«Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα Νικητήρια...». Καθώς οι φωνές του λαού υψώνονταν στον Ακάθιστο Υμνο, η εκκλησία του Αη Νικόλα της Αβάνας συμβόλιζε λες το νυν και το αεί. Ενας ύμνος που πριν από εκατοντάδες χρόνια έγινε θούριο μιας Πόλης σε κατάσταση πολιορκίας, τώρα προσφερόταν από ένα λαό σε αποκλεισμό: το 70% του κουβανικού λαού έχει γεννηθεί μες στο εμπάργκο, υπενθυμίζουν οι αφίσες για τα 50 χρόνια της Επανάστασης στους δρόμους.
Ο σταυρόσχημος βυζαντινός ναός, σε ανθρώπινη κλίμακα, στεγάζει τις λιτές ψαλμωδίες των ορθόδοξων Κουβανών. Ο κήπος γύρω του ολόδροσος. «Είναι το πιο προνομιακό οικόπεδο σε ολόκληρη την Αβάνα», λένε όλοι. Τέσσερα στρέμματα δόθηκαν για να ανεγερθεί ο μόνος ναός που χτίστηκε στην Κούβα τα πρώτα 45 χρόνια της Επανάστασης και αποτελούν δώρο του κουβανικού λαού, επίσημου Κτήτορος, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μια μικρή όαση στην προστατευόμενη από την Ουνέσκο περιοχή της παραλιακής οδού Μαλεκόν, στο λιμάνι της παλιάς Αβάνας, απέναντι από το σημείο όπου αράζουν τα κρουαζιερόπλοια. Η σημασία της ανέγερσης του Αη Νικόλα είναι ιστορική. Πολλοί εξεπλάγησαν από την απόφαση του ίδιου του Φιντέλ Κάστρο, το 2004, να επιτρέψει την καινούργια εκκλησία, την ανέγερση της οποίας ανέλαβε και επέβλεψε προσωπικά, μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας, ο ισχυρός άνδρας στο χώρο του πολιτισμού στην Κούβα, Ευσέβιος Λεάλ, πνευματική προσωπικότητα παγκόσμιας ακτινοβολίας και συχνός επισκέπτης της Ελλάδας.
Το αποτέλεσμα είναι κατανυκτικό και όχι μόνο λόγω της τοποθεσίας και της αρχιτεκτονικής. Σε κάθε ακολουθία που μετέχει κανείς, βιώνει συγκλονισμένος τη γέννηση μιας Εκκλησίας. Αυτή η νεογέννητη ενορία της Καραϊβικής διατηρεί ένα νεανικό χαρακτηριστικό. Πάνω από το 50% του λαού της αποτελούν νέοι και παιδιά. Είναι γνωστό το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των Kουβανών. Η παιδεία και η μόρφωση οδηγούν σε πνευματικές αναζητήσεις, αλλά με μια στενή πολιτικογεωγραφική άποψη κανείς δύσκολα θα περίμενε να δοθούν οι απαντήσεις σε αυτές από την απόμακρη και περιορισμένης ισχύος με τα κοσμικά μέτρα ελληνορθόδοξη παράδοση, που κάποιοι θέλουν γερασμένη και αδύναμη να αρθρώσει λόγο.
Και όμως, εκεί βρίσκονται οι απαντήσεις για τον 28χρονο Χρίστο –πρώην Κάρλος Σιμόν– Φορκάδε. Ενας από τους δύο χειροτονημένους ψάλτες, καθηγητής αισθητικής και Θεωρίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας, που δεν αρκέστηκε στα εκκλησιαστικά αρχαία ελληνικά, τα οποία γνωρίζει εδώ και λίγα χρόνια, λόγω του έργου του στην Εκκλησία ως ψάλτης, κατηχητής και μεταφραστής, αλλά τους τελευταίους έξι μήνες έμαθε μόνος του τα νέα ελληνικά. Ετσι μπορεί να πάρει απαντήσεις, όπως ο ίδιος λέει, «όχι μόνο από την αρχαία και βυζαντινή παράδοση της Ελλάδας, αλλά και από την επαναστατική της παράδοση».
Μελετάει γι’ αυτό τον αγαπημένο του Κορνήλιο Καστοριάδη, του οποίου μεταφράζει δοκίμια για το διδακτικό του έργο, αλλά και τους «Μακρυγιάννη, Παπαϊωάννου, Γιανναρά, Καραμπελιά, Στολίγκα και Μίτσιο». Δε μιλάει τα νέα ελληνικά με την ίδια ευχέρεια που τα διαβάζει, αλλά αναζητεί με πάθος τον διάλογο και τη συζήτηση με τους Ελληνες επισκέπτες της Εκκλησίας, όπως και ο 17χρονος Γιώργος, χειροτονημένος από το 2007 και αυτοδίδακτος, επίσης, στα νέα ελληνικά. (Δύο προγράμματα για την εκμάθηση της νέας ελληνικής που ξεκίνησαν, σταμάτησαν ξαφνικά. Οσοι σήμερα μαθαίνουν, μαθαίνουν μόνοι, κινούμενοι από ενθουσιασμό). Επαγγελματίας μουσικός είναι η τρίτη ψάλτις, η Αθηνά, απόφοιτος του Ινστιτούτου Τέχνης της Αβάνας, διδάσκει τα Κουβανόπουλα στο κατηχητικό το «Χριστός Ανέστη» και στα ελληνικά. Ο χορός των ψαλτών δεν τελειώνει εδώ. Είναι και η Σοφία, ο Ευάγγελος, η Οξάνα, ο Τριαντάφυλλος από τη Σάντα Κλάρα –πρώην ρωμαιοκαθολικός και μελλοντικός ορθόδοξος ιερέας– όλοι πανεπιστημιακής μόρφωσης, με υψηλή καλλιτεχνική ευαισθησία.
«Ολοι συνεισφέρουν σε μία λειτουργία η οποία συνήθως γίνεται σε τρεις γλώσσες – ισπανικά, ελληνικά και σλαβώνικα. Αν έχουμε αγγλόφωνους ορθόδοξους επισκέπτες τότε γίνεται και στην αγγλική». Οπως οι ψάλτες έτσι και οι ιερείς. Ο επικεφαλής της εκκλησίας, πατέρας Αθηναγόρας, είναι Κολομβιανός, ελληνόφωνος και συχνός επισκέπτης της Ελλάδας. Ο πατέρας Νικόλαος, Κουβανός σπουδαγμένος στην Πάτρα. Ο πατέρας Αντρέι, Κουβανός ουκρανικής καταγωγής. Διάκονος όλων, ο Ιωάννης και παπαδάκι ο 8χρονος Κουβανός Ευάγγελος, που η σοβαρότητά του εκπλήσσει. Τα είκοσι παιδιά του κατηχητικού, με τη Σταυρούλα, την Ελενίτσα, την Νταρίνα, τον υπέροχο 10χρονο Νικόλαο –«τον φωνάζουμε χαϊδευτικά “καμπανέρο”, λόγω του μεγάλου του ζήλου, καθημερινά, μετά το σχολείο μία και μετά το διάβασμα δύο, να προσκυνά στην εκκλησία και να έχει αναλάβει το χτύπημα της καμπάνας», λέει με θαυμασμό και τρυφερότητα ο Χρίστος– υπόσχονται μέλλον και σφρίγος για την κουβανική ορθοδοξία, όπως και οι εκατοντάδες βαφτίσεις κάθε χρόνο. Πατρικές φυσιογνωμίες για όλους ο γηραιός ιστορικός και καθηγητής Ρωμαϊκού Δικαίου στο πανεπιστήμιο της Αβάνας, Δέλιο ντε λα Κουέβα, που μιλάει οκτώ γλώσσες «αλλά δυστυχώς όχι την ελληνική» και ο Ελληνας πρέσβης, Παντελής Καρκαμπάσσης, που υποδέχεται ελλαδίτες και απόδημους των «μητρικών» Εκκλησιών με θέρμη, στήνοντας γέφυρες ανάμεσα στη νέα και την «παλαιά» Ορθοδοξία.
Πρόσωπα γεμάτα φως που ζουν ως Αποκάλυψη το «Χριστός Ανέστη». Αν στην Ελλάδα, με την αρχαία βυζαντινή παράδοση ηχεί γνωστό και «σκουριασμένο» σαν μνήμη ενός κόσμου ενότητας και κοινωνίας, συνοδευόμενο με ένα αίσθημα νοσταλγίας γι’ αυτό που χάνεται, στην εκκλησία της Αβάνας, στους πιστούς της, εισηγείται νέα, πρωτόγνωρα νοήματα. Η ανάγκη των παλαιών εκκλησιών για το καθαρό βλέμμα των νέων, και η ανάγκη των νέων για την πείρα και την εμπειρία των παλαιών είναι σημείο μιας πολλά υποσχόμενης συνάντησης.
Από την Κυριακάτικη Καθημερινή (17/5/09).