___Η ΛΑΤΡΕΙΑ___

Μέσα στην προτεσταντική κοινότητα, ακόμη και στο επίπεδο της προσωπικής πνευματικότητας, όλα είναι κάτω του μετρίου. O Προτεσταντισμός έχει πληγωθεί από τις ακρότητες στη σφαίρα της λατρείας σε μία κλίμακα πού ξεκινάει από τα ανούσια και καθόλου ποιοτικά κηρύγματα -ως ένα είδος λατρείας- και φθάνει μέχρι το σημείο πού η λατρεία τους μπορεί να χαρακτηρισθεί μόνον ως υστερική «χαρισματική» παραφροσύνη. Αυτό οφείλεται, πιστεύω, στο διαζύγιο πού πήρε ο Προτεσταντισμός από την αυθεντία και τη σταθεροποιητική επίδραση της Ιεράς Παραδόσεως, από την αποστολική διαδοχή και από τις πλούσιες, ισορροπημένες, δοκιμασμένες και γνήσιες αρχαίες λειτουργίες της ιστορικής Εκκλησίας. Το διαζύγιο αυτό το διάλεξε μόνος του ο Προτεσταντισμός.

Στις μέρες μας οι Προτεστάντες είναι πολύ απομακρυσμένοι από τη ζωντανή μυστηριακή λατρεία της Εκκλησίας των αιώνων, η οποία ποιμαίνεται από επισκόπους και ιερείς με ιστορική αποστολική γνησιότητα και κληρονομιά. Ολοφάνερα έθεσαν τους εαυτούς τους έξω από τη συνέχεια της ιστορικής Εκκλησίας και της Ιεράς της Παραδόσεως- της Παραδόσεως εκείνης, στην οποία πίστεψαν όλοι οι χριστιανοί παντού και πάντοτε.

Ο Προτεσταντισμός και ο εκκοσμικευμένος Φιλελευθερισμός αντικαθιστούν ο ένας τον άλλο ως προς το σημείο ότι και οι δύο έχουν αποβάλει την ιερότητα· ο μεν Προτεσταντισμός με την αντιμυστηριακή του στάση ο δε Φιλελευθερισμός με τον καθαρό υλισμό του, πού χαρακτηρίζεται επίσης και από την εχθρότητα προς την Πίστη.

Κρίνοντας από την αποτυχία του Προτεσταντισμού να οδηγήσει τους ανθρώπους στους δρόμους των μυστηρίων της αρχαίας Εκκλησίας, είναι φανερό ότι τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη βασική ανάγκη των χριστιανών να εκπληρώσουν τον προορισμό τους ως λάτρεις του Θεού μέσα στο πλαίσιο της μίας, αγίας, καθολικής (δηλ. πλήρους, οικουμενικής) και αποστολικής Εκκλησίας ούτε κάτι, πού είναι δημοφιλές, σχετικό, ευαγγελικό, μοντέρνο ή ακόμη και αξιόπιστο για τη Βίβλο.

Πολλοί Προτεστάντες υπακούουν σε ορισμένους από τους κανόνες της αρχαίας Χριστιανικής Πίστεως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί απ’ αυτούς να αποφέρουν καλούς πνευματικούς καρπούς. Για παράδειγμα, υπάρχουν κοινωφελείς οργανώσεις, οι οποίες διευθύνονται κατ' εξοχήν από Ευαγγελικούς Προτεστάντες. Τέτοιες οργανώσεις είναι ο Στρατός Σωτηρίας ή τα περισσότερα από χίλια κέντρα για την αντιμετώπιση κρίσεων στην εγκυμοσύνη, τα οποία προσφέρουν με αγάπη εναλλακτικές λύσεις για τις εκτρώσεις και φροντίζουν τις γυναίκες και τα παιδιά στο όνομα του Χριστού. Ακόμη πιστεύω ότι, επειδή οι Προτεσταντικές Ομολογίες έχασαν την ιστορική συνέχεια, οι, Προτεστάντες και πολλοί προτεσταντοποιημένοι Ρωμαιοκαθολικοί δεν ζουν την πληρότητα της αλήθειας και του ιστορικού Χριστιανισμού, αδιάφορα από το τι οι ίδιοι λένε για το τι δήθεν αισθάνονται. Από την προσωπική μου εμπειρία και παρατήρηση, πιστεύω ότι αυτοί γνωρίζουν πολύ λίγα για το φως του ιστορικού Χριστιανισμού, έστω και αν μιλούν για το φως, διαβάζουν και γράφουν γι' αυτό και ισχυρίζονται ότι βρίσκονται μέσα σ' αυτό. Το φως, το όποιο πολλοί Προτεστάντες παίρνουν είναι κατ' ανάγκη αμυδρό, επειδή δεν έχουν τα κατάλληλα όργανα πού θα τους βοηθήσουν να φθάσουν στην πληρότητα του, ιδιαίτερα δε στον χώρο της λατρείας. Ο Προτεστάντης και σε ένα μεγάλο βαθμό ο εκσυγχρονισμένος Ρωμαιοκαθολικός αμερικανός, ο οποίος συχνά είναι εντελώς προτεσταντοποιημένος, μοιάζει με το μικρό παιδί πού πιέζει το πρόσωπο του επάνω στη βιτρίνα με τα ζαχαρωτά. Μπορεί δηλαδή να αντιλαμβάνεται αμυδρά την αποστολική μυστηριακή πίστη των αιώνων, αλλά δεν μπορεί να τη γευθεί! Σαν άλλοι ρακοσυλλέκτες πού ανακατεύουν τα απορρίμματα σ' ένα σκουπιδότοπο οι Προτεστάντες και πολλοί από τους σημερινούς Ρωμαιοκαθολικούς, κρατούν «ψιχία» από την αρχαία Πίστη, αλλά αυτά είναι τόσο λίγα, για να μπορούν να τους χορτάσουν.
Σε σύγκριση με την καλά κατοχυρωμένη λατρευτική πρακτική της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι περισσότεροι Προτεστάντες δεν έχουν αυθεντικά Μυστήρια ή ιστορικές λειτουργικές προσευχές. Μπορεί κάποια αποσπάσματα να έχουν την ηχώ του ιστορικού χριστιανικού παρελθόντος, αλλά αυτά είναι απλές ασύνδετες μνήμες. Είναι υπολείμματα του ναυαγίου της ιστορικής Πίστεως, εκβράσματα στην ακτή του εκσυγχρονισμού. Πολλοί Προτεστάντες μπορεί να είναι βαθιά πνευματικοί, αλλά παρ' όλα αυτά έχουν αρνηθεί τα όργανα της Πίστεως, τα οποία έχει στη διάθεση της η ιστορική Εκκλησία.
Μία σπουδή της εκκλησιαστικής ιστορίας δείχνει ότι η προτεσταντική λατρεία, όπως συνήθως τελείται στις μέρες μας, δεν έχει σχεδόν καμία ομοιότητα με τη μυστηριακή λατρεία της καθολικής Εκκλησίας, όπως αυτή επιτελούσαν κατά το μεγαλύτερο μέρος των δύο χιλιάδων χρόνων τόσο στην Ανατολή, όσο και στη Δύση. Αυτό δεν αποτελεί ,μια θεολογική άποψη ή πολύ λιγότερο, μία ηθική κρίση, απλώς την καταγραφή της ιστορικής πραγματικότητας. Οι πρακτικές της Εκκλησίας είναι καλά κατοχυρωμένες

Η προτεσταντική λατρεία κατήντησε να είναι σε μεγάλο βαθμό τόσο προσανατολισμένη προς τη διασκέδαση, ακόμη και τετριμμένη, ώστε και αυτός ο φόβος του Θεού, ή πιο βασική προϋπόθεση για την προσωπική μετάνοια, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, φαίνεται να έχει σχεδόν εξαφανισθεί. Το μυστήριο της Πίστεως έχει αντικατασταθεί με τη λογοκρατούμενη Θεολογία από το ένα μέρος και με τις επιπόλαιες εσωτερικοποιημένες, «ευερέθιστες» ψυχαγωγίες από το άλλο.

Οι πατέρες της Εκκλησίας προειδοποίησαν πριν από αιώνες για τις συνέπειες πού θα είχε η παραθεώρηση του μυστηρίου. Σήμερα οι προειδοποιήσεις εκείνων φαίνονται γενικά να απευθύνονται «εις ώτα μη ακουόντων». Ο Ευάγριος ο Μοναχός, ένας από τους ασκητές της ερήμου κατά τον Δ' αιώνα γράφει: «Η προσευχή είναι στ' αλήθεια μάταιη και ανώφελη, όταν δεν γίνεται με φόβο και τρόμο, με εσωτερική προσοχή και επαγρύπνηση. Όταν κάποιος πλησιάζει ένα γήινο βασιλιά, τον παρακαλεί με φόβο, με τρόμο και με πολλή προσοχή. Δεν πρέπει, λοιπόν πολύ περισσότερο αυτός να στέκεται και να προσεύχεται με τον ίδιο τρόπο μπροστά στον Θεό Πατέρα, τον δεσπότη των πάντων και μπροστά στο Χριστό, τον βασιλέα των βασιλέων και άρχοντα των αρχόντων;»

Σε σύγκριση με την αρχαία λειτουργική λατρεία της ιστορικής Εκκλησίας, ακόμη και οι αυτοαποκαλούμενες λειτουργικές Προτεσταντικές Ομολογίες, όπως αυτές των Λουθηρανών και των Επισκοπελιανών (αλλά κατά τραγική ειρωνεία και πολλές αμερικανοποιημένες ρωμαιοκαθολικές ενορίες), έχουν εγκαταλείψει το σεβασμό τους στην αποστολική αυθεντία. Ακόμη και έξω από πολλές Προτεσταντικές Ομολογίες, πού ενδιαφέρονται για τη λειτουργική ζωή, έχουμε δει να μπαίνουν στη θέση των αρχαίων λειτουργιών της Εκκλησίας ένα πλήθος από αυτοσχέδια, άσχετα υποκειμενικά θεάματα. Αυτά εκτείνονται σε μία κλίμακα πού ξεκινά από την κωμωδία και φθάνει στη διασκεδαστική παράσταση, στη μαζική υστερία, στην τρέχουσα μόδα, στο εγωκεντρικό κήρυγμα, στην ελαφρότητα, στη λατρευτική έκσταση και στην υπερενθουσιώδη λαϊκή κουλτούρα . Αυτά τα θρησκευτικά θεάματα τελούνται από αμέτρητες αυτοδιορισμένες προσωπικότητες, των οποίων η αυθεντία να διδάσκουν, να βαπτίζουν και να τελούν τα μυστήρια, δεν στηρίζεται στην αποστολική διαδοχή, στην Ιερά Παράδοση ή ακόμη στο δόγμα αλλά στη δική τους προσωπική δημοφιλία και διασημότητα.

Παρά το γεγονός ότι πολλοί Προτεστάντες αγαπούν και ακολουθούν τον Ιησού, όμως οι ίδιοι είναι ευάλωτοι σε κάθε εφήμερο πνευματικό ή πολιτικό συρμό. Ζουν τη ζωή τους όπως ακριβώς ζούσα κι εγώ πριν από τη μεταστροφή μου στην Ορθοδοξία, στηριγμένοι πνευματικά μόνο στα προσωπικά τους συναισθήματα και αισθήματα και στις δικές τους υποκειμενικές Ομολογιακές ή προσωπικές ερμηνείες των Γραφών. Έτσι οποιοσδήποτε συρμός σαρώνει την Ομολογία τους, ως η τελευταία πανάκεια για την πνευματική τους ατονία, για την αμφιβολία και την αίσθηση της παρεκτροπής μετά την αποκοπή τους από τις ρίζες (κοινό σημείο τούτο για όλους τους ανθρώπους που δεν ενδιαφέρονται να μάθουν την ιστορία τους), τους φέρει και τους άγει μέχρις ότου ένας άλλος συρμός κάνει την εμφάνιση του. Στο βάθος της καρδιάς τους πολλοί Προτεστάντες δεν αισθάνονται καθόλου ικανοποιημένοι. Πολλοί απ’ αυτούς αντιλαμβάνονται από διαίσθηση ότι ένα μεγάλο μέρος της «Βιβλικής» διδασκαλίας, την οποία ακολουθούν, είναι ανθρώπινης κατασκευής, πολύ πρόσφατη και κάτι περισσότερο από ένα είδος προσωπολατρίας. Όμως η μικρή συναίσθηση δεν είναι αρκετή. Οι περισσότεροι Προτεστάντες ούτε καν φαντάζονται ότι υπάρχει μία πραγματικά εναλλακτική λύση. Όλοι αυτοί είναι καταδικασμένοι από την συνήθεια, την άγνοια και την παραπληροφόρηση να δημιουργούν τη μία ανθρώπινη «εκκλησία» μετά από την άλλη. Είναι μία προσπάθεια να ανακαλύψουν την αποστολική ζωή από το μηδέν.

___ΤΟ ΝΕΟ ΔΟΓΜΑ___

Πιστεύω ότι το βασικό ηθικό πρόβλημα της σύγχρονης Αμερικής είναι ότι αναζητούμε πολιτικές, ψυχολογικές ή επιστημονικές λύσεις, εκεί όπου στην πραγματικότητα τα προβλήματα είναι ηθικοθρησκευτικά. Οι αιτίες γι' αυτή την κατάσταση των πραγμάτων μπορούν να εντοπισθούν στην τρομακτική ανάμιξη του απογυμνωμένου από την ιστορία Ευαγγελικού Προτεσταντισμού με τον κοσμικό Διαφωτισμό και τον εκκοσμικευμένο Ρωμαιοκαθολικισμό. Αυτό το μίγμα αποτελεί την επίσημη θρησκεία του έθνους μας. Είναι μία θρησκεία, της οποίας οι ιστορικές ρίζες ξεκινούν από ένα κράμα αισθηματικής ουτοπίας, διεφθαρμένου Χριστιανισμού και Δυτικού ορθολογισμού. Τα φιλοσοφικά της θεμέλια είναι ο ανθρωποκεντρισμός του Διαφωτισμού, η συναισθηματολογία του Ρομαντισμού, η ακρωτηριασμένη λογοκρατούμενη θεολογία της Μεταρρύθμισης και ο υλισμός του αποκαλούμενου «αμερικάνικου ονείρου».

Τα μέλη κάθε πολιτισμικής ομάδας -οι εκπρόσωποι του Ανθρωπισμού και του Διαφωτισμού, οι Ευαγγελικοί Προτεστάντες και οι εκκοσμικευμένοι Ρωμαιοκαθολικοί με προτεσταντικές αντιλήψεις- θεωρούνται μεταξύ τους ιδεολογικά αντίπαλοι. Πιστεύω όμως ότι στην πραγματικότητα ο καθένας αντιπροσωπεύει μία διαφορετική όψη ενός και του αυτού νομίσματος· ενός κράματος δηλαδή, κατασκευασμένου από θραύσματα της αρχαίας Χριστιανικής Πίστεως και από εντελώς καινούργιες, αντιπαραδοσιακές, υλιστικές και συχνά ουτοπιστικές ιδέες.

Η προτεσταντική, τύπου Διαφωτισμού πολιτική θρησκεία της Αμερικής έχει στον πυρήνα της μία πίστη στο δόγμα της ακαριαίας, ακοπίαστης και κατά ένα μαγικό τρόπο μεταστροφής και αλλαγής. Για τους συντηρητικούς Προτεστάντες αυτή η αλλαγή εκδηλώνεται από μόνη της ως «αναγέννηση». Οι μοντέρνοι όμως απόγονοι των ανθρωπιστών του Διαφωτισμού και οι δικοί μας εκκοσμικευμένοι αμερικανοί Ρωμαιοκαθολικοί πιστεύουν κι αυτοί στην «αναγέννηση» αλλά με τη μορφή μιας κοσμικής μεταστροφής.

Οι άνθρωποι των κοσμικών και επιστημονικών κύκλων έχουν επίσης τη δική τους άποψη για την εμπειρία της «αναγέννησης». Μεταστροφή γι' αυτούς σημαίνει ένα είδος δέσμευσης στην πολιτική αρετή, ένα τρόπο ζωής σύμφωνο με τα σύγχρονα ρεύματα, πού οδηγεί στην κοσμική «αναγνώριση». Για τους καθαρούς κοσμικούς ή μεταστροφή δεν σχετίζεται με την πίστη στον Ιησού, όπως συμβαίνει με τον συντηρητικό Προτεστάντη, αλλά με την πίστη σε κάθε μία από τις μυριάδες ιδεολογικές, πολιτικές και κοινωνικές λατρευτικές ομάδες, οι οποίες στις μέρες μας αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της κοινής αμερικανικής συνείδησης. Όλες αυτές χαρακτηρίζονται από τις πολύ τυποποιημένες διακηρύξεις, τις οποίες αρέσκονται να κάνουν οι πολιτικοποιημένοι κοσμικοί επίσκοποι της αμερικανικής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, καθώς απελπισμένα επιχειρούν να στηρίξουν τη συνεχώς ελαττούμενη επιρροή τους . Η ειδική ενασχόληση με το περιβάλλον, με τον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, με την καταπολέμηση των πυρηνικών όπλων, με τον φεμινισμό, με τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, με το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, με τον εκδημοκρατισμό, με τον πολιτισμικό πλουραλισμό, με τη νέα τάξη πραγμάτων στον κόσμο, με τον ειρηνισμό, με τον αφροαμερικανισμό, με τον καταναλωτισμό, με το δικαίωμα για έκτρωση και γενικά με την ευαισθητοποίηση, αποτελούν τις σύγχρονες «θρησκείες», οι οποίες, μαζί με πολλές άλλες, έχουν τους δικούς τους ένθερμους «θρησκευτικούς» οπαδούς.

Μερικοί από τους δικούς μας συγχρόνους αναζοπυρωτές του θρησκευτικού συναισθήματος βγαίνουν να καταθέσουν τη μαρτυρία τους για τον Ιησού, άλλοι να μιλήσουν για το κίνημα υπέρ των φαλαινών, για τον πολιτισμικό πλουραλισμό, για τους άστεγους, για τα εκτεταμένα κυβερνητικά κοινωνικά προγράμματα, για τους αφροαμερικανούς, για τις λεσβίες, για τα ερυθρά δένδρα της Καλιφόρνιας, για το συνταγματικό δικαίωμα όσων θέλουν να φέρουν όπλα και να θεωρούνται αυτόχθονες αμερικανοί, για την προστασία των αποδημητικών πουλιών ή για την επαναφορά της προσευχής στα δημόσια σχολεία.

Ζούμε σε έναν έντονα «θρησκευτικό», τεμαχισμένο και πολυφυλετικό πολιτισμό. Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον, ακόμη και αυτοί οι λεγόμενοι κοσμικοί εχθροί της θρησκείας είναι θρησκευτικά ευαίσθητοι για την εκπλήρωση ενός πλήθους από ατομικούς και δημόσιους ηθικιστικούς σκοπούς, ενώ οι λεγόμενοι πιστοί φαίνεται να αναζητούν με περισσότερο ζήλο τις πολιτικές αξίες παρά την αγιότητα.
 

___Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΣΗ___

Ο θρησκευτικός μας πολιτισμός είναι έντονα εκκοσμικευμένος. Αυτό αποτελεί αναγκαστικά μία αντίφαση εξ ορισμού. Εμείς οι ίδιοι έχουμε εκκοσμικεύσει τη θρησκεία και ταυτόχρονα επιδιώκουμε με πάθος να αναγεννηθούμε θρησκευτικά. Είμαστε θρησκευτικοί αλλά όχι χριστιανοί με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Κατά τη γνώμη μου είμαστε ουτοπιστές αισθηματίες, που πιστεύουμε στη προσωπική μας ικανότητα, για να λύσουμε τα προβλήματά μας με άμεσες τεχνικές και πολιτικές λύσεις· δηλαδή με την ψυχολογία, τα καλά αισθήματα, τα διάφορα σύγχρονα ιδεολογικά ρεύματα και ένα πλήθος κοινωνικά προγράμματα, πού υποστηρίζονται οικονομικά από το κράτος.

Οι αμερικανοί φαίνεται να πιστεύουν στη δική τους αυτοανακηρυγμένη καλοσύνη, με εμφανείς πουριτανικές -ουτοπιστικές- χιλιαστικές επιδράσεις. Πιστεύουν ότι έχουν μεταστραφεί για να δουν το φως. Πιστεύουν ακόμη ότι έλαβαν ένα είδος ειδικής κλήσης ή διαθήκης, η οποία τους τοποθετεί έξω από τους παραδεκτούς κανόνες της ιστορίας.
Η αίσθηση των αμερικανών ότι αποτελούν «ένα σχεδόν εκλεγμένο έθνος», όπως είπε ο Λίνκολ, έχει καλλιεργήσει τη μοναδική αμερικάνικου τύπου λαϊκίστικη θρησκεία η οποία είναι αποκομμένη από τις ιστορικές ρίζες του Χριστιανισμού. Αυτή η θρησκεία παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και την εκφράζουν όσοι έχουν την εμπειρία του «αναγεννημένου». Είναι η θρησκεία του περιπλανώμενου ιεροκήρυκα και του τηλευαγγελιστού. Είναι επίσης η μοντέρνα θρησκεία της εκκοσμικευμένης πολιτικής και των κοινωνικών αγώνων, πού λανθασμένα εκλαμβάνονται ως θρησκείες.

Οι αμερικανοί είναι ακόμη προσκολλημένοι στις θεοκρατικές, καταναγκαστικές, ουτοπιστικές και χιλιαστικές αντιλήψεις των πρώτων Πουριτανών. Μέχρι και τώρα προσπαθούν να κατοχυρώσουν νομικά την ηθική. Η μονή διαφορά βρίσκεται στο ότι σήμερα στρέψαμε άλλου τους προβολείς της προσοχής μας, σύμφωνα με τις ατομικιστικές επιθυμίες και τις κοσμικές «διαθήκες», πού ανακαλύψαμε μόνοι μας.

Όμως όλοι αυτοί, οι εκκοσμικευμένοι, οι θρησκευτικοί, οι πολιτικά Αριστεροί και Δεξιοί, μου φαίνεται ότι ενώνονται με. την κοινή πίστη στην αμερικανική θρησκεία και στη συναισθηματική ουτοπιστική θεώρηση της αυτόνομης καλοσύνης. Μπορεί να διαφωνούν ως προς τα μέσα, για να επιτευχθεί το «αμερικανικό όνειρο», αλλά στο βάθος όλες οι παρατάξεις είναι πλατειά υλιστικές και ουτοπιστικές. Όλοι αυτοί πιστεύουν ότι ο σκοπός της ανθρωπότητας ή τουλάχιστον της Αμερικής επάνω στη γη είναι να στραφούν οι άνθρωποι προς την κατεύθυνση της ορθής σκέψης, να βελτιώσουν τον εαυτό τους, να γίνουν πλούσιοι, άνετοι, καλοί πολίτες, ευαίσθητοι στα προβλήματα του περιβάλλοντος και να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα του κόσμου με την πολιτική αλλαγή, την κοινωνική ιατρική πρόνοια και τις τεχνικές λύσεις. Αυτές -εάν κάθε άλλη αποτύχει- πρέπει να επιβληθούν στο λαό μέσω της αναγκαστικής φορολογίας, της παιδείας και του νόμου. Σήμερα όλοι σχεδόν οι αμερικανοί φαίνεται να συμμερίζονται αυτή την κοινή θεώρηση για τον κόσμο· ό,τι δεν λειτουργεί σωστά στο κόσμο μπορεί να διορθωθεί με επιστημονικά, πολιτικά, νομικά, εκπαιδευτικά ή ψυχολογικά μέσα. Τα προβλήματα μας δεν θεωρούνται συνάρτηση της αμαρτωλής συμπεριφοράς μας και πολύ περισσότερο δεν εκφράζουν την ηθική υπευθυνότητα απέναντι στον Θεό και στον Νόμο του. Αντίθετα αποδίδονται σε κοινωνικές, πολιτικές και ψυχολογικές αίτιες .

Ο κοσμικός άνθρωπος ως φερέφωνο του αναγεννημένου Προτεστάντη αναζητεί κι αυτός για τα προβλήματά του άμεσες λύσεις, τού τύπου των «αναγεννημένων». Αντί να αντικρίσουν τη ζωή ως ένα μακροχρόνιο αγώνα και πολύ περισσότερο ως ένα ταξίδι θυσίας με στόχο την επίτευξη ενός πνευματικού σκοπού, ο φιλελεύθερος και ο συντηρητικός Προτεστάντης μοιράζονται την ίδια αντίληψη για κόσμο και δεσμεύονται εξ ίσου για την ευρεία και άμεση αμερικανική τακτοποίηση των πάντων. Ο ένας προσβλέπει στην κυβέρνηση και ο άλλος στον Ιησού. Κανένας τους όμως δεν φαίνεται πρόθυμος να ακολουθήσει τον δύσκολο και ισόβιο δρόμο του πνευματικού αγώνα, πού οδηγεί στη σωτηρία. Όλοι ζητούν άμεσα αποτελέσματα. Γι' αυτόν τον σκοπό οι δεξιοί αμερικανοί ρωμαιοκαθολικοί επίσκοποι, οι αριστεροί συντηρητικοί Προτεστάντες, οι αθεϊστές ιουδαίοι ή οι μαχητικοί ομοφυλόφιλοι, όλοι φαίνεται να συναντώνται στην κοινή αφοσίωσή τους στα καλά αισθήματα και στην κοινωνική και υλιστική «πρόοδο». Όλοι αυτοί συμφωνούν ότι η πρόοδος μπορεί να επιτευχθεί με πολιτικά ή νομικά μέσα ή απλώς με μία άμεση αναγεννητική αλλαγή της καρδιάς, με μία μεταστροφή προς την αμερικανική θρησκεία της αυτοεκτίμησης, της αυτογνωσίας και «της διεκδίκησης των δικαιωμάτων».
 

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ