• Α. Άγιοι Πατέρες

  • α. Άγιος Γρηγόριος Νύσσης

  • β. Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός

  • γ. Άγιος Ειρηναίος τής Λυών

  • δ. Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς

  • ε. Άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης

  • στ. Άγιος Ιουστίνος Μάρτυς

  • ζ. Άγ. Σεραφείμ τού Σαρώφ, περιβαλλόμενος από το Άκτιστο Φως

• Β. Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος

• Γ. Πατερικά χωρία που δείχνουν ότι ο πλήρης άνθρωπος είναι αυτός που έχει το Άγιο Πνεύμα

  • α. Άγιος Ειρηναίος τής Λυών

  • β. Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος

  • γ. Άγ. Σεραφείμ τού Σαρώφ

  • δ. Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος

  • ε. Άγ. Κύριλλος Αλεξανδρείας

Α. Άγιοι Πατέρες

α. Άγιος Γρηγόριος Νύσσης:

"Η ψυχή όλη δι' όλου τού σώματος χωρεί και ομοχρόνως εν τη ζωή γίνεται" (Αγίου Γρηγορίου Νύσσης: "Εξήγησις τού Άσματος τών Ασμάτων" Λόγος ζ΄). Σαφέστατα, δεν προηγείται κανένα σώμα τής ψυχής, αλλά η ψυχή γίνεται "ομοχρόνως" (ταυτόχρονα) με το σώμα!

«Απόβλητος επίσης ο παρ’ αμφοτέρων λόγος… μήτε κατά την ελληνικήν απάτην… μηδ’ αυ πάλιν οιονεί πήλινον ανδριάντα προδιαπλασθέντα τω λόγω τον άνθρωπον, τούτου ένεκα την ψυχήν γίνεσθαι λέγειν… Ενός όντος του ανθρώπου… μίαν αυτού και κοινήν της συστάσεως την αρχήν υποτίθεσθαι, ως αν μη αυτός εαυτού προγενέστερός τε και νεώτερος γένοιτο».

Μετάφραση: «Απαράδεκτες είναι και οι δύο απόψεις… δεν θα πρέπει να σκεφτόμαστε ούτε κατά την ελληνική πλάνη, αλλά ούτε πάλι ότι ο Θεός έπλασε με τον λόγο τον άνθρωπο ως πήλινο άγαλμα, χάριν του οποίου έγινε μετά και η ψυχή. Γιατί ένας είναι ο άνθρωπος. Και μία και κοινή είναι η αρχή της ύπαρξής του, ώστε να μην λέγεται ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε πριν από τον ίδιο τον εαυτό του» (Άγιος Γρηγόριος Νύσσης PG 44, 229 – 237).

β. Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός:

"άμα (= ταυτόχρονα) δε το σώμα και η ψυχή πέπλασται, ου το μεν πρώτον, το δε ύστερον" (Ιωάννης Δαμασκηνός, Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως, εκδοτικός οίκος Πουρνάρας).

γ. Άγιος Ειρηναίος τής Λυών:

"Τώρα, η ψυχή και το πνεύμα είναι βεβαίως μέρος του ανθρώπου, αλλά όχι βεβαίως ο ίδιος ο άνθρωπος, διότι ο τέλειος άνθρωπος αποτελείται από την σύμμιξη της ψυχής που λαμβάνει το Πνεύμα του Πατρός, και την πρόσμιξη εκείνης της σαρκικής φύσεως που επλάσθη κατ’ εικόνα του Θεού.

Έτσι επίσης, αν κάποιος αφαιρέσει το κατ’ εικόνα και βάλει στην άκρη το εργόχειρο, δεν μπορεί να το εκλάβει αυτό ως άνθρωπο, αλλά σαν να είναι κάποιο μέρος ανθρώπου ή όπως προανέφερα, σαν κάτι άλλο από άνθρωπο.  Διότι η σάρκα εκείνη που έχει πλασθεί δεν είναι αφ’ εαυτού της τέλειος άνθρωπος αλλά το σώμα ενός ανθρώπου και μέρος ενός ανθρώπου.  Ούτε η ψυχή μόνη της, θεωρούμενη χωριστά από μόνη της, είναι άνθρωπος, αλλά είναι η ψυχή ενός ανθρώπου και μέρος ενός ανθρώπου.  Ούτε το πνεύμα είναι άνθρωπος, καθ' ότι ονομάζεται πνεύμα, και όχι άνθρωπος.  Αλλά η σύμμιξη όλων αυτών αποτελεί τον τέλειο άνθρωπο.  Και για τον λόγο αυτό ο Απόστολος, εξηγώντας τον εαυτό του, το διευκρινίζει πως ο σωσμένος άνθρωπος είναι ο τέλειος άνθρωπος καθώς και πνευματικός άνθρωπος, λέγοντας ούτως στην πρώτη Επιστολή προς Θεσσαλονικείς: «Αυτός δε ο Θεός της ειρήνης αγιάσαι υμάς ολοτελείς, και ολόκληρον υμών το πνεύμα και η ψυχή και το σώμα αμέμπτως εν τη παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τηρηθείη»"  (Α΄ Θεσσ. 5/ε: 23). (Αγίου Ειρηναίου τής Λυών: "Κατά Αιρέσεων" Ε΄ 6).

δ. Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς:

"Μη αν ψυχήν μόνην μήτε σώμα μόνον λέγεσθαι άνθρωπον, αλλά το συναμφότερον, ον δη και κατ' εικόνα πεποιηκέναι Θεός λέγεται" (Γρηγόριος ο Παλαμάς, P.G. 150, 1361).

ε. Άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης:

"Ούτε γαρ σώμα προ τής ψυχής υφίστατο, ούτε ψυχή προ τού σώματος" (P.G. 89,724).

"Την ψυχήν ούτε γαρ προϋφίσταται τού σώματος, ούτε μεθυφίσταται. Αλλ' άμα τη τούτου γενέσει κτίζεται και αυτή" (Ιωάννου Σιναΐτου: Κλίμαξ, λόγος ΚΣΤ΄, σελ. 136, σημ. 2).

στ. Άγιος Ιουστίνος Μάρτυς:

"Είπερ ου κατ' ιδίαν μεν τούτων ουδέτερον άνθρωπός εστιν, το δε εκ τής αμφοτέρων συμπλοκής καλείται άνθρωπος, κέκληκεν δε ο Θεός εις ζωήν και ανάσταστασιν τον άνθρωπον, ου το μέρος, αλλά το όλον κέκληκεν, όπερ εστί την ψυχήν και το σώμα". (Ιουστίνου περί Αναστάσεως, Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών συγγραφέων, Αθήνα 1955, 4, 229-230).

ζ. Άγ. Σεραφείμ τού Σαρώφ

Ο άγιος Σεραφείμ τού Σαρώφ, περιβαλλόμενος από το Άκτιστο Φως, (άρα ό,τι είπε, το είπε ΘΕΟΠΝΕΥΣΤΩΣ), αποκαλύπτει στο μαθητή του Μοτοβίλωφ ότι όσοι λένε ότι ο Αδάμ πλάσθηκε πρώτα μόνο με το σώμα, και μετά του δόθηκε ψυχή, πλανώνται επειδή "έχουν χάσει την απλότητα της Χριστιανικής πίστεως διότι έχουν υπερηφάνεια στο νου τους". (Από τη συζήτησή του για το Άγιο Πνεύμα με τον Μοτοβίλωφ):

"Έχουμε γίνει τόσο απρόσεκτοι στο έργο της σωτηρίας μας, ώστε να παρανοούμε και πολλά άλλα λόγια από τις Αγίες Γραφές [εκτός των όσων προανέφερα], και όλα αυτά [είναι αποτέλεσμα του ότι] δεν αναζητούμε τη Χάρη του Θεού και, με την περηφάνεια που έχουμε στο νου μας, δεν την αφήνουμε να κατοικήσει στις ψυχές μας. Για αυτό το λόγο μένουμε χωρίς αληθινή φώτιση από τον Κύριο, την οποίαν Αυτός στέλνει [μόνο] στις καρδιές εκείνων που πεινούν και διψούν ολόψυχα για τη δικαιοσύνη του Κυρίου.

Πολλοί ερμηνεύουν, ότι όταν η Βίβλος λέει [ότι] ο Θεός ενεφύσησεν την πνοή της ζωής στο πρόσωπο του πρώτου Αδάμ και ότι τον δημιούργησε από το χώμα της γης [Γεν. β' 7], ότι αυτό σημαίνει ότι μέχρι τη στιγμή εκείνη ο Αδάμ δεν είχε ψυχή και ανθρώπινο πνεύμα, και ότι τάχα ήταν μόνο σάρκα, πλασμένη από το χώμα της γης. Η ερμηνεία αυτή δεν είναι σωστή, διότι ο Κύριος και Θεός δημιούργησε τον Αδάμ από το χώμα της γης με τη σύνθεση που ο Άγιος [απόστολος] Παύλος περιγράφει: Ολόκληρον ημών το πνεύμα και η ψυχή και το σώμα αμέμπτως εν τη παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τηρηθείη (Α΄ Θεσσαλ. 5: 23) [= δηλαδή ως ψυχοσωματική σύνθεση, ψυχή τε και σώματι].

Και τα τρία αυτά μέρη της φύσης μας δημιουργήθηκαν από το χώμα της γης· αλλά ο Αδάμ δεν πλάστηκε νεκρός αλλά ως μία ενεργή ζωντανή ύπαρξη, όμοια με όλα τα άλλα έμψυχα ζωντανά πλάσματα του Θεού που ζουν στη γη" (Η μετάφραση είναι πιο λεπτομερής από διάφορες ελληνικές και είναι απευθείας από το ρωσικό http://www.pravmir.ru/beseda-prepodobnogo-serafima-s-nikolaem-aleksandrovichem-motovilovym/ Μέσα σε τετράγωνες αγκύλες [ ... ] βάζουμε δικές μας προσθήκες για να βγει νόημα στα ελληνικά σε σχέση και με προηγούμενα που έχει πει σε αυτή τη συζήτηση ο Άγιος).

Β. Η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος

Τι λέει η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος για τον άνθρωπο:

"άνθρωπον αληθώς τον αυτόν εκ ψυχής λογικής και σώματος". (Όρος Δ΄ Οικ. Συνόδου, παρά Ι. Καρμίρη, τα Δογματικά και Συμβολικά μνημεία, Αθήναι 1952, σελ.165) 

Γ. Πατερικά χωρία που δείχνουν ότι ο πλήρης άνθρωπος είναι αυτός που έχει το Άγιο Πνεύμα

α. Άγιος Ειρηναίος τής Λυών:

"Τώρα, η ψυχή και το πνεύμα είναι βεβαίως μέρος του ανθρώπου, αλλά όχι βεβαίως ο ίδιος ο άνθρωπος, διότι ο τέλειος άνθρωπος αποτελείται από την σύμμιξη της ψυχής που λαμβάνει το Πνεύμα του Πατρός, και την πρόσμιξη εκείνης της σαρκικής φύσεως που επλάσθη κατ’ εικόνα του Θεού. (Αγίου Ειρηναίου τής Λυών: "Κατά Αιρέσεων" Ε΄ 6).

"Ο τέλειος άνθρωπος αποτελείται από την σύμμιξη της ψυχής που λαμβάνει το Πνεύμα του Πατρός, και την πρόσμιξη εκείνης της σαρκικής φύσεως που επλάσθη κατ’ εικόνα του Θεού...

Όταν όμως το πνεύμα εδώ αναμεμιγμένο με την ψυχή είναι ενωμένο με το εργόχειρο του Θεού, τότε ο άνθρωπος καθίσταται πνευματικός και τέλειος εξ αιτίας της διάχυσης του Αγίου Πνεύματος, και είναι αυτός που φτιάχθηκε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Θεού.  Αν όμως το Πνεύμα λείπει από την ψυχή, τότε εκείνος που είναι έτσι, είναι πραγματικά με φύση ζώου, και, έχοντας μείνει σαρκικός, θα είναι ένα ατελές ον, κατέχοντας μεν πράγματι το κατ’ εικόνα (του Θεού) κατά τον σχηματισμό του, αλλά μη έχοντας λάβει το καθ’ ομοίωσιν δια του Πνεύματος, κατ’ αυτόν τον τρόπο το ον αυτό θα είναι ατελές" (Αγ. Ειρηναίου τής Λυών: "Κατά Αιρέσεων Ε΄6).

β. Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος:

"Όπως το σώμα μας, είτε ασθενεί είτε όχι, είναι αδύνατον να κινείται ή γενικά να ζη χωρίς ψυχή, έτσι και η ψυχή, είτε αμαρτήσει είτε όχι, χωρίς Άγιο Πνεύμα είναι νεκρή και δεν μπορεί καθόλου να ζήσει την αιώνια ζωή". (Αγ. Συμεών τού Νέου Θεολόγου: "Ανάστασιν Χριστού Θεασάμενοι").

"Η χάρις τού Αγίου Πνεύματος συγκρατεί την ψυχή με τη θεϊκή της δύναμη και την ζωογονεί, ωσάν η ψυχή τής ψυχής... Και καθώς όταν χωρίζεται από το κορμί η ψυχή αποθνήσκει το κορμί, έτσι και όταν χωρίζεται η ψυχή από την ψυχή το Άγιο Πνεύμα αποθνήσκει η ψυχή.... Και η ψυχή δια μέσου τής αμαρτίας απέθανεν από την αιώνιον ζωήν, με το να εχωρίσθη από το Άγιον Πνεύμα και από την βασιλείαν. Βλέπεις τι λογής ένωσιν έχει η ψυχή με το κορμί, οπού δεν είναι δυνατόν να είναι το κορμί χωρίς την ψυχήν; Και πάλιν τι λογής αναχωρεί η ψυχή και αφήνει το κορμί, με το οποίον ήταν ήταν μαζί και με αυτό εννοείτο και εφανέρωνε την εδικήν του δύναμιν και ενέργειαν; Τοιουτοτρόπως στοχάσου πώς ήταν και ο πρωτόπλαστος άνθρωπος ενωμένος με το Άγιο Πνεύμα τού Δημιουργού τών πάντων Θεού..." (Μέρος Α΄ Λόγος δ΄, σελ. 42. Εκδ. Β. Ρηγόπουλου).

"Επειδή ο άνθρωπος έχει και σώμα και ψυχήν δια τούτο και θάνατοι είναι δύο, ο ένας τής ψυχής και ο άλλος τού σώματος. Και καθώς η ψυχή και το σώμα είναι ένας άνθρωπος, τοιουτοτρόπως και αι δύο αθανασίαι τής ψυχής και τού σώματος ήσαν εις τον ένα άνθρωπον, δια να είναι ο άνθρωπος αθάνατος και κατά την ψυχήν και κατά το σώμα. Δια τούτο και ο Αδάμ οπόταν έφαγεν από τον απαγορευμένον καρπόν, ευθύς απέθανεν κατά την ψυχήν και ύστερον από ενεακοσίους τριάκοντα χρόνους απέθανεν και κατά το σώμα. Ότι καθώς ο θάνατος τού κορμιού είναι η αναχώρισις τής ψυχής έτσι και ο θάνατος τής ψυχής είναι η αναχώρησις τής χάριτος τού Αγίου Πνεύματος τού Θεού... Και σημείον τής αναστάσεως είναι ότι εις κάθε ψυχήν χριστιανού δίδει την χάριν τού Αγίου Πνεύματος, ωσάν μίαν άλλην ψυχήν. Δια τούτο και η τοιαύτη ψυχή τού Χριστιανού λέγεται πιστή, διατί εμπιστεύθη και έλαβε το Άγιο Πνεύμα τού Θεού, το οποίον είναι η αιώνιος ζωή..." (Μέρος Α΄ Λόγος δ΄, σελ. 29-31. Εκδ. Β. Ρηγόπουλου)

γ. Άγ. Σεραφείμ τού Σαρώφ:

"Αν ο Θεός δεν είχε εμφυσήσει κατόπιν [της δημιουργίας του Αδάμ] μέσα στο πρόσωπό του [Αδάμ] την πνοήν της ζωής, δηλαδή την Χάρη του Κυρίου και Θεού Αγίου Πνεύματος που εκπορεύεται από τον Πατέρα και αναπαύεται στον Υιό και στέλλεται στον κόσμο για το χατήρι του Υιού, τότε ο Αδάμ θα έμενε χωρίς να έχει μέσα του το Άγιο Πνεύμα που ανυψώνει τον άνθρωπο σε Θεοειδή αξιοπρέπεια. Όσο τέλειος και να είχε δημιουργηθεί, και [ὀσο] ανώτερος από όλα τα άλλα τα πλάσματα του Θεού, ως το στεφάνι της δημιουργίας στη γη, [σε αντίθετη περίπτωση που δεν λάμβανε την προαναφερθείσα Πνοή της Ζωής, ήτοι της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος] θα παρέμενε ίδιος ακριβώς με όλα τα άλλα δημιουργήματα που, αν και έχουν σώμα, ψυχή και πνεύμα, το καθένα κατά το γένος του, δεν έχουν ωστόσο μέσα τους το Άγιο Πνεύμα. (Από τη συζήτησή του για το Άγιο Πνεύμα με τον Μοτοβίλωφ).

δ. Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος:

"Όπως το σώμα μας, είτε ασθενεί είτε όχι, είναι αδύνατον να κινείται ή γενικά να ζη χωρίς ψυχή, έτσι και η ψυχή, είτε αμαρτήσει είτε όχι, χωρίς Άγιο Πνεύμα είναι νεκρή και δεν μπορεί καθόλου να ζήσει την αιώνια ζωή".

ε. Άγ. Κύριλλος Αλεξανδρείας:

Αγ. Κυρίλλου Η Βίβλος τών θησαυρών, 34: "Την ανθρώπου ποίησιν και την εις το είναι πάροδον εξηγούμενος ο μακάριος Μωσής ειληφέναι τον Θεόν χουν από τής γης διισχυρίζεται, και πλάσαι μεν τη παντουργώ δυνάμει το ορώμενον δη τούτο τού σώματος σχήμα, εμφυσήται δε εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής. ως γενέσθαι τον άνθρωπον εις ψυχήν ζώσαν. Το δοθέν τοιγαρούν εμφύσημα θείον τω πεπλασμένω, ουκ αυτήν είναί φαμεν την ψυχήν (ή γαρ αν άτρεπτος ην, ως εκ τοιαύτης προελθούσα φύσεως), αλλά την τού αγίου Πνεύματος μετουσίαν εντεθείσαν εξ αρχής τη ανθρωπεία ψυχή. Πάσα γαρ η τελειότης τοις πεποιημένοις δια τού Πνεύματος, όθεν και κατ' εικόνα Θεού το τεχνηθέν εποιήθη ζώον, ως δια τής μετουσίας τού Πνεύματος, προς αυτόν μεμορφωμένον.

Αγ. Κυρίλλου Κατά ανθρωπομορφιτών, 2, PG 76, 1080D-1081A: "Τον άνθρωπον γαρ ούτω κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν Θεού γενέσθαι φαμέν, καθ' ό και αγαθόν και δίκαιον πέφυκε το ζώον είναι. Επεί δε ου μόνον λογικόν εχρήν είναι και επιτηδείως έχων εις αγαθουργίαν και δικαιοσύνην, αλλά και Πνεύματος αγίου μέτοχον, ίνα λαμπροτέρους έχη τους χαρακτήρας τής θείας φύσεως εν αυτώ, ενεφύσησεν αυτώ πνοήν ζωής. Τούτο δε εστι το δι Υιού τη λογική κτίσει χορηγούμενον Πνεύμα, και διαμορφούν αυτήν εις είδος το ανωτάτω, τούτ' εστι, το θείον...

...Ουκούν το ζώον μεν εμψυχώθη αρρήτω δυνάμει Θεού, και εν τη προς αυτόν ομοιώσει γέγονε, καθ' ό πέφυκεν αγαθόν και δίκαιον, και αρετής απάσης είναι δεκτικόν. Ηγιάσθη δε τού θείου Πνεύματος αποδεδειγμένον μέτοχον. Ό και δια την αμαρτίαν αποβέβληκεν...