Σχέσεις μεταξύ Παλαιάς και Καινής Διαθήκης

τού π. Ι. Ρωμανίδη

Πηγή: Σεβ. Ναυπάκτου Ιεροθέου Βλάχου: "Εμπειρική Δογματική".

Από Ορθοδόξου πλευράς υπάρχει μεγάλη σχέση μεταξύ Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Η διαφορά που θα εντοπισθή πιο κάτω είναι ότι ο αποκαλυπτόμενος στην Παλαιά Διαθήκη Θεός είναι το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ασάρκως, ο Μεγάλης Βουλής Άγγελος, ενώ ο αποκαλυπτόμενος Θεός στην Καινή Διαθήκη είναι ο σεσαρκωμένος Λόγος. Επομένως, η διαφορά είναι η ενσάρκωση και η ύπαρξη της Εκκλησίας ως Σώματος του Χριστού. Τα άλλα είναι κοινά.

Κατ' αρχάς τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη υπάρχουν κτιστά ρήματα και νοήματα δια των οποίων μεταφέρεται η άκτιστη πραγματικότητα.

Έπειτα, κοινή είναι η ανθρωπολογία, τόσο στην Παλαιά, όσο και στην Καινή Διαθήκη, ότι, δηλαδή, ο άνθρωπος που απομακρύνθηκε από τον Θεό και έχασε την θεοκοινωνία, είναι πνευματικά άρρωστος. Αυτό είναι ένα ενιαίο ερμηνευτικό κλειδί, με το οποίο ερμηνεύεται ολόκληρη η Αγία Γραφή.

«Στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχουν άνδρες που λέγονται Προφήτες και αυτοί οι Προφήτες είχαν μια ορισμένη εμπειρία. Αυτή η εμπειρία περιγράφεται, όσο μπορεί να περιγραφή, στην Παλαιά Διαθήκη. Στην Καινή Διαθήκη έχουμε παρόμοιο. Και μετά, συνδυασμένα με αυτήν την εμπειρία των Προφητών και των Αποστόλων, είναι και το κήρυγμα τους και όλη η μέθοδος με την οποία προσπαθούν να εισαγάγουν τους πιστούς στην ίδια εμπειρία.

Οπότε, έχουμε το φαινόμενο, ότι και στην Παλαιά Διαθήκη και στην Καινή Διαθήκη, εάν κανείς θέλη να βρη, κατά την άποψη μου, το κλειδί της Αγίας Γραφής και της πατερικής παραδόσεως, πρέπει να κατανόηση ένα πράγμα: ότι και στην Παλαιά Διαθήκη και στην Καινή Διαθήκη υπάρχει μια ορισμένη ανθρωπολογία.

Όταν λέω ανθρωπολογία δεν το εννοώ εξ επόψεως φιλοσοφικής, το εννοώ περισσότερο εξ επόψεως θεολογικής, υπάρχει ένα ον, ο οποίος λέγεται άνθρωπος. Αυτός ο άνθρωπος έχει μια τάση προς την ασθένεια και προς την αρρώστια. Ο άνθρωπος είναι άρρωστος. Γιατί είναι άρρωστος; Διότι δεν βρίσκεται στην κατάσταση Θεώσεως, θεωρείται δηλαδή ότι φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου είναι η θέωση. Επειδή δεν βρίσκεται στην κατάσταση της Θεώσεως ούτε στην κατάσταση του φωτισμού, ο άνθρωπος είναι άρρωστος και πνευματικά και κοινωνικά. Έχει μια αρρωστημένη προσωπικότητα, έχει χάσει αυτό που θα λέγαμε σήμερα προσωπικότητα και έχει γίνει εγωκεντρικός, ιδιοτελής, φοβιτσιάρης κ.ά. κ, και δεν λειτουργεί σωστά, ως άνθρωπος. Και υπάρχουν διάφοροι άνθρωποι σε διάφορα επίπεδα, από ανθρωποφάγος, μέχρι εξευγενισμένος φιλόσοφος. Ούτε ο ένας ζη σωστά ούτε ο άλλος ζη σωστά. Γιατί δεν ζη σωστά; Γιατί δεν λειτουργεί σωστά το σύστημα του δηλαδή».

Ο πεπτωκώς-άρρωστος άνθρωπος έχει ιδιοτελή αγάπη, φροντίζει μόνον τον εαυτό του, δεν έχει φιλοθεΐα και φιλανθρωπία. Πρέπει να θεραπευθή, να φθάση στην ανιδιοτελή αγάπη. Αυτό γίνεται δια του Χριστού, που είναι ο μόνος υγιής και αναμάρτητος.

«Εξ επόψεως Ορθοδόξου παραδόσεως και της εβραϊκής παραδόσεως -η παλιά Εβραϊκή παράδοση, δηλαδή η Παλαιά Διαθήκη- ο άνθρωπος, ο οποίος δεν έχει ανιδιοτελή αγάπη, είναι άρρωστος και γι’ αυτό δεν την έχει. Μπορεί να θέλη να την έχη, αλλά δεν ξέρει πώς να την αποκτήση. Δεν μπορεί να την αποκτήση και πρέπει να ξέρη και πώς να την αποκτήση.

Είναι όπως ένας άρρωστος ξέρει ότι είναι άρρωστος, αλλά δεν ξέρει πως να θεραπευθή. Ξέρω ότι ο άλλος είναι υγιής, ξέρω ότι εγώ είμαι άρρωστος, αλλά πώς θα θεραπευθώ, αν δεν γνωρίζω να θεραπευθώ και να γίνω σαν τον άλλο που δεν είναι άρρωστος;

Λοιπόν, ο κατ' εξοχήν ουχί άρρωστος, ο αναμάρτητος, σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητος, είναι ο Χριστός. Πώς ο άνθρωπος μπορεί να γίνη σαν τον Χριστό, ο οποίος είναι ο μοναδικός, ο Οποίος όχι μόνον δεν ήταν άρρωστος, αλλά δεν γεννήθηκε άρρωστος, ενώ όλοι οι άλλοι γεννηθήκαμε άρρωστοι, και όλοι της Παλαιάς Διαθήκης και όλοι της Καινής Διαθήκης γεννημένοι άρρωστοι είμαστε; Μόνον ο Χριστός γεννήθηκε αναμάρτητος και όχι άρρωστος. Εμείς μπορούμε να γίνουμε σαν τον Χριστό, επειδή το θέλουμε; Καλά, μπορούμε να το θέλουμε, αλλά πώς θα φθάσουμε;».

Αυτό το πώς θα φθάσουμε στην ανιδιοτελή αγάπη, που συνιστά την θεραπεία της υπάρξεως μας, την πνευματική υγεία είναι αυτό που απασχολεί τους Προφήτες, τους Αποστόλους και τους Πατέρες της Εκκλησίας. Αυτό δεν είναι ανεξάρτητο από την ενεργοποίηση της νοεράς ενεργείας στην καρδιά.

Σε όλη την Αγία Γραφή, Παλαιά και Νέα Διαθήκη, συναντούμε ότι η νοερά ενέργεια λειτουργεί στην καρδιά και δι’ αυτής αποκτά κανείς γνώση Θεού, ενώ η λογική ενέργεια ενεργεί στην λογική με τους λογισμούς και ο άνθρωπος έχει σχέση με τον περιβάλλοντα κόσμο.

Ο άνθρωπος για να θεραπευθή πρέπει να περάση τα στάδια της πνευματικής ζωής, που είναι η κάθαρση της καρδιάς, ο φωτισμός του νου και η θέωση. Αυτά τα στάδια της τελειότητος εντοπίζονται και στην Παλαιά Διαθήκη και την Καινή Διαθήκη.

Μέσα από αυτή την προοπτική πρέπει να δη κανείς τον Νόμο στην Παλαιά Διαθήκη, τις καθαρτικές τελετές και γενικά όλες τις εντολές. Ο μωσαϊκός Νόμος έχει σαφώς ασκητικό χαρακτήρα, ο οποίος συνίσταται στην κάθαρση της καρδιάς και την πορεία προς τον φωτισμό και την θέωση. Έτσι, στην Παλαιά Διαθήκη δεν υπάρχουν μόνον ρήματα και νοήματα, αλλά και εμπειρία της Θεώσεως που υπερβαίνει τα ρήματα και τα νοήματα.

«Έχουμε ένα πολύ βασικό πρόβλημα της συγχρόνου Ορθοδόξου θεολογίας. Τι είναι η σχέση της Παλαιάς Διαθήκης με την Καινή Διαθήκη. Δηλαδή στην Παλαιά Διαθήκη έχουμε αποκάλυψη της αληθείας, έχουμε δηλαδή την εμπειρία της Θεώσεως, που υπερβαίνει τα ρήματα και τα νοήματα ή έχουμε στην Παλαιά Διαθήκη μόνο ρήματα και νοήματα;