Απάντηση σε άρθρο του Παντελή Mπουκάλα (εφημ. «Καθημερινή»):

Ο Ιούδας Ισκαριώτης, «η ξηρανθείσα συκή» και οι έμποροι του Ναού

Τού Papyrus 52

Περιεχόμενα

• 1. Εισαγωγικά
• 2. Δημοσιογραφικές προχειρολογίες
• 3. Απάντηση στα σχετικά με τον Ιούδα Ισκαριώτη
  • α. Ο Ιούδας έκανε απλώς αυτό που «έπρεπε να γίνει» και ήταν «γραμμένο»;
  • β. Χρειαζόταν το φιλί της προδοσίας;
  • γ. Για ποιον λόγο ο Ιησούς επέλεξε τον Ιούδα;
• 4. Απάντηση στα σχετικά με τη συκιά: Εισαγωγικά περί… φυτών
• 5. Απάντηση στα σχετικά με τη συκιά: Το κυρίως θέμα
  • Περί της «ξηρανθείσης συκής» στο Μαρκ. 11,12-14. 20-26 και Ματθ. 21,18-22
• 6. Περί των εμπόρων του Ναού
• 7. Επίλογος

1. Εισαγωγικά

Στο άρθρο αυτό επισημαίνουμε μία ακόμη περίπτωση αρθρογραφίας, που επιβεβαιώνει το πλέον κλασικό: αν κάποιος δεν έχει γνώσεις μαθηματικών, ούτε καν τολμά να παρέμβει σε ανάλογες συζητήσεις για να μην εκτεθεί. Αν όμως δεν έχει γνώσεις ιστορίας ή θεολογίας, φαίνεται πως τίποτα δεν τον εμποδίζει να παρουσιάζεται ως ειδήμων για όλα.

Όπως έγραφε κάποτε για το ζήτημα αυτό ο βυζαντινολόγος καθ. Ν.Β. Τωμαδάκης:

«… που πηγαίνει η σωκρατική διδασκαλία περί επαϊόντων; Κτίστης, σοβατζής, σιδεράς, ζυμωτής, μαραγκός, αμπελουργός δεν μπορεί να γίνη ο καθένας. Ιστορικός γίνεται εις το άψε-σβήσε; Και φιλόσοφος … και θρησκευτικός καταλύτης γίνεται ο καθένας μας διότι έτσι ενόμισεν;»[1].

Γιατί άραγε, ο άνθρωπος που δεν έχει γνώσεις μαθηματικών είναι ικανός να το συνειδητοποιήσει και να προστατεύσει τον εαυτό του μένοντας σιωπηλός, ενώ εκείνος που δεν γνωρίζει ιστορία ή θεολογία εκθέτει με τόση ευκολία την άγνοια του; Ο κ. Μπουκάλας θα έβλεπε σωστό, κάποιος που δεν έχει καν μελετήσει ούτε έχει ευαισθητοποιηθεί στη λογοτεχνία να δημοσιεύει κριτικές λογοτεχνικών έργων;

2. Δημοσιογραφικές προχειρολογίες

Πριν γράψουμε την απάντηση αυτή, θελήσαμε να δούμε τον τρόπο γραφής και τη θεματολογία του κ. Μπουκάλα. Ο εν λόγω αρθρογράφος δείχνει να τον ενδιαφέρουν ποικίλα θέματα, και κάποιες φορές τα θρησκευτικά ζητήματα. Βεβαίως γράφει χωρίς να είναι υβριστικός και παρ’ όλο που δεν φαίνεται να πιστεύει, εκφράζεται γενικά με ανεκτικότητα. Μόνο που κάποιες φορές γράφει με μια ελαφρότητα, με τον τρόπο δηλαδή που εκφράζονται άνθρωποι που θέλουν να έχουν άποψη για ζητήματα που προφανώς δεν γνωρίζουν σε βάθος.

Για παράδειγμα, σε παλαιότερο άρθρο του ο κ. Μπουκάλας αναφέρεται στην «Εκκλησιαστική Οικονομία» με έναν τρόπο που δείχνει πως δεν ενδιαφέρθηκε να μάθει ούτε τι είναι, ούτε πώς εφαρμόζεται, ούτε ποια καθήκοντα προκύπτουν για έναν άνθρωπο (τον ιερέα) που έχει ορκιστεί με τη θέλησή του να τηρεί μια ιερή γι’ αυτόν, μακραίωνη Παράδοση.

Κάποιες άλλες φορές πάλι, ο κ. Μπουκάλας μεταφέρει άκριτα πληροφορίες που αφορούν ζητήματα εκκλησιαστικής ιστορίας χωρίς να τις ελέγξει πρώτα. Για παράδειγμα γράφει σε παλαιότερο άρθρο του σχετικά με το Άγιο Φως:

«Δεν γνωρίζουν καν όσα είπε τον 18ο αιώνα ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Εφραίμ, ο οποίος, στηριζόμενος και στην εμπειρία του, χαρακτήριζε την όλη τελετή «χειροποίητον μηχανουργίαν;» (βλ. στο διαδίκτυο, εφημ. «Καθημερινή» ΕΔΩ).

Βεβαίως, αυτό το αστείο επιχείρημα έχει απαντηθεί από τον π. Γ. Μεταλληνό στο βιβλίο του «Φωτομαχικά-Αντιφωτομαχικά», από το 2001 και στην ΟΟΔΕ υπάρχει σχετική απάντηση από το 2007 (Βλ. την απάντηση ΕΔΩ).

Θα έπρεπε ο κ. Μπουκάλας να γνωρίζει ότι ο Εφραίμ δεν ξέρουμε να είπε τίποτα! Κάποιος άλλος είπε, ότι του είπε ένας τρίτος, ότι δήθεν του είπε ο… Εφραίμ, ότι κατάργησε την τελετή! Για τέτοια αξιόπιστη πληροφορία μιλάμε…

Άρα λοιπόν, όχι μόνο ο ίδιος ο Εφραίμ δεν έγραψε τίποτα τέτοιο ώστε να θεωρήσουμε έγκυρη τη μαρτυρία, αλλά επιπλέον, καμία απολύτως «διακοπή» της μακραίωνης τελετής του Αγίου Φωτός δεν μαρτυρείται. Όπως καταλαβαίνουμε, αν είχε κάνει ο Εφραίμ κάτι τέτοιο, θα αποτελούσε γεγονός συγκλονιστικό, κι όμως δεν αναφέρεται στη βιβλιογραφία!

Και βεβαίως, ο ίδιος ο Εφραίμ με τις εγκυκλίους του, στις οποίες επέκρινε με τιμωρία αφορισμού όποιον παρεμπόδιζε με οποιονδήποτε τρόπο τη μετάβαση των πιστών στους Αγίους Τόπους, μας απέδειξε ότι τα περί «χειροποιήτου μηχανουργίας» αποτελούσαν απλώς λασπολογία εν αγνοία του. Και βεβαίως το ίδιο επιβεβαιώνει η σιωπή του Νικηφόρου Θεοτόκη ο οποίος ως αμφισβητίας του θαύματος, αν όντως είχε πει και είχε κάνει ο Εφραίμ κάτι τέτοιο, και θα το γνώριζε και θα το είχε οπωσδήποτε καταγράψει (Βλ. ΕΔΩ).

Και αλλού γράφει ο κ. Μπουκάλας, πάλι για το Άγιο Φως:

«Δεν γνωρίζουν άραγε ότι γι’ αυτήν την τιμώμενη ως θαύμα «φωτοφάνεια» ουδείς Πατέρας είχε μιλήσει και πρώτος έκανε λόγο ο Δυτικός μισιονάριος Βενάρδος, μόλις το 870 μ.Χ.;» (βλ. στο διαδίκτυο, εφημ. «Καθημερινή» ΕΔΩ).

Επίσης έχουμε απαντήσει ότι ο Κοραής έκανε λάθος και ο δυτικός μισιονάριος δεν ήταν ο πρώτος που μίλησε για το θαύμα αλλά αντιθέτως, η πρώτη γραπτή μαρτυρία είναι ανατολικής προέλευσης και περιέχεται στον Βίο του αγίου Θεοδώρου της Λαύρας του αγίου Σάββα (βλ. ΕΔΩ). Στο ίδιο σημείο αναφέρουμε και δύο ακόμη μαρτυρίες (μεταγενέστερες βεβαία) που και πάλι μας οδηγούν για το ξεκίνημα της τελετής στην Ανατολή (πολύ πριν τον 9^ο αιώνα) και όχι στη Δύση. Επίσης, στο κοραϊκό επιχείρημα περί των Πατέρων, απαντάμε στο ίδιο άρθρο (βλ. ΕΔΩ).

3. Απάντηση στα σχετικά με τον Ιούδα Ισκαριώτη

Ξεκινώντας την απάντησή μας στο άρθρο του κ. Μπουκάλα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 21-04-11, θα ασχοληθούμε πρώτα με τα όσα αφορούν τον Ιούδα Ισκαριώτη. Ο κ. Μπουκάλας, γράφει:

Θα μας «ξενίσει το γεγονός ότι ο Ιούδας συμπεριελήφθη στους δώδεκα μαθητές, ενώ ο διδάσκαλος γνώριζε ότι θα τον προδώσει, όπως γνώριζε επίσης ότι δεν υπήρχε λόγος προδοσίας, αφού ο Ιησούς κήρυττε δημόσια και ήταν γνωστός, άρα περίττευε το προδοτικό φιλί της αναγνώρισής του. Κατά τη συχνότερη εξήγηση, αν όχι τη μοναδική, η ένταξη του Ιούδα στους μαθητές είναι απόρροια του θεϊκού σχεδίου· έτσι έπρεπε να γίνει, έτσι είχε γραφτεί να γίνει, κι έτσι έγινε» (βλ. στο διαδίκτυο, εφημ. «Καθημερινή» ΕΔΩ).

Από την παράγραφο αυτή, προκύπτουν τρία ζητήματα:

- Ο Ιούδας έκανε απλώς αυτό που «έπρεπε να γίνει» και ήταν «γραμμένο»;

- Χρειαζόταν το φιλί της προδοσίας;

- Για ποιον λόγο ο Ιησούς επέλεξε τον Ιούδα;

Απάντηση 1^η : Ο Ιούδας έκανε απλώς αυτό που «έπρεπε να γίνει» και ήταν «γραμμένο»;

Ας ξεκινήσουμε από την απίθανη αυτή ερμηνεία του κ. Μπουκάλα για τον Ιούδα, η οποία θεωρείται εντελώς απαράδεκτη για την Ορθόδοξη Θεολογία:

Αυτό που αποδεικνύει τον εξωφρενισμό μιας τέτοια ερμηνείας, είναι το γεγονός πως είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε ότι ο Παντοδύναμος Θεός, είναι… ανήμπορος να εφαρμόσει το σχέδιο της Θείας Οικονομίας, αν δεν συνεργαστεί με τα διαβολικά σχέδια του κακού(!), πράγμα που ξεπερνά σε φαντασία και το πιο εμπορικό παραλογοτεχνικό μυθιστόρημα…

Από εκεί και πέρα βεβαίως, με την ερμηνεία αυτή, εν δυνάμει υπεύθυνος για το κακό που κάνουν οι άνθρωποι είναι φυσικά ο Θεός(!), ενώ οι ίδιοι, ενδεχομένως να είναι και εντελώς ανεύθυνοι για κάθε τι που διαπράττουν. Άρα, ο κ. Μπουκάλας, βλέπει φυσιολογικό να ακούμε από έναν τόσο αξιόλογο διδάσκαλο όπως ο Χριστός, να μας μιλάει μεν για την Κρίση, η οποία όμως αφορά «ανθρώπους-ρομπότ» που πράττουν ό,τι ο Θεός επέλεξε, και μετά κρίνονται από τον Θεό για τα όσα Εκείνος τους έβαλε να κάνουν!

Επίσης, η άποψη του κ. Μπουκάλα αναιρεί παντελώς την σοβαρότητα του Ιησού ως διδασκάλου, ο οποίος αφού πρώτα θέτει ως βάση της διδασκαλίας Του την ανθρώπινη βούληση (‘’ει τις θέλει οπίσω μου έρχεσθαι’’ Λουκ. 9,23), κατόπιν γελοιοποιεί την ίδια Του τη διδασκαλία αποδεχόμενος ότι υπάρχουν άνθρωποι προορισμένοι να κάνουν το κακό!

Και βέβαια, αν ξεκινήσουμε τέτοιες υποθέσεις περί «προορισμένου» Ιούδα, δεν είναι δυνατόν να σταματήσουμε σε αυτόν. Αν ο Ιούδας ήταν απαραίτητος και ο Θεός «τον έβαλε» να πράξει το κακό, το ίδιο θα πρέπει να έκανε και με πλήθος άλλων προσώπων: εκείνους που Τον συνέλαβαν, εκείνους που Τον χτύπησαν, που έπαιξαν σε κλήρο τα ιμάτιά Του, που Τον Σταύρωσαν, που Τον τρύπησαν με τη λόγχη κ.λπ. κ.λπ., ώστε πουθενά να μην βρει εμπόδιο το «κανονισμένο» αυτό πρόγραμμα! Μιλάμε δηλαδή για ένα εγκληματικό σχέδιο εκμετάλλευσης ανθρώπων, παρά τη θέλησή τους.

Όμως, όσοι ισχυρίζονται, έστω και άθελά τους, ότι όλη αυτή η κακία και η παράνοια υπάρχει μέσα στην Καινή Διαθήκη και ο Ιησούς δέχτηκε να είναι μέρος της, ξεχνούν προφανώς μια… «λεπτομέρεια»:

Στη ζωή του Χριστού δεν υπάρχει χώρος για τέτοιες απατηλές και υποκριτικές συμπεριφορές. Ο Ιησούς δεν έγραψε φιλοσοφίες καθισμένος σε κάποιο γραφείο. Ο Ιησούς χάραξε τη διδασκαλία του με τρόπο ανεξίτηλο, αλλά όχι σε χαρτί. Τη χάραξε ως πάμφτωχος οδοιπόρος μέσα σε ανθρώπινες ψυχές, όχι μόνο με την αγάπη Του, όχι μόνο με τις θεραπείες Του, όχι μόνο με την συμπόνια και την παρηγοριά των λόγων Του, αλλά κυρίως με την επιθανάτια αγωνία Του, καρφωμένος με τεράστια μεταλλικά καρφιά περασμένα ανάμεσα από τα κόκαλά του, ένας αθώος πνιγμένος στο αίμα…

Τη θεότητα του Χριστού μπορεί να την αρνήθηκαν πολλοί, όμως χιλιάδες άθεοι, αγνωστικιστές και αλλόθρησκοι, υποκλίθηκαν στο μεγαλείο της προσωπικότητάς Του έστω και ως ανθρώπου. Εδώ όμως ο κ. Μπουκάλας με την ερμηνεία του για τον Ιούδα, μετέτρεψε τον Χριστό σε μια τόσο αντιφατική προσωπικότητα, που κανένα σεβασμό ή θαυμασμό δεν προκαλεί αλλά μάλλον το αντίθετο…

Ασφαλώς λοιπόν και ο Ιούδας δεν προορίστηκε από τον Θεό να κάνει το κακό. Μια τέτοια ερμηνεία είναι παντελώς απαράδεκτη για την Ορθόδοξη Παράδοση!

Όπως γράφει ο Αμμώνιος Αλεξανδρείας:

«Ει δε ο Κύριος εξελέξατο τον Ιούδαν και παρέβη, ουδέν εκ τούτου. Καλόν γαρ όντα αυτόν εξελέξατο και μετεβλήθη ως ο Αδάμ και ο Σαούλ. Το γαρ αυτεξούσιον ουκ αναιρεί ο Θεός, αλλά συγχωρεί έκαστον, καθώς βούλεται πράττειν» (‘’Εις το Κατά Ιωάννην’’, PG 85,1484Β).

Και ο άγιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας:

«Ου γαρ ως συνεργών τη του Θεού βουλή τούτο έπραξεν [ο Ιούδας], αλλά την οικείαν κακίαν εκθεραπεύων» (‘’Εις το Κατά Ματθαίον’’, PG 123,414Α)

Και ο Ευθύμιος Ζιγαβηνός:

«Έμελλε γαρ [ο Ιούδας] όντως αποβήναι τοιούτος ουκ εκ φύσεως, αλλ’ εκ προαιρέσεως» (‘’Εις το Κατά Ματθαίον’’, PG 129,661Β)

Μάλιστα, οι Πατέρες επισημαίνουν τη φιλανθρωπία του Ιησού ο οποίος όχι μόνο προσπαθεί να τον συνεφέρει (βλ. π.χ. Μαρκ. 14,21), αλλά επιτρέπει στον Ιούδα να μετάσχει και των Θείων Μυστηρίων το βράδυ του Δείπνου, χωρίς όμως εκείνος να μαλακώσει στο ελάχιστο:

«Και των μυστηρίων μετέχων [ο Ιούδας] έμενεν ο αυτός. Ο δε Χριστός ουκ εκώλυσεν αυτόν … ίνα μάθης ότι ουδέν παραλιμπάνει των εις διόρθωσιν ηκόντων. Δια τούτο και προ τούτου και μετά τούτο συνεχώς υπεμίμνησκε και κατείχε, και δι’ έργων, και δια λόγων, και δια φόβου, και δια θεραπείας, και δι’ απειλής, και δια τιμής. Αλλ’ ουδέν αυτόν αφίστη του νοσήματος εκείνου του χαλεπού» (Ιω. Χρυσοστόμου, ‘’ Εις το Κατά Ματθαίον’’ PG 58,737).

«Kαι του Σώματος Αυτού γευσάμενος [ο Ιούδας] ου μεταμελείται» (Θεοφύλακτος, ‘’Εις το Κατά Ματθαίον’’, PG 123,414Β).

Κατά συνέπεια, όχι μόνο δεν θα μπορούσε ο Ιησούς να βάλει τον Ιούδα να κάνει το κακό, αλλά ενδιαφερόταν εξίσου και για τη Σωτηρία του Ιούδα όπως και όλων των άλλων ανθρώπων. Ο Θεός «πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι» (Α΄ Τιμ. 2,4).

Και βέβαια, αν δεχτούμε μία περίπτωση όπου ο Ιούδας να υπήρξε δεκτικός στο έλεος του Θεού (λέμε «αν» διότι ο Ιούδας ήταν ένας άνθρωπος γεμάτος άρνηση και ο Θεός δεν σώζει κανέναν με τη βία), αυτό δεν προκύπτει από την εξωφρενική υπόθεση ότι ο Θεός χρησιμοποίησε τον Ιούδα για να εξυπηρετήσει τα «σχέδιά» Του, αλλά από το γεγονός ότι ο Ιησούς λυπάται τους εχθρούς Του, «αγωνιά» για όλους όσοι έπραξαν το κακό εναντίον Του και θέλει όλοι να σωθούν. Άρα, η τραγική προσευχή του Ιησού, «Πατέρα, συγχώρησέ τους, δεν ξέρουν τι κάνουν» (Λουκ. 23,34), θα μπορούσε ίσως να περιλαμβάνει και τον Ιούδα.

Απάντηση 2^η : Χρειαζόταν το φιλί της προδοσίας;

Ας θυμηθούμε καταρχάς, τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Μπήκε στο στόχαστρο των αρχών ασφαλώς όχι μόνο επειδή κατηγορούσε τον Ηρώδη για τη σχέση του με τη γυναίκα του αδερφού του (Λουκ. 3,19). Σε περίπτωση που ο Πρόδρομος αποτελούσε έναν μεμονωμένο «γραφικό» ασκητή, κανείς δεν θα του έδινε σημασία. Προφανώς το πρόβλημα ήταν ότι ο Ιωάννης άρχισε να επηρεάζει όχλο πολύ (Λουκ. 3,10), άρα η πίεση που ασκούσε στην εξουσία ήταν πολύ μεγαλύτερη και υπήρξε ο φόβος μήπως προκαλέσει κάποια επανάσταση, όπως γράφει και ο Ιώσηπος («μη επί αποστάσει τινί φέροι», ‘’Ιουδαϊκή Αρχαιολογία’’ 18,118).

Είναι λογικό, κάτι ανάλογο να συνέβη και στην περίπτωση του Ιησού. Όσα έκανε για τον λαό (Λουκ. 7,21-22. Πραξ. 2,22), άρχισαν να συγκεντρώνουν πλήθη γύρω Του, τα οποία οι αρχές φοβόντουσαν ότι μπορούσε να τα επηρεάζει με σκοπούς ανατρεπτικούς.

Είναι μάλιστα σαφές ότι αρχικά, ακόμα και οι μαθητές κατάλαβαν λανθασμένα πως ο Ιησούς ήταν ο εθνικιστής Μεσσίας που ανέμεναν οι Ισραηλίτες:

«Οι μαθητές … τον ρωτούσαν: ‘’Κύριε, έφτασε άραγε η ώρα να αποκαταστήσεις τη βασιλεία στον Ισραήλ;’’» (Πραξ. 1,6).

Ξεκινώντας από τις προϋποθέσεις αυτές, ο Ιούδας και το φίλημά του ως σημάδι, προφανώς ήταν απαραίτητα:

Καταρχάς, αυτοί που θέλουν να συλλάβουν τον Ιησού, κουβαλούν «ξίφη και ρόπαλα» (Μαρκ. 14,43). Αυτό, όχι μόνο σημαίνει πως το πλήθος που Τον έψαχνε είχε εξαπατηθεί ότι γυρεύει κάποιον επικίνδυνο για υποκίνηση στάσης (Λουκ. 23,2), αλλά μας το επιβεβαιώνει και ο ίδιος ο Ιησούς: «Ληστής είμαι, και βγήκατε με ξίφη και ρόπαλα να με συλλάβετε;» (Μαρκ. 14,48).  

Το γεγονός αυτό μας δίνει μια εξήγηση για την ώρα της σύλληψης, η οποία πραγματοποιήθηκε βράδυ ώστε να μην υπάρχουν πολλοί υποστηρικτές γύρω Του και δημιουργηθεί μεγάλο επεισόδιο. Επίσης, το γεγονός ότι έψαχναν για πρόσωπο που θεωρούσαν επικίνδυνο, δημιουργούσε την ανάγκη για έναν οδηγό, ο οποίος θα βοηθούσε να τον βρουν το γρηγορότερο, μην τυχόν ειδοποιηθεί και διαφύγει. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκε ο Ιούδας αφού ήξερε πού ακριβώς ήταν ο Κύριος: «τον τόπο τον ήξερε κι ο Ιούδας … γιατί πολλές φορές πήγαινε εκεί ο Ιησούς με τους μαθητές του» (Ιω. 18,2).

Με τον Ιούδα να τους οδηγεί, δεν θα χανόταν πολύτιμος χρόνος μέχρι να εντοπίσουν τον Χριστό.

Ο Ιούδας εκτός από το να τους οδηγήσει στο σημείο που βρισκόταν ο Ιησούς, τους χρησίμευσε ώστε μέσα στο σκοτάδι, να τους υποδείξει ποιος απ’ όλους ήταν, αφού οι «δαυλοί και τα λυχνάρια» (Ιω. 18,4) δεν μπορούν να διώξουν τις σκιές και να μετατρέψουν τη νύχτα σε μέρα.

Όλη η σκηνή δείχνει ότι οι φρουροί είχαν εντολές να δράσουν χωρίς περιττές εντάσεις. Τους αρκούσε να πιάσουν μόνο τον «αρχηγό» και δεν ήθελαν να συλλάβουν όλους τους παρευρισκόμενους με κίνδυνο να δημιουργηθεί μεγαλύτερη αναταραχή. Ήταν λοιπόν προτιμότερο να πλησιάσει ήρεμα τον Ιησού ο Ιούδας που ήταν πρόσωπο γνώριμο και στους μαθητές, να Τον φιλήσει σε ένδειξη χαιρετισμού (όπως άλλωστε συνηθιζόταν τότε) και να Τον προσφωνήσει «διδάσκαλε» για να καταλάβουν ποιον έπρεπε να συλλάβουν.

Ας μην εμμένουμε  λοιπόν στον λαϊκισμό και θεωρούμε την προδοσία ως αντίφαση. Προφανώς, ο Ιούδας δεν ονομάστηκε προδότης επειδή τους «αποκάλυψε» ένα πρόσωπο που ήδη γνώριζαν και θα μπορούσαν να συλλάβουν και μόνοι τους!

- Ανάμεσα σε αυτά που όντως πρόδωσε ο Ιούδας, ήταν καταρχάς ο τόπος που βρισκόταν ο Ιησούς τη στιγμή εκείνη.

- Επίσης, δεν είναι απίθανο, να πρόδωσε και το μεσσιανικό μυστικό του Κυρίου. Στο ευαγγέλιο του Μάρκου, διαβάζουμε:

«‘’Εσείς ποιος λέτε ότι είμαι;’’ τους ρώτησε ο Ιησούς. Ο Πέτρος του αποκρίθηκε: ‘’Εσύ είσαι ο Μεσσίας’’. Τότε ο Ιησούς τους έδωσε αυστηρή διαταγή να μη μιλάνε σε κανέναν γι’ αυτόν» (Μαρκ. 8,29-30).

Όμως, από τις ερωτήσεις που απεύθυναν οι αρχιερείς στον Ιησού τη νύχτα της σύλληψης Του (Μάρκ. 14, 61-63. Λουκ. 22, 66-67. Ματθ. 26, 63-64), «φαίνεται πως ο Ιούδας επρόδωσεν εις αυτούς και το μυστικό της μεσσιακότητος»[2].

- Και βεβαίως, γνωρίζοντας ο Ιούδας ως μαθητής του Κυρίου όλη Του την πορεία, κατάλαβε ότι πρόδωσε τον θαυμάσιο Δάσκαλό του, πρόδωσε την αγάπη Του, την ανθρωπιά Του, πρόδωσε ένα πρόσωπο που κάθε άλλο παρά του άξιζε κάτι τέτοιο:

«Αμάρτησα, γιατί έστειλα στο θάνατο έναν αθώο» (Ματθ. 27,4).

Απάντηση 3^η : Για ποιον λόγο ο Ιησούς επέλεξε τον Ιούδα;

Ασφαλώς, έχουν γραφτεί πολλά για το ζήτημα αυτό. Σε ένα θα μπορούσαμε ίσως να συμφωνήσουμε: ο Ιησούς ήρθε στη γη με σκοπό τη Σωτηρία των ανθρώπων και ολόκληρη η ζωή του ήταν μια διδασκαλία. Κατά συνέπεια, το πρώτο που θα έπρεπε να αναζητήσουμε είναι τι μπορούμε να διδαχθούμε από την παρουσία του Ιούδα στον κύκλο των δώδεκα μαθητών.

Όπως γράφει ο όσιος Εφραίμ ο Σύρος, η παρουσία του Ιούδα ανάμεσα στους δώδεκα μας βεβαιώνει για την «τέλεια αγάπη και το έλεός Του [Χριστού]»[3]. Είδαμε και πιο πριν τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο να λέει ότι ο «Χριστός ουκ εκώλυσεν» τον Ιούδα να μετάσχει «των μυστηρίων» της Θείας Ευχαριστίας το βράδυ του Δείπνου, ώστε να μάθουμε ότι ο Κύριος «ουδέν παραλιμπάνει των εις διόρθωσιν ηκόντων» (PG 58,737). Διδασκόμαστε λοιπόν ότι δεν υπάρχουν «χαμένες υποθέσεις» για τον Χριστό και με κάθε τρόπο προσπαθεί να μας φέρει κοντά Του. Η τελική απόφαση όμως είναι πάντα δική μας.

Επιπλέον, ο Εφραίμ ο Σύρος σημειώνει ότι η ένταξη του Ιούδα στους δώδεκα μας διδάσκει πως ούτε η εμφάνιση ενός ψευδοπροφήτη σημαίνει ότι η Εκκλησία δεν κατέχει την αλήθεια, ούτε βεβαίως με την παρουσία ενός κακού λειτουργού εξαλείφεται το κύρος της[4].

4. Απάντηση στα σχετικά με τη συκιά: Εισαγωγικά περί… φυτών

Ας περάσουμε τώρα στις απαντήσεις μας στα σχετικά με τη συκιά, ένα ζήτημα που μας υποχρεώνει να αναφερθούμε σε ζητήματα, που μοιάζουν με την προσπάθεια να αποδείξουμε αν είμαστε ή όχι… ελέφαντες.

Καταρχάς, είμαστε αναγκασμένοι να ομολογήσουμε ότι η συκιά είναι ένα… φυτό! Είναι απλώς, ένα φυτό. Σίγουρα, για να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση τα μικρά παιδάκια, όταν παίρνει φωτιά το δάσος τους μιλάμε για τα «καημένα τα δενδράκια» και άλλα τέτοια, όμως, όσοι δεν είμαστε πέντε ετών, πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα φυτά έχουν μεγάλη μεν αξία, αλλά ως ΣΥΝΟΛΟ, ως χλωρίδα, ως φυσικό περιβάλλον. Στον δικό μας πολιτισμό δηλαδή, άμα μια γιαγιά κόψει κανένα τριαντάφυλλο, δεν φωνάζουμε την αστυνομία για επίθεση κατά φυτού…

Πόση λοιπόν υποκρισία μπορεί άραγε να χωρέσει ο λόγος των ανθρώπων, και πόσο μπορεί να αδιαφορήσει κάποιος για την αξιοπρέπειά του, όταν ψάχνει απεγνωσμένα τρόπο να εναντιωθεί στην υπέροχη μορφή του Ιησού Χριστού και για μοναδικό στήριγμα βρίσκει ένα… ΦΥΤΟ;

Πώς μπορεί κάποιος να μην μιλήσει για υποκρισία, όταν καταστρέφονται διαρκώς κάθε είδους φυτά για χιλιάδες τιποτένιους λόγους, κι όμως, μερικοί τολμούν να πουν ότι ο Ιησούς Χριστός δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα από αυτά για να διδάξει τους ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ πράγματα σπουδαιότατα, που αφορούν την ίδια την οντολογική τους ύπαρξη;!

Πόσο ψύχραιμος μπορεί να παραμείνει κάποιος, όταν σε έναν πολιτισμό όπου καθημερινά, αμέτρητα φυτά κάθε είδους χρησιμοποιούνται για άχρηστους σκοπούς και ασήμαντες αιτίες (ανθοδοχεία, επισκέψεις, διακοσμήσεις, στολισμό σπιτιών κ.λπ.) και πετιούνται εκατομμύρια από αυτά χωρίς κανείς να γράφει… νεκρολογίες «υπέρ των πεσόντων φυτών», ξαφνικά, κάποιους τους πιάνει ο πόνος για το φυτό του Μαρκ. 11,13;!

Ας πάψουμε λοιπόν -επιτέλους!- να ακούμε για την «καημένη τη συκιά» του Μαρκ. 11,13 και άλλα «δακρύβρεχτα», που δυστυχώς όχι μόνο αγγίζουν αλλά και ξεπερνούν τα όρια του γελοίου!

Και πώς είναι δυνατόν ο κ. Μπουκάλας να συγκρίνει δύο διηγήσεις των απόκρυφων κειμένων, που η μία αναφέρεται στον θάνατο ενός ενηλίκου, και η άλλη στο θάνατο ενός παιδιού, με τη διήγηση του φυτού; Πώς μπορείς να βάζεις δίπλα-δίπλα σε σύγκριση ένα ξεραμένο φυτό και να του δίνεις το ίδιο βάρος με το θάνατο δύο ΑΝΘΡΩΠΩΝ;!

5. Απάντηση στα σχετικά με τη συκιά: Το κυρίως θέμα

Βεβαίως, είναι σα να τους ακούμε να λένε: «μα εμείς δεν είπαμε ότι είναι εγκληματίας ο Ιησούς επειδή ξέρανε το φυτό, αλλά όπως και να το κάνουμε, τέτοιες αδικαιολόγητες ενέργειες δείχνουν αρνητικό χαρακτήρα».

Προφανώς, αν κάποιος έχει διάθεση να δει με σοβαρότητα το θέμα, κι εμείς έχουμε όλη την καλή διάθεση να επιχειρηματολογήσουμε επ’ αυτού και να πούμε ότι είναι απόλυτα λάθος η σκέψη ότι ο Ιησούς ξέρανε τη συκιά απλά επειδή «είχε τα νεύρα» του!

Ο Χριστός σαφέστατα νοιάζεται ακόμα και για τα φυτά:

«Παρατηρήστε τα κρίνα πώς μεγαλώνουν: δεν κοπιάζουν ούτε γνέθουν … ούτε ο Σολομών σ’ όλη του τη μεγαλοπρέπεια δεν ντυνόταν όπως ένα απ’ αυτά. Κι αν ο Θεός ντύνει έτσι το αγριόχορτο, που σήμερα υπάρχει κι αύριο το ρίχνουν στη φωτιά, σκεφτείτε, ολιγόπιστοι, πόσο περισσότερο θα φροντίσει για σας» (Λουκ. 12,27-28).

Εάν κάποιος αναγνωρίζει στον Ιησού τη σοβαρότητα που Τού έχουν αναγνωρίσει πιστοί και άπιστοι ανά τους αιώνες, οφείλει να δεχτεί τα λόγια Του, ότι δηλαδή, και τα φυτά ακόμα έχουν τη φροντίδα Του. Επιπλέον, οφείλει κάποιος να παραδεχτεί ότι ολόκληρη η ζωή του Χριστού, κάθε νεύμα, κάθε λόγος, κάθε πράξη, ήταν και μια διδασκαλία, διότι ο Χριστός δεν ήρθε για «βόλτα» στη γη, αλλά «ήρθε … για να … προσφέρει τη ζωή του λύτρο για όλους» (Ματθ. 20,28), «για να σωθεί ο κόσμος δι’ αυτού» (Ιω. 3,17).

Δεν ήρθε λοιπόν για να περνά την ώρα του και να νευριάζει με τα φυτά!

Ο κ. Μπουκάλας, ασφαλώς στηρίζει την ερμηνεία του στη σκέψη ότι ο Ιησούς ξέρανε τη συκιά έτσι από «εκδίκηση και παρόρμηση», πράγμα που δεν προκύπτει ούτε από το σύνολο του βίου του Χριστού, ούτε φυσικά από τις σχετικές περικοπές. Δεν υπάρχει ΤΙΠΟΤΑ στα σχετικά εδάφια που να δείχνει ότι ο Χριστός ήταν εκνευρισμένος, θυμωμένος ή οργισμένος! Αυτά προκύπτουν από αυθαίρετα ερμηνευτικά άλματα του κ. Μπουκάλα και θα το δούμε αμέσως:

5.1. Περί της «ξηρανθείσης συκής» στο Μαρκ. 11,12-14. 20-26 και Ματθ. 21,18-22

Γνωρίζουμε καταρχάς ότι η συκιά είναι ένα φυτό που πρώτα παράγει έναν άγουρο καρπό, και μετά γεμίζει με φύλλα[5]. Καθώς λοιπόν είχε πλούσιο φύλλωμα η συκιά, ήταν αναμενόμενο ότι θα έχει και τον άγουρο καρπό επάνω.

Μάλιστα, στην περιοχή αυτή όχι μόνο ανέμεναν πριν από το καλοκαίρι να βρούνε πρώιμους καρπούς, αλλά τους θεωρούσαν και νόστιμους. Σε ένα εδάφιο του Ησαΐα, η μετάφραση των εβδομήκοντα μας δίνει την εξής πληροφορία για τον καρπό αυτό:

«…ως πρόδρομος σύκου, ο ιδών αυτό πριν η εις την χείρα αυτού λαβείν θελήσει αυτό καταπιείν» (Ησ. 28,4)

«Πρόδρομος σύκου» ονομάζεται ο πρώιμος καρπός και το εβραϊκό κείμενο που είναι ακόμα πιο σαφές, λέει σε νεοελληνική απόδοση (Βιβλικής Εταιρείας):

«…σαν το πρώιμο σύκο πριν το καλοκαίρι, που όποιος το δει το παίρνει μες στο χέρι του κι αμέσως το καταβροχθίζει» (Ησ.  28,4).

Αν λοιπόν ο Ιησούς όντως πείνασε, και ανέμενε να υπάρχουν μέσα στην Άνοιξη οι πρώιμοι αυτοί καρποί, είχε δίκιο, και κακώς ο κ. Μπουκάλας δεν τα γνωρίζει όλ’ αυτά πριν κάνει τις αυθαίρετες ερμηνείες του.

Κατά συνέπεια, η διήγηση του Ματθαίου για τη συκιά, ερμηνεύεται εύκολα από τη φράση «δε βρήκε παρά μόνο φύλλα» (Ματθ. 21,18). Δηλαδή, ενώ έπρεπε να βρει καρπούς, δεν τους βρήκε. Η πράξη λοιπόν του Ιησού έχει σκοπό να δώσει στους ανθρώπους να καταλάβουν ότι ο ιουδαϊκός λαός αλλά και οι υποκριτές χριστιανοί «που έχουν φύλλα μόνο, όχι όμως και καρπό, που παρουσιάζουν εξωτερικά άριστο θρησκευτικό προσωπείο αλλά η καρδιά τους ‘’πόρρω απέχει’’ από τον Θεό»[6], δεν μπορούν να γίνουν δεκτικοί του ελέους του Θεού, επειδή ουσιαστικά δεν το θέλουν.

Βεβαίως, ο τρόπος γραφής του κάθε ευαγγελιστή και η θεολογική του προσωπικότητα διαφοροποιούν την παρουσίαση πολλών ιστορικών διηγήσεων. Έτσι, ανάμεσα στον Μάρκο και τον Ματθαίο εντοπίζουμε μια λεπτομέρεια, με την οποία οδηγεί ο καθένας στο ίδιο θεολογικό δίδαγμα, αλλά με διαφορετική μέθοδο.

Πρώτ’ απ’ όλα, στη φράση του Μάρκου, «ο γάρ καιρός ουκ ήν σύκων» (11,13), η λέξη «καιρός» σημαίνει την εποχή της συγκομιδής, δηλ. το Καλοκαίρι όπου πλέον μαζεύουμε τους ώριμους καρπούς.

Για παράδειγμα:

- «Ότε δέ ήγγισεν ο καιρός τών καρπών, απέστειλεν … λαβείν τούς καρπούς αυτού» (Ματθ. 21,34).

- «Απέστειλεν … τώ καιρώ δούλον ίνα παρά τών γεωργών λάβη από τών καρπών…»(Μαρκ. 12,2).

Άρα, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ο Μάρκος αφήνει συνειδητά, έξω από τη διήγησή του το ζήτημα ύπαρξης άγουρων καρπών. Όπως θα δούμε παρακάτω, εξαρχής, σκοπός του Μάρκου είναι να αναφερθεί σε ώριμους καρπούς πίστεως. Έτσι, για τη θεολογική προοπτική που ακολουθεί, δεν τον απασχολεί καν η αναφορά σε πρώιμους καρπούς, είτε υπήρχαν είτε όχι.

Εφόσον λοιπόν είναι τόσο προφανές πως ο καιρός της συγκομιδής δεν είχε έρθει αφού ήταν ακόμα Άνοιξη, καταλαβαίνουμε ότι η τοποθέτηση της φράσης «ο γάρ καιρός ουκ ήν σύκων» γίνεται με κάποιο σκοπό.

Σύμφωνα με τους ερμηνευτές, ο Μάρκος χρησιμοποιεί τη φράση αυτή για να μας δείξει ότι ο Χριστός δεν πλησίασε τη συκιά επειδή πράγματι πείνασε, αλλά την πλησίασε για να διδάξει κάτι. Οι μαθητές ήταν αυτοί που αρχικά σκέφτηκαν, ότι ήθελε κάτι να φάει.

Όπως ερμηνεύουν οι Ιωάννης Χρυσόστομος, Βίκτωρ Αντιοχείας και Θεοφύλακτος, «το ‘’ει άρα τι ευρήσει εν αυτή’’ … εκφράζει απλώς την αντίληψιν των μαθητών και ουχί τον πραγματικόν σκοπόν, διά τον οποίον ο Κύριος κατηύθυνε προς την συκήν τα βήματα του»[7].

Όπως σημειώνει ο Ιω. Καραβιδόπουλος αναφερόμενος και στις πατερικές ερμηνείες, «στην πραγματικότητα πλησίασε το δένδρο για λόγους παιδαγωγικούς» και τη σκέψη μας αυτή «δικαιώνει η σημείωση του ευαγγελιστή στο στίχ. 13β: ‘’ο γαρ καιρός ουκ ην σύκων’’»[8].

Η φράση αυτή λοιπόν, είναι το κλειδί που χρησιμοποιεί ο Μάρκος για να δείξει στους αναγνώστες του ευαγγελίου του, ότι ο σκοπός του Ιησού δεν ήταν η αναζήτηση τροφής, αλλά κάτι άλλο. Στην παράλληλη διήγηση, ο Ματθαίος δεν μπαίνει σε τέτοιες λεπτομέρειες, όμως, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο και η συκιά τελικά χρησιμοποιήθηκε για έναν πολύ σπουδαίο σκοπό, για μια πολύ σημαντική διδασκαλία:

Έδωσε στους μαθητές να καταλάβουν τη σημασία απουσίας καρπών πίστεως, τη σημασία «της υποκρισίας» και πόσο απεχθές είναι «το ψευδές … προσωπείον» που φέρουν πολλοί άνθρωποι. Επιπλέον η συκιά αποτέλεσε και «συμβολικήν παράστασιν του Ιουδαϊκού έθνους» καθώς ο Ιησούς ήλθε «περιμένων να εύρη καρπόν τινα πνευματικόν παρ’ αυτοίς»[9]. Άλλωστε, για τους μαθητές το παράδειγμα ήταν κατανοητό, αφού «στην Π.Δ. ο ιουδαϊκός λαός παρίσταται συμβολικά με συκιά και η κρίση εικονίζεται με την καταστροφή συκιάς (βλ. Ωσ 2, 14.9,10. Ησ 34,4. Ιερ 24 και 29, 17)»[10]. Και βέβαια, για την Ορθόδοξη ερμηνεία, το συμβάν αυτό αποτελεί εξίσου συμβολική παράσταση κάθε ανθρώπου, που μένει χριστιανός μόνο στα λόγια.

Και είναι παντελώς απαράδεκτο το ψευδές συμπέρασμα του κ. Μπουκάλα, ότι τάχα, ο Ιησούς «της αγάπης … καταδικάζει για πάντα μια φυλή»!

Ποιον καταδίκασε κ. Μπουκάλα;!

Η συκιά είναι ένα φυτό! Δεν είναι το ιουδαϊκό έθνος!

Ο Ιησούς χρησιμοποίησε το φυτό ως μέσο διδασκαλίας και ως συμβολική παράσταση! Δεν καταδίκασε κανέναν!

Είδαμε και παραπάνω, στην περίπτωση του Ιούδα, ότι σύμφωνα με την Ορθόδοξη Πατερική Παράδοση, για τον δρόμο που επιλέγει κάθε άνθρωπος την ευθύνη φέρει μόνο ο ίδιος που παίρνει την απόφαση. Ο Χριστός διαφοροποιήθηκε στον απόλυτο βαθμό από τις ειδωλολατρικές τελετές κατά τις οποίες αρκούσε να ακολουθήσεις κάποια συγκεκριμένα βήματα και με μαγικό τρόπο να επιτύχεις ένα αποτέλεσμα. Ο Χριστός έφερε (πριν από 2.000 χρόνια!) στο προσκήνιο το σπουδαιότατο ζήτημα της ανθρώπινης ελευθερίας και βούλησης.

6. Περί των εμπόρων του Ναού

Κλείνοντας, θα αναφερθούμε σε μία ακόμη (παρ)ερμηνεία του κ. Μπουκάλα ο οποίος γράφει:

«Ότι ακόμα και ο γλυκύς Ιησούς οργιζόταν το γνωρίζουμε από τα Ευαγγέλια, από την επίθεσή του κατά των εμπόρων στον Ναό, αλλά και από τον «ταλανισμό» των Φαρισαίων, το φραστικό μαστίγωμά τους».

Να πούμε την αλήθεια, κάτι δεν πάει καλά στη διατύπωση αυτή:

«επίθεσή … κατά των εμπόρων … και … φραστικό μαστίγωμά … των Φαρισαίων»

Γιατί προσδιορίζει ο κ. Μπουκάλας ότι το μαστίγωμα των Φαρισαίων ήταν «φραστικό»; Μήπως επιθυμεί και πάλι να κάνει ερμηνευτικά άλματα, και αυθαίρετα να υπονοήσει ότι κατά την εκδίωξη των εμπόρων του Ναού, υπήρξε έστω και σε έναν άνθρωπο «φυσικό» μαστίγωμα;! Διότι μιλώντας για «μαστίγωμα» ο κ. Μπουκάλας προφανώς αναφέρεται στη σχετική διήγηση του Ιωάννη (κεφ. 2, στίχ. 13-16). Όμως, κάθε άνθρωπος που γνωρίζει ανάγνωση, μπορεί να δει ότι με το σχοινένιο μαστίγιο που έφτιαξε ο Ιησούς (Ιω. 2,15) δεν χτύπησε κανέναν απολύτως:

«Το μαστίγιον τούτο ελήφθη υπό του Ιησού μάλλον ως έμβλημα και σημείον εξουσίας και κρίσεως παρά ως όργανον τιμωρητικόν. Δεν αναφέρεται, ότι κατέφερεν έστω και απλούν τι κτύπημα κατά των ανθρώπων»[11]. Μάλιστα, το εδάφιο Ιω. 2,16 («έλεγε σ’ αυτούς που πουλούσαν τα περιστέρια: ‘’Πάρτε τα αυτά από ΄δω’’») επιβεβαιώνει ότι καμία βία κατά ανθρώπων δεν άσκησε ο Ιησούς διότι αν ήταν έτσι θα τους έδιωχνε με χτυπήματα και δεν θα υπήρχε λόγος να τους μιλήσει. Ακόμα και αν χρησιμοποίησε το μαστίγιο σαν καμτσίκι για να διώξει τα ζώα, και πάλι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να λέει αυθαίρετα ότι το χρησιμοποίησε για τους εμπόρους.

Ο Ιησούς έδιωξε τους εμπόρους περισσότερο με την ισχύ του δικαίου παρά με τη βία, όντας ένας άνθρωπος μόνος. Η παρουσία των εμπόρων και των αργυραμοιβών ήταν παράνομη, και για να βρίσκονται εκεί, είχαν πάρει άδεια από τους ιερείς του Ναού. Κατά συνέπεια, την κατάφορη αυτή παραβίαση του Νόμου, κανείς δεν θα τολμούσε να την υποστηρίξει δημόσια, γι’ αυτό και τα κείμενα μας δείχνουν ότι οι υπεύθυνοι για την κατάσταση αυτή αναγκάστηκαν να «καταπιούν» το θυμό τους και να βρουν άλλους τρόπους ν’ απαλλαγούν από τον Ιησού.

7. Επίλογος

Από τα παραπάνω, το συμπέρασμα που προκύπτει κατά την άποψή μας είναι πως ο κ. Μπουκάλας, καλύτερα για τον ίδιο θα ήταν να μείνει στην ποίηση και στα κριτικά δοκίμια.

Πάντως, μας δόθηκε η ευκαιρία στο άρθρο αυτό, να διευκρινίσουμε κάποια σημεία που ίσως παρερμηνεύονται μερικές φορές, όπως η περίπτωση του Ιούδα ή των εμπόρων του Ναού. Μάλιστα, την παρερμηνεία περί δήθεν χτυπημάτων κατά των εμπόρων, την είδαμε και σε blog που ανάρτησε σχετικό άρθρο ενός ζωγράφου και σκηνογράφου μας, γνωστός εκπρόσωπος της γενιάς του ‘60.

Επιπλέον, θέλαμε να δείξουμε πόσο ρηχή είναι η κριτική στο ζήτημα της συκιάς και μόνο ως αφορμή πήραμε το άρθρο του κ. Μπουκάλα διότι το ίδιο ατόπημα, και με χειρότερο τρόπο, το έχουν επαναλάβει κι άλλοι.

Ας προσέχουν λοιπόν οι αθεο-νεοπαγανιστές. Η εμμονή τους στο ζήτημα του φυτού, το μόνο που δείχνει είναι μια αρρωστημένη κατάσταση εμπάθειας η οποία φέρνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα: δείχνει ανθρώπους ανήμπορους να προβάλλουν ουσιαστικά επιχειρήματα, δικαιώνοντας έτσι τους υποστηρικτές της αντίθετης άποψης…