς τού πολιτισμού Ουρούκ ήταν επήλυδες στη Νότια Μεσοποταμία και ότι αυτοί οι νεοφερμένοι, που υπέταξαν τον ντόπιο πληθυσμό (ίσως σημιτικής καταγωγής) τής περιόδου Ουμπαϊντ, πρέπει να θεωρηθούν - άποψη που υποστήριξε ο Σ. Ν. Κράμερ - ως οι πρώτοι Σουμέριοι. Την υπόθεση τού Κράμερ υιοθέτησε ο Σερ Λ. Γούλεϋ, και η Ε. Coult, η οποία υποστήριξε την 4η χιλιετία ως τον χρονικό ορίζοντα έλευσης τών Σουμερίων στη Μεσοποταμία.

Όμως δεν είναι εντελώς ασφαλής ο συσχετισμός τής νέας τεχνοτροπίας στην κεραμική με την εισβολή ενός νέου λαού στην περιοχή. Ο F. Schachermeyr μάλιστα υποστήριξε πως οι όποιες αλλαγές στην κεραμική είναι πιθανότερο να οφείλονται στην εισαγωγή τού κεραμικού τροχού ως νεωτερισμού, αποτέλεσμα ειλημμένης γνώσης από τις εμπορικές σχέσεις, και στην παραγωγή μεταλλικών αγγείων, τα οποία εντέλει μιμούντο οι αγγειοπλάστες, παρά στην έλευση ενός νέου λαού. Έτσι, σύμφωνα με την τελευταία άποψη, ο πολιτισμός Ουρούκ, αποτέλεσε "αβίαστη συνέχεια" τού πολιτισμου Ουμπαϊντ, ως δημιούργημα τού ίδιου ουσιαστικά λαού. Ο Στέφεν Λάνγκντον έφθασε να ισχυριστεί πως οι Σουμέριοι βρίσκονταν στη Μεσοποταμία ήδη πριν από το 5.000 π.Χ., χρονικό διάστημα απαραίτητο προκειμένου να βρεθούν στο κέντρο τών ζυμώσεων τής δημιουργίας τού Μεσοποταμιακού πολιτσμού κατά τη διάρκεια τής 4ης και 3ης χιλιετίας π.Χ.

Στοιχεία από τα κρανία

Σχετικά με την καταγωγή και την κοιτίδα τών Σουμερίων, πολύτιμες πληροφορίες προσφέρουν η φυσική ανθρωπολογία και η γλωσσολογία. Τα κρανία που βρέθηκαν στους Σουμεριακούς τάφους καθώς και οι παραστάσεις Σουμερίων στα έργα τέχνης τους, δείχνουν ότι οι Σουμέριοι αποτελούσαν ανάμιξη τής λεγόμενης "πρωσωασιατικής ή αρμενοειδούς φυλής" ("Vorderasiatische Rasse"), χαρακτηριστικό τής οποίας είναι το βραχύ σχήμα κρανίου, και τής συγγενούς "μεσογειακής φυλής", στην οποία επικρατούν οι δολιχοκέφαλοι τύποι. Επίσης οι γλωσσολογικές ενδείξεις, αν και δείχνουν πως η Σουμεριακή είναι μια εντελώς ιδιόμορφη γλώσσα, ωστόσο ως προς τη δομή της, παρουσιάζει κάποια συγγένεια με τις καυκασιανές γλώσσες.

Οι περισσότεροι επιστήμονες σήμερα, δέχονται πως αρχική κοιτίδα τών Σουμερίων είναι κάποια περιοχή τής Κεντρικής Ασίας, κοντά στην Κασπία Θάλασσα (Κόρπους Νο 5: σ. 44, 45).

 Οι Σουμέριοι ονόμαζαν τη χώρα τους «Κενγκί» ή «Κενγκίρ», που σημαίνει «πολιτισμένο έδαφος», τη γλώσσα τους: «Εμεγκίρ», και τον εαυτό τους: «Σαγγίγγα, δηλαδή: «μαυροκέφαλους». Το όνομα «Σουμέρ», παράγεται από το Βαβυλωνιακό όνομα για τη Βόρεια Μεσοποταμία: «Χαλί Ουμερί», δηλαδή: «Το έδαφος Σουμέρ», του οποίου η έννοια είναι άγνωστη.