Τα Πάθη, ο Σταυρός και η Ανάστασή τού Χριστού είναι γεγονότα τα οποία δημιουργούν πολύ μεγάλη έμπνευση σε αυτούς που τα μελετούν και τα διαβάζουν. Είναι γεγονότα τα οποία δεν συνδέονται μόνο με την ζωή τού Χριστού, αλλά και με την δική μας ζωή.

Τα γεγονότα τής Σταυρώσεως

Όταν διαβάζη κανείς τα άγια και ιερά Ευαγγέλια, τότε βλέπει συνολικά το Πάθος τού Χριστού.

Το βράδυ τής Μεγάλης Πέμπτης ο Χριστός συνελήφθη από τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους και όλη την νύχτα τής Μεγάλης Πέμπτης προσήγετο από τον Άννα στον Καϊάφα και γίνονταν ανακρίσεις, ακολούθησαν τα κολαφίσματα που υπέστη ο Χριστός, η πτώση τού Αποστόλου Πέτρου με την άρνηση τού Χριστού και πολλά άλλα.

Το πρωΐ τής Μεγάλης Παρασκευής συνήλθε το Μεγάλο Συνέδριο τών Ιουδαίων, διότι σύμφωνα με την νομοθεσία δεν έπρεπε να συνεδριάζουν κατά την διάρκεια τής νύκτας. Έλαβαν απόφαση να θανατώσουν τον Χριστό και τον οδήγησαν στον Πιλάτο για να εκδώση την απόφαση. Έγινε η σχετική ανάκριση από τον Πιλάτο και περίπου στις εννέα η ώρα το πρωί τής Μεγάλης Παρασκευής εξεδόθη η καταδικαστική απόφαση να θανατωθή ο Χριστός δια τού Σταυρού.

Ο Ευαγγελιστής Μάρκος γράφει: «ην δε ώρα τρίτη και εσταύρωσαν αυτόν» (Μάρκ. ιε΄, 25), δηλαδή αυτό έγινε στις εννέα η ώρα το πρωΐ, όταν εξεδόθη η απόφαση και άρχισε η διαδικασία τής σταυρώσεως και τών παθών τού Χριστού. Από την ώρα εκείνη μέχρι τις δώδεκα η ώρα το μεσημέρι, έγιναν όλα τα γεγονότα τα οποία περιγράφουν οι ιεροί Ευαγγελιστές.

Αμέσως μετά, όπως ακούσαμε προηγουμένως στο Ευαγγέλιο τού Ευαγγελιστού Ματθαίου, «από δε έκτης ώρας μέχρι ώρας ενάτης» (Ματθ. κζ΄, 45), δηλαδή απο τις δώδεκα η ώρα το μεσημέρι μέχρι τις τρεις η ώρα μετά το μεσημέρι, υπήρξε απόλυτο σκοτάδι σε όλη την γη, σκοτείνιασε ο ήλιος.

Στις τρεις η ώρα το μεσημέρι, την ενάτη ώρα, όπως την έλεγαν τότε, ο Χριστός παρέδωκε το πνεύμα Του και αμέσως έγινε μέγας σεισμός, το καταπέτασμα τού ναού σκίσθηκε στα δύο, άνοιξαν τα μνήματα και βγήκαν από αυτά πολλοί κεκοιμημένοι και εμφανίστηκαν στην πόλη μετά την έγερσή Του. Στην συνέχεια η ψυχή τού Χριστού μαζί με την Θεότητά Του κατέβηκε στον Άδη για να νικήση τον θάνατο και το Σώμα Του παρέμεινε στον Τάφο μαζί με την θεότητα. Μέχρι το πρωΐ τής Αναστάσεως υπήρχε σιγή, σαββατισμός.

Θα ήθελα σήμερα να περιορίσω τον λόγο μου κυρίως σε αυτό το σκοτάδι το οποίο έγινε στις δώδεκα η ώρα το μεσημέρι και κράτησε μέχρι τις 3 η ώρα μετά το μεσημέρι, όπως λέει ο Ευαγγελιστής: «Από δε τής έκτης ώρας σκότος εγένετο επί πάσαν την γην έως ώρας ενάτης» (Ματθ. κζ΄, 45). Το ίδιο λένε και οι δύο άλλοι Ευαγγελιστές, ιδίως ο δε Ευαγγελιστής Λουκάς γράφει «τού ηλίου εκλείποντος» (Λουκ. κγ΄, 44).

Πρέπει να δούμε λίγο την θεολογία αυτού τού σκότους τής έκτης ώρας, δηλαδή τού σκότους τής δωδεκάτης ώρας, όπως την χαρακτηρίζουμε σήμερα.

Τι ήταν το σκοτάδι αυτό

Όπως είδαμε αυτό το σκοτάδι κράτησε τρεις ώρες, από τις δώδεκα η ώρα το μεσημέρι μέχρι τις τρεις η ώρα μετά το μεσημέρι που ο Χριστός παρέδωσε το πνεύμα Του στον Πατέρα Του. Κράτησε τρεις ώρες αυτό το σκοτάδι. Τι ήταν αυτό το σκοτάδι το οποίο έγινε πριν ο Κύριος παραδώσει το πνεύμα Του στον Πατέρα Του;

Εκείνο που φαίνεται από τα κείμενα τών αγίων Πατέρων είναι ότι δεν ήταν ένα σκοτάδι το οποίο ήταν αποτέλεσμα εκλείψεως τού ηλίου από την παρεμβολή τής σελήνης, αλλά ήταν ένα υπερφυσικό γεγονός.

Ο ιερός Θεοφύλακτος, Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος, τού ενδεκάτου αιώνος μ.Χ., ερμηνεύει: «Το γενόμενον σκότος ουκ ην κατά φυσικήν ακολουθίαν, οίον από τής εκλείψεως ηλίου φυσικώς γενομένης». Δεν ήταν, δηλαδή, κάποιο φυσικό φαινόμενο, όπως γίνεται με την έκλειψη τού ηλίου, γιατί υπήρξε απόλυτο σκοτάδι. Και όπως εξηγεί στην συνέχεια, την ημέρα εκείνη που γινόταν το Πάσχα τών Εβραίων η σελήνη ήταν δεκατεσσάρων ημερών και δεν μπορούσε να συμβή αυτό το φυσικό φαινόμενο.

Συνεχίζοντας λέει: «Ώστε υπέρ φύσιν το πάθος», δηλαδή το σκοτάδι τού ηλίου, ήταν ένα υπερφυσικό φαινόμενο, όχι φυσικό. Και συνεχίζει ότι δεν ήταν ένα μερικό γεγονός, ένα γεγονός που συνέβη στα Ιεροσόλυμα, στην Παλαιστίνη, αλλά «κοσμικόν εστί γεγονός», ήταν ένα γεγονός που συνέβη σε όλη την οικουμένη. Έγινε σκοτάδι σε όλη την γη που κράτησε τρεις ώρες.

Έχουμε μία μαρτυρία που προέρχεται από τον άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, ο οποίος ήταν τότε εθνικός, ήταν μέλος τού Αρείου Πάγου στην Αθήνα, και εκείνη την ημέρα βρέθηκε στην Αίγυπτο. Σε μία επιστολή που στέλλει αργότερα στον άγιο Πολύκαρπο, τον Επίσκοπο Σμύρνης αναφέρεται σε αυτό το γεγονός. Τού γράφει να πη σε κάποιον που ονομαζόταν Απολλοφάνης:

«Τι λέγεις για την έκλειψη τού ηλίου που συνέβη την ώρα τής σταυρώσεως τού Σωτήρος; Διότι τότε ήμασταν και οι δύο παρόντες στην Ηλιούπολη (τής Αιγύπτου) και βρισκόμασταν μαζί και βλέπαμε παραδόξως την σελήνη να εμπίπτη στον ήλιο, ενώ δεν ήταν καιρός συνόδου. Έπειτα, από την ενάτη ώρα (στις τρεις η ώρα μετά το μεσημέρι) έως την εσπέρα να υποκαθίσταται υπερφυώς στη διάμετρο τού ηλίου. Να τού υπενθυμίσης και κάτι άλλο. Γνωρίζει καλά ότι είδαμε αυτήν την συσκότιση να αρχίζη από την ανατολή και να φθάνη έως το ηλιακό τέρμα και έπειτα να ξαναγυρίζη, ώστε το καθάρισμα δεν έγινε από το ίδιο σημείο τής συσκοτίσεως, αλλά από το εκ διαμέτρου αντίθετο. Αυτά είναι τα υπερφυή γεγονότα που είναι δυνατά μόνο στον Χριστό, τον παναίτιο, ο οποίος ενεργεί αναρίθμητα μεγάλα και εξαίσια θαύματα».

Στην βιογραφία τού αγίου Διονυσίου τού Αρεοπαγίτου γράφεται ότι, όταν είδε αυτό το σκοτάδι την ώρα που βρισκόταν στην Αίγυπτο το μεσημέρι τής Μεγάλης Παρασκευής είπε: «Ή Θεός πάσχει ή το παν απόλλυται». Δύο πράγματα μπορεί να συμβαίνουν: «Ή Θεός υποφέρει ή όλα καταστρέφονται». Γι’ αυτό όταν ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης αργότερα άκουσε τον Απόστολο Παύλο στην Αθήνα να ομιλή στον Άρειο Πάγο για τον θάνατο και την Ανάσταση τού Χριστού, αμέσως πίστευσε αυτός και η οικογένειά του και είναι ο μέγας εκείνος θεολόγος που μάς άφησε τα συγγράμματα, στα οποία μιλά για τον γνόφο και το φως, για όλη αυτή την εμπειρία τής θεώσεως.

Επαναλαμβάνω ότι όλα αυτά προέρχονται από το θαύμα το οποίο είδε ο άγιος Διονύσιος, το θαύμα και την θεολογία τού σκότους τής έκτης ώρας τής ημέρας εκείνης, δηλαδή στις δώδεκα η ώρα το μεσημέρι τής Αγίας και Μεγάλης Παρασκευής.

Γιατί έγινε σκοτάδι την ώρα εκείνη.

Το ερώτημα όμως είναι: Γιατί έγινε αυτό το σκοτάδι όταν ο Χριστός βρισκόταν πάνω στον Σταυρό, πριν παραδώση το πνεύμα Του; Γιατί επέτρεψε ο Θεός εκείνη την ώρα να γίνη σκότος σε όλη την γη;

Την ερμηνεία την δίνει πάλι ο ιερός Θεοφύλακτος, Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος. Λέγει ότι αυτό έγινε για τέσσερεις λόγους.

Πρώτον, «ίνα δειχθή ότι πενθεί η κτίσις επί τω πάθει τού Κτίστου». Δηλαδή, και η κτίση έπρεπε να πενθήση γι’ αυτό το φοβερό πάθος τού Κτίστου και δημιουργού τού κόσμου. Και αυτό το ακούσαμε σε πολλά τροπάρια που ψάλλαμε σήμερα.

Δεύτερον, για να δειχθή «ότι από τών Ιουδαίων απέστη το φως». Δηλαδή, οι Προφήτες προμήνυαν και προφήτευαν ότι ο Γιαχβέ θα γίνη άνθρωπος, όπως ακούσαμε προηγουμένως τι είπε για το Πάθος τού Χριστού ο Προφήτης Ησαΐας που έζησε οκτακόσια χρόνια πριν από τον Χριστό. Και όμως ο λαός τών Ιουδαίων που διάβαζε αυτές τις προφητείες ότι θα έρθη ο Γιαχβέ για να σαρκωθή για να σώση το ανθρώπινο γένος, τον καταδίκασε σε θάνατο. Δεν μπόρεσαν οι απόγονοι τών Προφητών εκείνων να καταλάβουν αυτό το γεγονός, ότι ήλθε ο Χριστός, οπότε απομακρύνθηκε το φως τού Θεού από τους Ιουδαίους και πήγε στα έθνη.

Τρίτον, έγινε αυτό το σκοτάδι γιατί την εποχή εκείνη, όπως διαβάζουμε στα Ευαγγέλια, όταν μιλούσε ο Χριστός, τού ζήτησαν σημείο από τον ουρανό, αν αυτός είναι Υιος τού Θεού. Τού έλεγαν: Ωραία, ακούμε αυτά που λες, δος μας ένα σημείο. Και εκείνος τους υπενθύμισε το σημείο τού Προφήτου Ιωνά που βρισκόταν τρεις ημέρες και νύκτες στην κοιλία τού κήτους. Και λέει ο ιερός Θεοφύλακτος ότι αυτό το σημείο που ζητούσαν τότε από τον ουρανό, εδόθη την ώρα τής Σταυρώσεως, όταν σκοτίσθηκε ο ήλιος και επομένως «οι αιτούντες εξ ουρανού σημείον ιδείν Ιουδαίοι, νυν βλεπέτωσαν τον ήλιον σκοτιζόμενον».

Τέταρτη αιτία για την οποία έγινε αυτό το σκοτάδι είναι ότι την έκτη ημέρα τής δημιουργίας έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο, τον Αδάμ και την Εύα, και την έκτη ώρα τής έκτης ημέρας ο Αδάμ έφαγε τον απαγορευμένο καρπό και απομακρύνθηκε από το φως το αληθινό και έπεσε σε βαθύτατο σκοτάδι. Δηλαδή, επήλθε ο σκοτασμός τού νου του και έχασε την επικοινωνία με τον Θεό και μετά, όταν εξήλθε από τον Παράδεισο, άρχισε να λατρεύη τα είδωλα, ευρισκόμενος μέσα στο σκοτάδι. Και τώρα ήλθε ο Υιος και Λόγος τού Θεού που σαρκώθηκε και έγινε άνθρωπος, προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, και έπειτα την έκτη ημέρα τής εβδομάδος, την Παρασκευή, και την έκτη ώρα το μεσημέρι τής ημέρας αυτής, όπως μετρούσαν τότε, δηλαδή την δωδεκάτη το μεσημέρι σταυρώθηκε για να αναγεννήση τον άνθρωπο.

Και όπως όλος ο κόσμος δημιουργήθηκε μέσα από το σκοτάδι, μέσα από την άβυσσο, αφού όπως λέγει η Παλαιά Διαθήκη ήταν στην αρχή σκοτάδι σε όλη την γη, και το Πνεύμα τού Θεού επιφερόταν επάνω από την άβυσσο, έτσι και τώρα γίνεται σκοτάδι και ακολουθεί η ανάπλαση τού ανθρώπου.

Τελικά, το σκότος έχει μέσα του ένα μυστήριο, όπως και η νύκτα έχει ένα μυστήριο και περιμένουμε την ανατολή τής άλλης ημέρας, περιμένουμε να έρθη πάλι το φως. Έτσι, και ο άνθρωπος αυτές τις σκοτεινές ώρες όταν υπομένη θα αποκτήση κοινωνία με τον Θεό και θα γίνη φωτεινός κατά Χάριν.

Μπορούμε, βέβαια, να σκεφτούμε λίγο αυτό το γεγονός; Τέτοια ώρα να υπάρχη πολύς ήλιος, επειδή είναι μεσημέρι και αμέσως να σκοτεινιάσουν τα πάντα, σαν να είναι δώδεκα η ώρα τα μεσάνυκτα και να μη βλέπουμε τίποτα, όταν μάλιστα δεν έχουμε ηλεκτρικό ρεύμα.

Γνωρίζουμε ότι στον Γολγοθά πριν γίνη σκοτάδι ο ένας από τους ληστές είπε στον Χριστό να κατεβή από τον Σταυρό, ώστε να πιστεύσουν ότι είναι Υιος τού Θεού. Ο Χριστός δεν κατέβηκε από τον Σταυρό. Λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Τού γαρ καταβήναι από τού σταυρού τούτο (δηλαδή το σκότος) θαυμασιώτερον». Δηλαδή, το σκοτάδι την ώρα εκείνη ήταν πιο θαυμάσιο από τού να κατέβαινε ο Χριστός από τον Σταυρό για να δείξη την θεότητά Του. Έτσι, αυτό που ζητούσε ο ληστής έγινε, αλλά με έναν άλλο τρόπο.

Και εμείς ζητάμε από τον Θεό να μάς αποκαλυφθή με τον τρόπο που εμείς θέλουμε, και ο Θεός μάς αποκαλύπτει την δύναμή Του και την παρουσία Του με έναν άλλο διαφορετικό τρόπο. Γιατί εμείς είμαστε κοντόφθαλμοι και δεν μπορούμε να δούμε εκείνα τα οποία υπαρχουν στην πραγματικότητα.

Αυτή είναι η θεολογία τού σκότους τής έκτης ώρας, δηλαδή τής δωδεκάτης μεσημβρινής τής Αγίας και Μεγάλης Παρασκευής.

Το σκοτάδι στην ζωή μας

Όμως, αυτό το γεγονός έχει πολύ μεγάλο νόημα στην ζωή μας. Γιατί και εμείς ως Χριστιανοί ακολουθούμε την ζωή τού Χριστού. Ακούμε τον Χριστό να μάς διδάσκη και επειδή ακριβώς θέλουμε να ζήσουμε σύμφωνα με αυτά που διδάσκει ο Χριστός, πολλές φορές δεχόμαστε και τον σταυρό, σταυρωνόμαστε εν ονόματι τού Χριστού και για τον Χριστό.

Πολλές φορές σταυρωνόμαστε από τα πάθη μας και ακολουθεί το σκοτάδι τής απελπισίας. Άλλες φορές σταυρωνόμαστε από τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι δεν μάς καταλαβαίνουν, μάς συκοφαντούν και μάς διαβάλλουν. Δεν καταλαβαίνουν την ζωή την οποία ζούμε, το τι σημαίνει να είναι κανείς Χριστιανός Ορθόδοξος. Και έτσι πολλοί από εμάς όλα αυτά τα Πάθη τα οποία υπέστη ο Χριστός, τα ζούμε ποικιλοτρόπως στην ζωή μας.

Ζούμε την διαδικασία τής πορείας όλων τών Παθών τού Χριστού, με μετριότερη προσαρμογή, ακόμη και τών ανακρίσεων από τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους τής εποχής μας, ζούμε και την ανάκριση πολλές φορές από την πολιτική εξουσία, όπως ήταν ο Πιλάτος την εποχή εκείνη. Ζούμε τον διωγμό, την σταύρωση, την φραγγέλωση, τα πάθη, τους εμπτυσμούς και τα παθήματα. Και βεβαίως δεχόμαστε και τον σταυρό. Είναι όλα φυσιολογικά γεγονότα στην χριστιανική ζωή.

Και όταν πολλές φορές είμαστε επάνω στον σταυρό, όπως ο Χριστός την δωδεκάτη ώρα την μεσημβρινή, τότε έρχεται ένα σκοτάδι, σκοτίζεται ο νους μας, φθάνουμε σε ένα σημείο να έχουμε διάφορους λογισμούς, και μία απελπισία καταλαμβάνει την ψυχή μας, ένα σκοτάδι όχι διανοητικό, αλλά ψυχικό, καρδιακό σκοτάδι, σκοτιζόμαστε από απελπισία, από απόγνωση, δεν ξέρουμε τι να κάνουμε, όταν βρισκόμαστε σε πειρασμούς και δυσκολίες.

Μερικές φορές επιτρέπει ο Θεός να γίνεται αυτό κατά την πορεία τής πνευματικής μας ζωής, είναι αυτό που ονομάζουν οι άγιοι ως άρση τής θείας Χάριτος ή ως Θεοεγκατάλειψη, για την οποία κάνουν λόγο οι ασκητικοί Πατέρες τής Εκκλησίας μας.

Αρχίζει κανείς τον πνευματικό του αγώνα, διαβάζει χριστιανικά βιβλία, ζη χριστιανικά και κάποια στιγμή όχι μόνο βλέπει τους ανθρώπους να είναι απέναντί του, αλλά συγχρόνως δεν αισθάνεται και την παρουσία τού Θεού. Και συμβαίνει περίπου αυτό που είπε ο Χριστός: «Θεέ μου, Θεέ μου, ίνα τι με εγκατέλειπες;». Βέβαια, δεν εγκατέλειψε ο Πατέρας τον Υιό Του, ποτέ δεν εγκαταλείφθηκε η ανθρώπινη φύση από την θεία φύση, πάντοτε ο Χριστός ήταν ενωμένος με τον Πατέρα Του, αλλά αυτό το είπε, γιατί όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, «τυποί το ημέτερον», δηλαδή ουσιαστικά τυπώνει αυτό που εμείς ζούσαμε στην ζωή μας, όταν φύγαμε από τον Θεό.

Και τότε φωνάζει κανείς και λέει: «Όλοι με εγκατέλειψαν. Ο Προφητάναξ Δαυΐδ λέγει "ο πατήρ μου και η μήτηρ μου εγκατέλιπόν με, ο δε Κύριος προσέλαβετό με"» (Ψαλμ. 26, 10). Αλλά έρχονται στιγμές που δεν βλέπουμε και την παρουσία τού Θεού και λέμε: «Πού είσαι Θεέ; Εάν υπάρχης βοήθησέ με. Γιατί εξαφανίστηκες, γιατί έφυγες από μένα, γιατί με εγκατέλειψες μέσα στο σκοτάδι τής απελπισίας και τής απογνώσεως;». Ζούμε αυτήν την θεολογία και το μυστήριο τού σκότους τής έκτης ώρας. Αλλά, αδελφοί, δεν πρέπει να απογοητευόμαστε και τις ώρες εκείνες, γιατί θα ακολουθήσουν και άλλα γεγονότα στην ζωή μας.

Τρεις ώρες κράτησε το σκοτάδι, κατά την διάρκεια τής Σταυρώσεως τού Χριστού. Έπειτα στις τρεις η ώρα το μεσημέρι ο Χριστός παρέδωκε το πνεύμα Του. Έγινε σεισμός, ακολούθησαν μεγάλα γεγονότα, και μετά σιγή, και ύστερα έλλαμψε το φως τής Αναστάσεως. Αυτή η διαδικασία γίνεται και σε μάς, τους μαθητές τού Χριστού.

Άρα τότε που περνάμε αυτό το μυστήριο τού σκότους τής δωδεκάτης ώρας, τότε διενεργείται εσωτερικά και μυστικά η αναγέννησή μας. Αυτό το σκοτάδι τής συστολής τής θείας Χάριτος, κρύβει ένα μεγάλο μυστήριο, τότε κυοφορείται η ανάστασή μας.

Γι’ αυτό, αδελφοί, μην απελπίζεστε. Όσα γεγονότα και αν έλθουν στην ζωή σας, όσες δυσκολίες, όσοι κατατρεγμοί, όσα κολαφίσματα, όσοι εμπτυσμοί, όσες καταδιώξεις και αν έλθουν, και όταν ακόμη έλθη απελπισία και απόγνωση, μην πτοείσθε. Αυτή η κατάσταση είναι η θεολογία τού μυστηρίου τού σκότους, και θα ακολουθηση και η θεολογία τού μυστηρίου τού φωτός. Γιατί μέσα από το σκοτάδι αυτό, όταν κάνουμε υπομονή και προσευχόμαστε εκείνες τις δύσκολες ώρες, θα ανατείλη ο Αναστάς Χριστός μέσα στην καρδιά μας και θα γεμίσουμε από ελπίδα και αιώνια ζωή.

Αυτό είναι το μυστήριο τού σκότους τής δωδεκάτης μεσημβρινής το οποίο με την Χάρη τού Θεού και την προσευχή μας μπορεί να μετατραπή σε μυστήριο ελπίδας και αναστάσιμης ζωής. Αμήν.