Η συμβολή τών Ελληνιστών Χριστιανών στη διάδοση τού Ευαγγελίου στα έθνη

Τού Στέλιου Μπαφίτη

Αναδημοσίευση από: http://antiairetikos.blogspot.gr/2011/03/blog-post.html

Πρόλογος

Ο Χριστιανισμός δεν είναι ένα κίνημα στην γη όπως όλα τα άλλα. Είναι η θεόθεν αποκάλυψη του Δημιουργού στον άνθρωπο διά του Ιησού Χριστού. Είναι η διάδοση του χριστιανικού Ευαγγελίου από το Σώμα Του, την Εκκλησία, το σύνολο των ανθρώπων που πιστεύουν και ζουν για τον Χριστό.

Άξιο θαυμασμού είναι το πως ‘’ο κόκκος του σιναπιού που είναι τόσο μικρός, μπόρεσε να αυξηθεί αφού σπάρθηκε στις καρδιές των ανθρώπων και να αποτελέσει ένα δέντρο στο οποίο τα πετεινά του ουρανού μπορούν να κατασκηνώνουν και να βρίσκουν καταφύγιο’’. Ματθαίος, 13:31–32.

‘’Ο Ευσέβιος αναφέρει ότι οι πρώτοι χριστιανοί ιεραπόστολοι ενδυναμώθηκαν κατά τέτοιο τρόπο από το Άγιο Πνεύμα, ώστε στην πρώτη ακρόαση τα πλήθη σε ένα σώμα ενστερνίστηκαν με ζήλο στις ψυχές τους την ευσέβεια προς το Δημιουργό του κόσμου Εκκλησιαστική Ιστορία 3.37.3 εκδ. 1927. Πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί της πρώιμης εκκλησίας όχι μόνο αποδέχονται τις αξιώσεις του Ευσεβίου για τις μαζικές μεταστροφές ως αποτέλεσμα του δημοσίου κηρύγματος και της θαυματοποιίας, αλλά τις θεωρούν συχνά ως απαραίτητη υπόθεση, λόγω της ταχύτητας εξάπλωσης του χριστιανισμού’’. Η Εξάπλωση του Χριστιανισμού, Rodney Stark, σελ. 31.

Εμείς στο παρόν άρθρο, θα δούμε περί της συμβολής των Ελληνιστών χριστιανών στην διάδοση του ευαγγελίου στα έθνη.

Ποιοι ήταν οι Ελληνιστές, και ποιοι οι Ελληνιστές χριστιανοί

Όταν λέμε ‘’Ελληνιστές’’, εννοούμε όλους τους Ιουδαίους της διασποράς. Όλους εκείνους δηλαδή που ήταν μεν Ισραηλίτες και πίστευαν στον Ιουδαϊσμό, αλλά ζούσαν έξω από τα γεωγραφικά όρια της Παλαιστίνης. Η διασπορά είχε αρχίσει ήδη από τα χρόνια του Μ Αλεξάνδρου. Ο καθηγητής συγκριτικής Θρησκειολογίας Rodney Stark, αναφέρει ‘’οι Ελληνιστές Ιουδαίοι δεν ήταν μια μειονότητα φτωχών. Στο πέρασμα των αιώνων είχαν απομακρυνθεί από την Παλαιστίνη λόγο οικονομικών ευκαιριών. Μέχρι τον 1ο αιώνα, μεγάλα Εβραϊκά τμήματα σε σημαντικά κέντρα, όπως ήταν η Αλεξάνδρεια, ήταν γνωστά για τον πλούτο τους’’. Η Εξάπλωση του Χριστιανισμού, σελ. 93. Εκεί, εκτός από την εμπορική δραστηριότητα, συντήρησαν την πατρώα θρησκεία τους (τον Ιουδαϊσμό), και φρόντισαν για την αύξησή του συντηρώντας συναγωγές όπου διάβαζαν τον Νόμο και τους Προφήτες κάθε Σάββατο. Ο ίδιος ο Κύριος έδωσε την σχετική μαρτυρία όταν τους έλεγε τα περίφημα ουαί. «Ουαί εις εσάς, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριταί, διότι περιέρχεσθε την θάλασσαν και την ξηράν διά να κάμητε ένα προσήλυτον, και όταν γείνη, κάμνετε αυτόν υιόν της γεέννης διπλότερον υμών» Ματθαίος 13:15. Όπως θα δούμε και παρακάτω, αυτό ήταν μία από τις σημαντικότερες αιτίες που ο Ευαγγελικός λόγος εξαπλώθηκε ταχύτητα. Όσοι από τους Ελληνιστές δέχτηκαν την χριστιανική πίστη, είναι εκείνοι που αποκαλούνται Ελληνιστές χριστιανοί.

Οι αναφορές περί των Ελληνιστών στις Πράξεις των αγίων Αποστόλων

Εφόσον η έρευνά μας έχει να κάνει με την εξάπλωση και διάδοση του Ευαγγελίου στα έθνη κατά τον πρώτο αποστολικό αιώνα, θα είναι επιτακτικό να το δούμε μέσα από τις Πράξεις των Αποστόλων που περιγράφουν το πώς το Άγιο Πνεύμα κίνησε τους αγίους ανθρώπους του Θεού προς τον σκοπό αυτό. Και ακόμα πιο συγκεκριμένα, θα δούμε τα σημεία στα οποία αναφέρονται οι Ελληνιστές.

Α) Η ημέρα της Πεντηκοστής

Η ημέρα της Πεντηκοστής είναι η γενέθλιος ημέρα της Εκκλησίας κατά την οποία εκπληρώθηκε η υπόσχεση της αποστολής του Αγίου Πνεύματος στους 120 που περίμεναν προσευχόμενοι στο ανώγειο. Ο ευαγγελιστής Λουκάς, αφού περιγράφει το περιστατικό με τις πύρινες γλώσσες, αναφέρει ότι εκείνη την περίοδο βρίσκονταν στην Ιερουσαλήμ Ιουδαίοι από όλα τα μέρη της γης με σκοπό να εορτάσουν την Εβραϊκή Πεντηκοστή, δηλαδή την ημέρα των πρωτογεννημάτων. Ο Λουκάς αναφέρει «Ήσαν δε κατοικούντες εν Ιερουσαλήμ Ιουδαίοι, άνδρες ευλαβείς από παντός έθνους των υπό τον ουρανόν· και καθώς έγεινεν η φωνή αύτη, συνήλθε το πλήθος και συνεταράχθη, διότι ήκουον αυτούς εις έκαστος λαλούντας με την ιδίαν αυτού διάλεκτον…Πάρθοι και Μήδοι και Ελαμίται και οι κατοικούντες την Μεσοποταμίαν, την Ιουδαίαν τε και Καππαδοκίαν, τον Πόντον και την Ασίαν, την Φρυγίαν τε και την Παμφυλίαν, την Αίγυπτον και τα μέρη της Λιβύης της κατά την Κυρήνην και οι παρεπιδημούντες Ρωμαίοι, Ιουδαίοί τε και προσήλυτοι, Κρήτες και Άραβες, ακούομεν αυτούς λαλούντας εν ταις γλώσσαις ημών τα μεγαλεία του Θεού» Πράξεις, 3:5-6. Ανάμεσα στο πλήθος, ήταν Ιουδαίοι αλλά και Ιουδαίοι της διασποράς που ήρθαν να κατοικήσουν στην Ιερουσαλήμ. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στο Υπόμνημα Εις τας Πράξεις των Αποστόλων το επιβεβαιώνει αναφέροντας ‘’ Από τοσούτων γαρ εθνών όντες, και πατρίδας αφέντες, και οικίας και συγγενείς ώκουν εκεί’’ PG 60, 43. Ανάμεσα στους πρώτους πιστούς που δέχτηκαν το κήρυγμα του απ. Πέτρου και προστέθηκαν στην Εκκλησία δια του αγίου βαπτίσματος και του χρίσματος του αγίου Πνεύματος ήταν και Ελληνιστές. «…προς εσάς είναι η επαγγελία και προς τα τέκνα σας και προς πάντας τους εις μακράν, όσους αν προσκαλέση Κύριος ο Θεός ημών» Πράξεις, 2:39. Και οι οποίοι έπαιρναν μέρος στις λατρευτικές συνάξεις και στις χριστιανικές αγάπες (στις συνεστιάσεις δηλαδή).

Β) Η εκλογή των επτά διακόνων και ο λιθοβολισμός του πρωτομάρτυρα Στέφανου

Οι Ελληνιστές αναφέρονται στην συνέχεια από τον Λουκά στο έκτο κεφάλαιο των Πράξεων, όπου περιγράφεται ένα πρόβλημα ‘’ Εν δε ταις ημέραις ταύταις, ότε επληθύνοντο οι μαθηταί, έγεινε γογγυσμός των Ελληνιστών κατά των Εβραίων, ότι αι χήραι αυτών παρεβλέποντο εν τη καθημερινή διακονία’’ Πράξεις, 6:1.

Έχουμε σαφέστατη διάκριση δύο ομάδων στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων. Έχουμε τους ‘’Εβραίους’’ και τους ‘’Ελληνιστές’’. Οι Ελληνιστές, ήταν Χριστιανοί από τους Ιουδαίους της διασποράς και όχι εθνικοί ή Ιουδαίοι από τους κόλπους του Qumran, και είχαν μητρική τους γλώσσα την ελληνιστική κοινή. Οι ‘’εξ Εβραίων’’ Χριστιανοί, ήταν γηγενείς Ιουδαίοι της Παλαιστίνης. Αυτοί ήταν και περισσότεροι από τους Ελληνιστές, για αυτό το λόγο και οι χείρες των Ελληνιστών ‘’παρεβλέποντο εν τη καθημερινή διακονία’’, δηλαδή στο συσσίτιο της Εκκλησίας.

Οι Ιουδαίοι της διασποράς επέστρεφαν πολλές φορές στην γη των προγόνων τους. Οι χήρες των Ελληνιστών δεν είχαν πόρους συντηρήσεως και έτσι δημιουργούταν πρόβλημα, καθώς η Ιουδαϊκή φιλανθρωπία έδινε προτεραιότητα τους γηγενείς φτωχούς. Οι απόστολοι με επί κεφαλής τον απ. Πέτρο, φρόντισαν για την εκλογή επτά διακόνων που θα αναλάμβαναν αυτό το υλικό έργο. Μάλιστα, άφησαν την ίδια την Εκκλησία να τους εκλέξει από τους ίδιους τους μαθητές. ‘’Τότε οι δώδεκα, προσκαλέσαντες το πλήθος των μαθητών, είπον· Δεν είναι πρέπον να αφήσωμεν ημείς τον λόγον του Θεού και να διακονώμεν εις τραπέζας. Σκέφθητε λοιπόν, αδελφοί, να εκλέξητε εξ υμών επτά άνδρας μαρτυρουμένους, πλήρεις Πνεύματος Αγίου και σοφίας, τους οποίους ας καταστήσωμεν επί της χρείας ταύτης· ημείς δε θέλομεν εμμένει εν τη προσευχή και τη διακονία του λόγου. Και ήρεσεν ο λόγος ενώπιον παντός του πλήθους’’ Πράξεις, 6:2-5.

Μεταξύ των επτά διακόνων, υπήρχαν και Ελληνιστές, όπως μαρτυρείται από τα ονόματά τους, που αναφέρει ο Λουκάς· Στέφανος, Φίλιππος, Πρόχορος, Νικάνορας, Τίμωνας, Παρμενάς, και Νικόλαος. Ο τελευταίος ήταν πρώην εθνικός που ασπάστηκε την χριστιανική πίστη. Η διάκριση που κάνει ο Λουκάς, κατά τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, μεταξύ ‘’Ελληνιστών’’ και ‘’Εβραίων’’ δεν είναι φυλετική. ‘’Ελληνιστάς δε οίμαι καλείν, τους ελληνιστί φθεγγόμενους· ούτοι γαρ ελληνιστί διελέγοντο Εβραίοι όντες’’ Υπόμνημα εις τας Πράξεις των Αποστόλων, PG 60, 113. Ο διάκονος Στέφανος στάθηκε η αφορμή ώστε το Ευαγγέλιο να διαδοθεί από τα Ιεροσόλυμα στις γύρω περιοχές. Ήταν ένας χαρισματικός υπηρέτης του Θεού, ο οποίος κατά την διήγηση του ευαγγελιστή Λουκά είχε χαρίσματα από το Πνεύμα το Άγιο και έκανε μεγάλα θαύματα μπροστά στον λαό. Αυτόν τον άνθρωπο έβαλε στόχο ο διάβολος και κίνησε τα όργανά του ώστε να τον κατηγορήσουν ψευδώς και να τον οδηγήσουν σε δίκη όπου τελικά και καταδικάστηκε σε λιθοβολισμό. Συγκεκριμένα, οι Ιουδαίοι από την συναγωγή των Λυβερτίνων, καθώς και μερικοί Κυρηναίοι και Αλεξανδρινοί συκοφάντησαν τον άγιο Στέφανο ότι δήθεν μιλούσε εναντίων του Μωυσή και του Θεού. Ότι δήθεν κήρυττε ότι ο Ιησούς ο Ναζωραίος θα κατέλυε τους πατροπαράδοτους νόμους και θεσμούς του Μωυσή. ‘’Ο άνθρωπος ούτος ου παύεται λαλών ρήματα κατά του τόπου του αγίου τούτου και του νόμου· ηκηκόαμεν γαρ αυτού λέγοντος ότι Ιησούς ο Ναζωραίος ούτος καταλύσει τον τόπον τούτον και αλλάξει τα έθη α παρέδωκεν ημίν ο Μωυσής’’. Πράξεις, 6:13-14.

Στο συνέδριο ο Στέφανος μίλησε με παρρησία και μάλιστα έλεγξε και την αποστασία των Ιουδαίων από τον αληθινό Θεό. Δεν δίστασε να τους αποδείξει από την ίδια τους την ιστορία ότι πάντοτε αντιμάχονται στο Άγιο Πνεύμα και ότι από πάντα δίωκαν και σκότωναν τους απεσταλμένους προφήτες του Θεού. Η απολογία του Στέφανου εστιαζόταν στην διδασκαλία του Ιησού Χριστού για την πνευματική λατρεία, όπως την είχε αποκαλύψει στην Σαμαρείτισσα. Όταν η Σαμαρείτισσα διερωτόταν που ήταν σωστό να λατρεύεται ο θεός, στο όρος Γαριζείν ή στον Ναό του Σολομώντα, ο Ιησούς της απάντησε ‘’έρχεται ώρα και νυν εστί, ότε οι αληθινοί προσκυνηταί προσκυνήσουσιν τω πατρί εν πνεύματι και αληθεία· και γαρ ο πατήρ τοιούτους ζητεί τους προσκυνούντας αυτόν· πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν’’ Ιωάννης, 4:23-24.

Το θέμα της λατρείας και της προσκύνησης του Θεού είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα. Ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας στο έργο του Ερμηνεία εις το Κατά Ιωάννην ευαγγέλιον, δίνει μια πολύτιμη ερμηνεία επί των φράσεων ‘’εν πνεύματι’’ και ‘’εν αληθεία’’. Το ‘’εν πνεύματι’’ έχει να κάνει με τον νου και την ψυχή και αναφέρεται στην λατρεία των Σαμαρειττών που περιόριζαν τον Θεό σε ένα συγκεκριμένο τόπο, στο όρος Γαριζείν, ενώ το ‘’εν αληθεία’’ αφορά την Ιουδαϊκή λατρεία που δεν ήταν η αληθινή λατρεία του Θεού. Και καταλήγει ο Πατέρας της Εκκλησίας, ‘’έρχεται ουν, φυσίν, ώρα, μάλλον δε και νυν εστίν, ο της εμής δηλαδή σωματικής παρουσίας καιρός, ότε οι αληθινοί προσκυνηταί ούτε κατά Σαμαρείτας, εν τόπω ενί προσκυνήσουσιν, αλλ’ εν παντί τόπω κατά πνεύμα, και ασωμάτως την προσκύνησιν προσάγοντες (ώσπερ ο Παύλος φησίν· «ω λατρεύω εν τω πνεύματί μου»)· ούτε κατά τους Ιουδαίους, τυπικήν και σκιώδη, και των μελλόντων εμφατικήν λατρείαν προσάξουσι, αλλ’ αληθή και μηδέν σκιώδες έχουσα. Τοιούτους γαρ ζητεί τους προσκυνητάς ο Θεός· επειδή πνεύμα εστίν, αληθινούς» PG 123,1240.

Αυτό ακριβώς επανέλαβε ο Στέφανος το οποίο συνοψίζεται στην φράση του ‘’αλλά ουχ ο ύψιστος εν χειροποιήτοις κατοικεί’’ Πράξεις 7:58-60, με αποτέλεσμα τον λιθοβολισμό του. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος κάνει ωραίο σχόλιο αναφερόμενος στο γεγονός ότι ο Στέφανος μαρτύρησε έξω από την ιερουσαλήμ · ‘’ Πάλιν έξω της πόλεως ο θάνατος, ώσπερ επί του Χριστού, και εν αυτώ τω θανάτω η ομολογία και το κήρυγμα διαγγελλόμενον’’ Υπόμνημα εις τας Πράξεις των Αποστόλων, PG 60, 141.

Μετά την καταδίκη του Στέφανου ξέσπασε διωγμός στα Ιεροσόλυμα κατά των χριστιανών, και ειδικά κατά των Ελληνιστών, με αποτέλεσμα ‘’οι μεν ουν διασπαρέντες διήλθον ευαγγελιζόμενοι τον λόγον’’ Πράξεις 8:4. Όχι μόνο δεν πτοήθηκαν από το μαρτύριο του Στέφανου και τον τοπικό διωγμό, αλλά διέδωσαν τον λόγο και έξω από τα στενά πλαίσια της Ιερουσαλήμ. Σε αυτό συνέβαλλε και η παιδεία που είχαν οι Ελληνιστές και το περιβάλλον στο οποίο είχαν μεγαλώσει που τους ωθούσε στον κοσμοπολιτισμό και στην ευρεία θεώρηση του χριστιανισμού, δηλαδή στην οικουμενικότητα της Εκκλησίας, κατά την εντολή του Κυρίου. Βλέπουμε, ότι με την βοήθεια του Θεού, δύο δυσάρεστα συμβάντα μετατρέπονται σε ευλογία. Ο απ. Παύλος αναφέρει ότι όλα συνεργούν στο αγαθό σε αυτούς που αγαπάνε τον Θεό. Ως τότε, η ιεραποστολική δράση των αποστόλων ήταν περιορισμένη στον γεωγραφικό χώρο των Ιεροσολύμων και το κήρυγμα απευθύνονταν σε αυτούς, αν και το περιεχόμενό του είχε οικουμενική προοπτική. Ξεκινούσε από την ιστορία του Ισραήλ και κατέληγε στη σωτηρία των εθνών δια του Ιησού Χριστού, με αποδείξεις από τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης.

Ο βασικός άξονας του κηρύγματος ήταν ότι ο αναμενόμενος Μεσσίας που προφητεύονταν στις Αγίες Γραφές ήταν ο Ιησούς των Χριστιανών. Ο οποίος δεν ήρθε μόνο για ένα έθνος, αλλά για όλα τα έθνη. Έτσι, όλοι οι άνθρωποι ήταν ευπρόσδεκτοι στην σωτηρία του Χριστού και στην ποίμνη Του που είναι η Εκκλησία. Οι άνθρωποι βαπτίζονταν και χρίονταν με το Άγιο Πνεύμα, και έτσι συσσωματώνονταν στον Χριστό. Ο Χρυσόστομος αναφέρει ότι ο διωγμός μετά το μαρτύριο του Στέφανου, ήταν ευκαιρία για την περαιτέρω εξάπλωση του Ευαγγελικού λόγου· ‘’ου μικρόν ο διωγμός κατώρθωσεν εις τον λόγον…Ουκ αν , ει τι εποίησαν, η τούτο· λέγω δε το διασπείραι τους διδασκάλους. Και όρα πού το κήρυγμα εξετάθη: Διήλθον , φασίν, εως Φοινίκης και Κύπρου και Αντιοχείας· ουδενί μέντοι ελάλουν ει μη μόνοις Ιουδαίοις’’ (Υπόμνημα εις τας Πράξεις των Αποστόλων, PG 60, 191). Και ο Οικουμένιος συμπληρώνει· ‘’Όρα πώς ο Θεός τας επιβουλάς των εχθρών ες χρηστόν άγει τέλος. Διασπαρέντες γαρ πολύ πλείους εσαγήνευσαν ή πριν διωχθήναι. Οι δε απόστολοι ου διεσπάρησαν, αλλ’ ήσαν εν Ιεροσολύμοις. Ένθα γαρ πλείων ο πόλεμος, εκεί παρατάττεσθαι τους πρωταγωνιστάς έδει, και προκείσθαι τοις άλλοις ανδρείας και θάρσους υπόδειγμα’’ Εξηγήσεις εις τας Πράξεις των Αποστόλων, PG 118, 156.

Ο καθηγητής Β. Φειδάς σχολιάζει ‘’ Ο λιθοβολισμός του Στεφάνου και ο διωγμός των ελληνιστών χριστιανών των Ιεροσολύμων υπήρξε αφετηρία της διαδικασίας αποσυνδέσεως της χριστιανικής λατρείας από τον Ιουδαϊκό Ναό και τους τύπους της Ιουδαϊκής λατρείας…η επιτυχής δραστηριότητα των Ελληνιστών στην Παλαιστίνη, τη Συρία, τη Φοινίκη, και την Κύπρο θα δημιουργούσε ασφαλώς ζήτημα και ως προς τον τρόπο, κατά τον οποίο θα έπρεπε να γίνουν δεκτοί στον Χριστιανισμό οι εξ εθνών προερχόμενοι πιστοί. Το ζήτημα αυτό πρέπει να ανέκυψε στην πρώτη χριστιανική κοινότητα της Αντιοχείας, η οποία συγκροτήθηκε από την εκεί δράση των ελληνιστών χριστιανών μετά τον διωγμό των Ιεροσολύμων (37 μ Χ), καίτοι ο λόγος του Ευαγγελίου απευθυνόταν υπό των ελληνιστών κυρίως προς τους Ιουδαίους…Οι Ελληνιστές χριστιανοί δεν αντιμετώπιζαν σοβαρές δυσχέρειες για την ανάπτυξη του αποστολικού κηρύγματος και προς τους εθνικούς. Ήδη ο Φίλιππος είχε βαπτίσει τον απερίτμητο προσήλυτο στον Ιουδαϊσμό Αιθίοπα αξιωματούχο της βασίλισσας Κανδάκης’’ Εκκλησιαστική Ιστορία, σελ. 39-40, Α Τόμος, για τον οποίο Φίλιππο θα κάνουμε λόγο αμέσως παρακάτω.

Γ) Η δράση του Φίλιππου του ευαγγελιστή. Το άνοιγμα του απ. Πέτρου στους εθνικούς

Ο Φίλιππος ο ευαγγελιστής που ήταν Ελληνιστής, αποτελεί ένα ακόμα πρόσωπο που χρησιμοποίησε ο Θεός για την διάδοση του ευαγγελίου στα έθνη. Δεν είναι τυχαίο που αναφέρεται από τον Λουκά αμέσως μετά από τον τοπικό διωγμό μετά την κοίμηση του αγίου Στέφανου. Οι σχέσεις μεταξύ της μητρικής Εκκλησίας των Ιεροσολύμων με τους Ελληνιστές χριστιανούς ως προς την διάδοση του Ευαγγελίου παρουσιάζεται στο βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων σε πλήρη αρμονία. Το Άγιο Πνεύμα οδηγεί και κατευθύνει το έργο Του, δίνοντας σοφία και χάρη στους δούλους Του που επωμίζονται το βάρος του έργου κόντρα στις αντίθεες δυνάμεις. Πέφτουν τα τείχη της απιστίας ακόμα και στην Σαμάρεια που ήταν η κατεξοχήν αντίπαλη περιοχή των Ιουδαίων. Και ενώ στα ευαγγέλια, οι μαθητές άπειροι όντες της μακροθυμίας και αγάπης του Θεού, ζητούν από τον Κύριο να ρίξει φωτιά και να καταστρέψει τους Σαμαρείτες που δεν δέχτηκαν το κήρυγμα του Χριστού, στις Πράξεις βλέπουμε η Σαμάρεια να μετανοεί με το κήρυγμα του Φιλίππου του ευαγγελιστή, και να εκτοπίζονται οι δυνάμεις του σκότους με εκπρόσωπο τους τον Σίμωνα τον μάγο ο οποίος –έστω και για λίγο- μεταστρέφεται στον Χριστιανισμό.

Εκεί κατεβαίνουν και δύο εκ των κορυφαίων αποστόλων, ο απ Πέτρος και ο απ Ιωάννης για να προσευχηθούν ώστε να λάβουν την δωρεά του Αγίου Πνεύματος στην νεοσυσταθείσα εκεί τοπική Εκκλησία. Ένα έργο που ξεκίνησε από Ελληνιστή και συνεχίστηκε με Εβραίους· ‘’οι μεν ουν διαμαρτυρόμενοι και λαλήσαντες τον λόγον του Κυρίου υπέστρεφον εις Ιεροσόλυμα, πολλά τε κώμας των Σαμαριτών ευηγγελίζοντο’’ Πράξεις, 8:25. Φαίνεται καθαρά ότι το πρώτο βήμα για την διάδοση του ευαγγελίου στα έθνη γίνεται συγχρόνως από τους Ελληνιστές χριστιανούς και τους Εβραίους χριστιανούς.

Η πρώτη Ιουδαιοχριστιανική κοινότητα δεν παρουσιάζεται καθόλου ιουδαιοκεντρική, αλλά αντιθέτως συμβάλλει στην ιεραποστολική δράση θετικά και δυναμικά στην διάδοση του ευαγγελίου στα έθνη. Τονίζοντας ο Λουκάς την ενότητα αυτή, αναφέρει · ‘’είχεν ειρήνην οικοδομούμενη και πορευόμενη, τω φόβω του Κυρίου και τη παρακλήσει του αγίου Πνεύματος επληθύνετο’’ Πράξεις 9:31. Εν συνεχεία, έχουμε την αφήγηση για την μεταστροφή του Αιθίοπα του ευνούχου, ο οποίος ‘’κατείχε το ανώτατον οικονομικόν αξίωμα της εν τη πόλει Ναπάτα αυλής της βασιλίσσης των Αιθιόπων’’ Εκκλησιαστική Ιστορία Στεφανίδη, σελ. 30. Ο Φίλιππος, λαμβάνει εντολή από άγγελο του Κυρίου να ευαγγελίσει τον συγκεκριμένο άνθρωπο ο οποίος διάβαζε από τον προφήτη Ησαΐα ενώ ήταν καθοδόν για τον προορισμό του, επιστρέφοντας από τα Ιεροσόλυμα. Αφού βαπτίστηκε στο νερό, συνέχισε την πορεία του προφανώς φέροντας τον χριστιανισμό και στην Αιθιοπία. Παράλληλα, ο Λουκάς μας περιγράφει και την δράση του απ Πέτρου ως προς τον ευαγγελισμό του εθνικού Κορνηλίου με τους οικείους φίλους και τους συγγενείς του. Η στροφή προς τα έθνη παίρνει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις αργότερα και ειδικότερα με τα ιεραποστολικά ταξίδια του απ Παύλου και των συνεργατών του.

Ο κόκκος του σιναπιού, όπως είπε ο Κύριος στην παραβολή για την βασιλεία των ουρανών, αρχίζει να μεγαλώνει και να καλεί τους ανθρώπους να σκηνώσουν σε αυτήν. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, σχολιάζοντας την στροφή στα έθνη, αναφέρει· ‘’Θέα του Θεού την οικονομίαν. Ούκ αφήκεν απαρτισθήναι τον λόγον, ουδέ εκ προστάγματος Πέτρου γενέσθαι το βάπτισμα, αλλ’ επειδή την διάνοιαν αυτών έδειξεν θαυμαστήν ούσα, και της διδασκαλίας αρχή γέγονε, και επίστευσαν, ότι πάντως το βάπτισμα άφεσις εστίν αμαρτημάτων, τότε επήλθε το Πνεύμα. Τούτο δε γίνεται προοικονομούντος απολογίαν μεγάλην τω Πέτρω του Θεού. Ουχ απλώς το Πνεύμα λαμβάνουσιν, αλλά γλώσσαις ελάλουν, όπερ και εξέπληττε τους συνελθόντας. Τι δήποτε δε ούτως οικονομείται το πράγμα: Δια τους Ιουδαίους και γαρ πάνυ απεχθώς είχον προς αυτό. Διό πανταχού του Θεού το παν γίνεται. Και ο Πέτρος σχεδόν απλώς πάρεστι παιδευόμενος, ότι δει λοιπόν άψασθαι των εθνών και ότι δι΄ αυτών δει γενέσθαι τούτο’’ Υπόμνημα εις τας Πράξεις των Αποστόλων, PG 60, 183- 184.

‘’Ούτως εξ αφορμής δοθείσης υπό του Αποστόλου Πέτρου καθιερώθη δια τον χριστιανισμόν ο διεθνισμός (universalismus)’’, αναφέρει χαρακτηριστικά ο Στεφανίδης σελ. 31.

Δ) Οι εκ περιτομής πιστοί και η Πρώτη αποστολική σύνοδος

Ανάμεσα στους πιστούς της Εκκλησίας ήταν και εκείνοι που προέρχονταν από πολύ συντηρητικούς Ιουδαίους, οι λεγόμενοι ‘’εκ περιτομής πιστοί’’. Λόγω του συντηρητισμού αυτής της μερίδας πιστών που ισχυρίζονταν ότι το λυτρωτικό έργο της αγάπης του Χριστού που εκφράστηκε με την αγία θυσία Του δεν ήταν αρκετό αλλά έπρεπε ο πιστός να τηρεί όλους τους πατροπαράδοτους νόμους, αλλά και εξ αιτίας του γεγονότος ότι η Εκκλησία ήταν ακόμα στην αρχή της πορείας της και επομένως δεν είχε εκφράσει επισήμως την θέση της ως τότε για τα περί του νόμου του Μωυσή, και επειδή διχάζονταν οι πιστοί, πήρε απόφαση να διενεργήσει την πρώτη αποστολική σύνοδο το 49 μ Χ. Σε αυτήν την σύνοδο, που αποτελεί το πρότυπο Συνόδου, έλαβαν μέρος όλοι οι απόστολοι, ο Βαρνάβας με τον Παύλο, ο Ιούδας, ο Σίλας, και οι πρεσβύτεροι της Ιερουσαλήμ. Αφού συζήτησαν μεταξύ τους, κατέληξαν στο να συντάξουν τις αποφάσεις αυτές σε επιστολή και να την στείλουν στις εξ εθνών εκκλησίες, οι οποίες και δέχτηκαν με χαρά τις δογματικές αποφάσεις της μητέρας Εκκλησίας των Ιεροσολύμων.

Η επιστολή αυτή αναφέρεται από τον Λουκά ως εξής· «Χαίρειν. Επειδή ηκούσαμεν ότι τινές εξ ημών εξελθόντες σας ετάραξαν με λόγους και διαστρέφουσι τας ψυχάς σας λέγοντες να περιτέμησθε και να φυλάττητε τον Νόμο εις τους οποίους ημείς δεν παρηγγείλαμεν τούτο, εφάνη εύλογον εις ημάς συνελθόντας ομοθυμαδόν να εκλέξωμεν άνδρας και να πέμψωμεν προς εσάς μετά των αγαπητών ημών Βαρνάβα και Παύλου, ανθρώπων οίτινες παρέδωκαν τας ψυχάς αυτών υπέρ του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, απεστείλαμεν λοιπόν τον Ιούδαν και τον Σίλαν δια να σας απαγγείλωσι και αυτοί δια στόματος τα αυτά, διότι εφάνη εύλογον (το κείμενο γράφει ‘’έδοξεν’’) εις το Άγιο Πνεύμα και εις ημάς να μη επιβάλλωμεν εις εσάς μηδέν πλειότερον βάρος εκτός των αναγκαίων τούτων, να απέχητε από ειδωλοθύτων και αίματος και πνικτού και πορνείας από των οποίων φυλάττοντες εαυτούς θέλετε πράξει καλώς. Έρρωσθε» Πράξεις Αποστόλων 15:24 – 29 . Ενώ, παρακάτω διαβάζουμε «Ως δε διήρχοντο τας πόλεις, παρέδιδον εις αυτούς διαταγάς να φυλάττωσι τα δόγματα τα εγκεκριμένα υπό των αποστόλων και των πρεσβυτέρων των εν Ιερουσαλήμ. Αι μεν λοιπόν εκκλησίαι εστερεούντο εις την πίστιν και ηυξάνοντο τον αριθμόν καθ' ημέραν». Πράξεις Αποστόλων 16:4 – 5.Έτσι, οι τοπικές εκκλησίες αποδέχονταν τα ΔΟΓΜΑΤΑ των αποστόλων που αποφάσισαν στην σύνοδο στα Ιεροσόλυμα. Δογμάτισε το Άγιο Πνεύμα και η εκκλησία. Και είναι η υπόσχεση του Κυρίου ότι ο Παράκλητος θα οδηγεί την εκκλησία σε όλη την αλήθεια. Τα δόγματα επομένως πρέπει να συμφωνούν με την Εκκλησία και κάθε απόκλιση από αυτά είναι αίρεση.

Όσοι από τους Ιουδαίζοντες χριστιανούς δεν συμμορφώθηκαν με την χριστιανική πίστη, αργότερα απετέλεσαν αίρεση και πληγή στο σώμα του Χριστού, για τους οποίους λίγα χρόνια αργότερα ο απόστολος των εθνών θα γράψει· «Απεχωρίσθητε από του Χριστού όσοι δικαιόνεσθε διά του νόμου, εξεπέσατε από της χάριτος» Γαλάτας 5: 4. Αποχωρισμένοι από το Σώμα του Χριστού όσοι διαφωνούν με τα δόγματα της Εκκλησίας. Ο καθηγητής Βλ. Φειδάς παρατηρεί· ‘’Η εφαρμογή λοιπόν της αποφάσεως της Αποστολικής συνόδου, παρά τη συνεχιζόμενη δραστηριότητα των ιουδαιοχριστιανών, ολοκλήρωσε την οριστική αποδέσμευση του έργου του ευαγγελισμού στα έθνη από την υποχρεωτική τήρηση των διατάξεων του μωσαϊκού νόμου. Οι προοπτικές του ιεραποστολικού έργου διευρύνθηκαν, ενώ η οικουμενική αποστολή της Εκκλησίας θεμελιώθηκε με τη δράση όλων των αποστόλων’’. Εκκλησιαστική Ιστορία, σελ. 45, Α τόμος.

Επίλογος

Η αναφορά του Λουκά για τον διασκορπισμό των Ελληνιστών και των ιουδαιοχριστιανών, κατά τον τοπικό διωγμό μετά την κοίμηση του αγίου Στέφανου, σχετίζεται και συνδέεται με τις παραπάνω ιεραποστολικές δραστηριότητες. Κάνει λόγο για δύο ιεραποστολικές ομάδες, οι οποίες ξεκίνησαν από τα Ιεροσόλυμα. Η μία πέρασε από την Φοινίκη, την Κύπρο, και την Αντιόχεια κηρύττοντας στους Ιουδαίους, και η δεύτερη κηρύττοντας στους εθνικούς, όπως παρατηρεί και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στο Υπόμνημά του εις τας Πράξεις στο συγκεκριμένο σημείο του Λουκά. PG 60,191 · ‘’Όρα, Έλλησιν ευαγγελίζονται’’, δηλαδή ειδωλολάτρες. Η εκκλησία των Ιεροσολύμων έστειλε τον απ Βαρνάβα στην Αντιόχεια, ο οποίος μαζί με τον απ Παύλο στήριξε εκεί τους Ελληνιστές, μένοντας μαζί τους περίπου ένα έτος. Οι περιοχές ευαγγελίστηκαν με την άψογη συνεργασία ιουδαιοχριστιανών και Ελληνιστών χριστιανών, με την χάρη και την συνέργια του αγίου Πνεύματος. Αργότερα, τα ηνία παίρνει ο Ελληνιστής χριστιανός απόστολος Παύλος, ο οποίος μαζί με την υπόλοιπη ομάδα του, κατέρριψαν το άθλιο δωδεκάθεο με τον λόγο του Θεού. «Εκείνοι δε εξελθόντες εκήρυξαν πανταχού, συνεργούντος του Κυρίου και βεβαιούντος το κήρυγμα δια των επακολουθούντων σημείων. Αμήν» Μάρκος, 16:20.



Βιβλιογραφία

Βιβλίο προφήτη Μαλαχία
Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο
Η Εξάπλωση του Χριστιανισμού, Rodney Stark
Πράξεις των Αποστόλων
Υπόμνημα εις τας Πράξεις των Αποστόλων, Ιωάννου Χρυσοστόμου
Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο
Ερμηνεία εις το κατά Ιωάννην, Θεοφύλακτου Βουλγαρίας
Εκκλησιαστική Ιστορία Βλ. Φειδά, Α τόμος
Εκκλησιαστική Ιστορία Στεφανίδη, 6η Έκδοση
Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο
Προς Γαλάτας επιστολή