πατρός Αγαθαγγέλου Κ. Χαραμαντίδη
 

Πηγή: http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/antairetika/cults/article1.htm 

Στα ελληνικά οι λέξεις "σύμβολον" και "διάβολος" προέρχονται από την ίδια ρίζα, και γι' αυτό εκφράζουν πολύ εντονότερα πραγματικότητες αντίθετες. Ο διάβολος (δια-βάλλω) είναι εκείνος που διαιρεί, που χωρίζει, κόβει κάθε επικοινωνία και κατεβάζει το ον στη εσχάτη μοναξιά. Αντίθετα, το σύμβολον (συν-βάλλω) συνδέει, κατασκευάζει μια γέφυρα, αποκαθιστά την επικοινωνία.

Η διήγησις του δαιμονισμένου των Γεργεσηνών φανερώνει με ανάγλυφο τρόπο την φύση του Κακού. Ο Χριστός κάνει στο δαιμόνιο μια τρομερή ερώτηση: "Τι όνομά σοι;" Για την ιουδαϊκή νοοτροπία, το όνομα ενός πράγματος ή ενός όντος εκφράζει την ουσία του, και το αρχαίο απόφθεγμα "nomen est omen" βλέπει μέσα στο όνομα την έκφρασι του προσώπου και της τύχης του. Η ερώτηση του Ιησού εσήμαινε λοιπόν: "Ποιος είσαι, ποια είναι η φύσις σου, το κρυμμένο είναι σου;" Και το διαμόνιο απαντά "Λεγεών όνομά μοι, ότι πολλοί εσμέν".

Αυτό το απότομο πέρασμα από τον ενικό στον πληθυντικό, από το "μοι" στο "εσμέν" αποκαλύπτει την δράση του Κακού μέσα στην εύθραυστη και μη συνειδητή ακόμη ενότητά του, θραύεται, σπάζει σε κομμάτια μεμονωμένα, και αυτό είναι η κόλαση. Ο ελληνικός Άδης, όπως και ο εβραϊκός Σεόλ σημαίνουν και οι δύο αυτόν το σκοτεινό τόπο, όπου, η μοναξιά καταντά τον άνθρωπο στην ακραία πτωχεία του δαιμονικού απομονωτισμού. Θα μπορούσαμε να παραστήσωμε τον Άδη σαν ένα κλουβί κατασκευασμένο από καθρέπτες· μέσα εκεί δεν μπορεί κανείς να ιδεί παρά το δικό του πρόσωπο, που πολλαπλασιάζεται επ' άπειρον και κανένα άλλο βλέμμα δεν έρχεται να το κοιτάξει.

Τα Αποφθέγματα του αγίου Μακαρίου δίδουν μια συναρπαστική περιγραφή αυτής της μοναξιάς. Οι δέσμιοι είναι δεμένοι πλάτη με πλάτη και μόνο μια μεγάλη προσευχή των ζωντανών τους χαρίζει μια στιγμή αναπαύσεως: "Όσο χρόνο διαρκεί ένα ανοιγόκλειμα των ματιών βλέπομε τις μορφές μας ο ένας του άλλου...".

Αντιθέτως, απέναντι σ' αυτή τη δράση του Κακού, ο Απόστολος Παύλος παρουσιάζει τη δράση του Χριστού: "ότι είς άρτος (ο Χριστός), εν σώμα οι πολλοί εσμέν" και μέσα στην ευχαριστιακή κοινωνία γίνεται το εν από όλους που ανεκεφαλαιώθηκαν εν Χριστώ κατά την εικόνα της τριαδικής κοινωνίας· ο Θεός, ένας και ταυτόχρονα τριάς, η ενότης μέσα στο πολλαπλούν.

Εντελώς φυσικά, λοιπόν, η Ευχαριστία τοποθετείται στην καρδιά ακριβώς της Εκκλησίας και αποκαλύπτεται γεννήτρια της ενότητος που διεκηρύχθη προσεφέρθη και εβιώθη. Είναι ένα χρυσοφόρος όγκος χωρίς την παραμικρή ρωγμή, που αποτελεί το είναι (esse) της Εκκλησίας. Η αρχαιότερη επίκληση "Μαράνα-θα" (Έρχου Κύριε) έκλεινε μια λειτουργική προσευχή και αναφερόταν στη Παρουσία, την ευχαριστιακή έλευση του αναστάντος Κυρίου. Ο Θεός έρχεται να προσφερθεί ως τροφή και καταναλίσκομε την ουσία του, την αγάπη, την "άφθαρτον αγάπην". Η ευχαριστιακή κοινωνία ενεργεί μιαν ουσιαστική μετοχή στον όλο Χριστό.

Η ένωση, αυτό το "έν μετά Χριστού", που ζούμε μέσα στην Ευχαριστία, καθορίζει τον ευχαριστιακό χαρακτήρα της πνευμα-τικής ζωής. Η αδιάκοπη κοινωνία με τον Χριστό και το σώμα του- τους ανθρωπους -γίνεται μια αύξησις εξ ολοκλήρου θετική: "ουδενί γαρ μέσω διεγείρεται η κεφαλή και το σώμα". Κάθε τι που μετέχει του Θεού, εις τον οποίον υπάρχει το ναι, ομολογεί ένα ναι ολόκληρο στη ζωή, στο είναι· αντιθέτως δεν υπάρχει παρά το όχι στον Σατανά, και αυτή η απόρριψη, καθορίζει τον τόπο απ' όπου ο Θεός είναι αποκλεισμένος· άρνηση, μηδέν, κόλαση.

Από τις πολλές εκδηλώσεις του Κακού, μπορούμε να ξεχωρίσωμε τρεις όψεις χαρακτηριστικές: τον παρασιτισμό, την απάτη και την παρωδία. Ο Πονηρός ζει ως παράσιτο πάνω στο ον που δημιούργησε ο Θεός σχηματίζοντας ένα τερατώδες σάρκωμα, ένα δαιμονικό οίδημα. Απατεώνας καθώς είναι, εποφθαλμιά τις θείες ιδιότητες, υποκαθιστά στην ομοιότητα την ισότητα: " και έσεσθε ως Θεοί", ίσοι με τον Θεό. Τέλος, φθονερός παραχαράκτης, παρωδεί τον Δημιουργό και οικοδομεί το δικό του Βασίλειο χωρίς Θεό, που είναι μια αντίστροφη μίμηση.

Οι φιλόσοφοι δεν πέτυχαν ποτέ να διαλευκάνουν το πρόβλημα του Κακού, μάλλον το έκαναν πιο περίπλοκο. Αντιστρόφως το κακό δεν είναι ποτέ πρόβλημα για τους Πατέρες της Εκκλησίας. Το ζήτημα δεν είναι να κάνη κανείς θεωρίες περί Κακού, αλλά να πολεμά τον Διάβολο. Η προσευχή ενός αγίου θα ήταν: Προφύλαξέ μας από κάθε μάταιη θεωρία περί του Κακού και γλύτωσέ μας από τον Διάβολο. Παρόμοια η Βίβλος δεν ομιλεί για ηθικές αρχές, που αφορούν στο καλό και το κακό, αλλ' αποκαλύπτει τον Θεό και αναφέρει τον αντίπαλο· καταγγέλλει επίσης τον "άνθρωπο της ανομίας" των εσχάτων χρόνων, τον υιόν της απωλείας... τον αποδεικνύντα εαυτόν ότι έστι Θεός".

Ο διάβολος, λέγει ο Χριστός, "απ' αρχής" είναι φονεύς μέσα στην ίδια την καρδιά του όντος. Πνεύμα αρνήσεως, είναι προπαντός φονεύς της δικης του αληθείας, του να είναι δηλ. Εωσφόρος, δοχείον του θείου φωτός. Έτσι ολοκληρώνει την μεταφυσική του αυτοκτονία και γίνεται καθολική άρνηση του ομοιώματος του Θεού· έτσι φθάνει ταυτοχρόνως στην ανθρωποκτονία και στη θεοκτονία.

"Ψεύστης και πατήρ του ψεύδους", στην ουσία, ο Πονηρός αποδίδει στον εαυτό του μια φοβερή αποστολή, την αποστολή να αλλοιώνει εκ προθέσεως την αλήθεια. Η αρχική διαστροφή της θελήσεώς του κατέστησε δυνατό τον σφετερισμό των ελευθέρων χώρων για να κατασκευάσει μια ύπαρξη με ψεύτικα υλικά. Ο Ησαΐας δείχνει καθαρά αυτή τη επιχείρηση: "Εθήκαμεν ψεύδος την ελπίδα ημών και τω ψεύδει σκεπασθησόμεθα".

Το να ψευσθεί κανείς έναντι του ουρανού, σημαίνει να αντιταχθεί στην αλήθεια του Θεού, να επιβάλει στον κόσμο την δική του εκδοχή. Ο Διάβολος γίνεται Αντίγραφον του Θεού για να τον εξώσει από την δημιουργία του, για να κάνει την δημιουργία να μην αισθάνεται την θεία παρουσία, και να πραγματοποιήσει έτσι μια γιγαντιαία υποκατάσταση με υπερηφάνεια λέγει:" εγώ ειμι και ουκ έστιν έτερος"- "θεός ειμι εγώ".

Ο Θεός με το δικό του ναι, το "γεννηθήτω, δημιουργεί τις ομοιότητες και γεμίζει" τα πάντα εν πάσι". Ο Πονηρός με το όχι του, το "αντιγεννηθήτω", αδειάζει, κενώνει τα πάντα και αποτελεί τον "τόπον της ανομοιότητος".

Η Αγία Γραφή δεν κάνει φιλοσοφία. Η Βίβλος δεν βλέπει στο Κακό μιαν απλή έλλειψη Καλού και τελειότητος, μια μη πληρότητα, αλλά μια ελευθερία που απέτυχε και έγινε κακή θέληση. Προσθέτοντας το μη υπάρχον στο υπάρχον το διαστρέφει σε ον κακοποιό. Εν τούτοις, αυτή η διαστροφή το Κακό, δεν υλοποιείται και δεν προσωποποιείται σε Πονηρό, παρά μόνο με την ύπαρξη ορισμένων προϋποθέσεων, παρά μόνον αν του προμηθεύσει κανείς "κλίνη και φαγητό" οντολογικά, δηλαδή την δυνατότητα να επικαλεσθεί -χάρις στην ελευθερία τους- τους συνενόχους συνειδητούς ή μη, οι οποίοι προσφέρονται να υπηρετούν το ψέμα. Μέσα σ' αυτό το πραγματικό λειτούργημα των "κατεχομένων" από το Κακό, τα όντα μικραίνουν για να διογκώνεται και να μεγαλώνει ο Ψεύστης. Η τραγικότητά του έγκειται στο ότι η τροφή των θεών -"άρτον αγγέλων έφαγεν άνθρωπος"- λείπει από τον Διάβολο, γιατί αυτή η ουράνια ζύμη είναι η πλήρωση του θελήματος του Πατρός. Αυτό το θέλημα είναι η υπόστασις όλων των πραγμάτων, διδάσκει ο άγιος Ειρηναίος. Έτσι, μέσα στον κόσμο του Θεού ο Πονηρός -φάντασμα, πειναλέος για το πραγματικό, είναι προωρισμένος να μην είναι παρά ένα "οντολογικό παράσιτο"... Τα τρομερά του φαγοπότια καμωμένα απ' αυτήν την επιβολή πάνω στον άνθρωπο, αρχίζουν να ετοιμάζουν από εδώ κάτω την κόλαση των ανθρώπων, διευρύνουν το κενό απ' όπου ο Θεός είναι απών.