A. Βιβλιοπαρουσίαση

    Με την έκδoση του νέου βιβλίου «Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ», του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου, εκπληρώνεται η κατά καιρούς υπόσχεση του συγγραφέα τόσο σε προφορικές του ομιλίες, όσο και σε ένα από τα βιβλία του, ότι θα δημοσιεύση εν καιρώ ανάλυση των όσων διδάχθηκε από τον Γέροντα Σωφρόνιο.

    Σε πολλά έργα του αναφέρεται ο Σεβασμιώτατος στο πρόσωπο και την ζωντανή, όπως την χαρακτηρίζει, Θεολογία του Γέροντα Σωφρονίου Σαχάρωφ, κτήτορα της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας, και θεωρεί μεγάλη ευλογία από τον Θεό την επικοινωνία που είχε μαζί του. Στο προκείμενο όμως βιβλίο, που είναι έκφραση βαθυτάτης ευγνωμοσύνης στον Θεό και τον Γέροντα Σωφρόνιο, έχουμε έναν ώριμο πλέον καρπό, μια κατάθεση προσωπικής μαρτυρίας από την πολυετή αναστροφή –δέκα επτά έτη- που είχε μαζί του. Ο αναγνώστης θα δη συγκεντρωμένα στο πρόσωπο του Γέροντα Σωφρονίου τα στοιχεία ενός μεγάλου Πατέρα της Εκκλησίας που έζησε στην εποχή μας. Θα γνωρίση ένα ακόμη πρότυπο ασκητικής ζωής και ότι σε κάθε εποχή υπάρχουν μάρτυρες της οράσεως του Φωτός της θείας δόξης.

    Στο πρώτο μέρος του βιβλίου «Πνευματική αυτοβιογραφία» σκιαγραφεί ο Σεβασμιώτατος την πνευματική μορφή του Γέροντα Σωφρονίου, κυρίως από τα βιβλία του που κυκλοφορούν σε πολλές γλώσσες. Τα έργα του Γέροντα Σωφρονίου, όμοια με τις γραπτές μαρτυρίες των «πείρα μεμυημένων», μας υποδεικνύουν τον τρόπο βιώσεως της πνευματικής ζωής και αποτελούν μεγάλη παρηγοριά και κληρονομιά του αιώνα μας.

    Στο δεύτερο μέρος «Καθημερινή ζωή – ποιμαντική διακονία» περιγράφει ο,τι έμαθε και έζησε κοντά στον Γέροντα κατά τις επισκέψεις του στο Μοναστήρι του Έσσεξ. Μας παραδίδει «α ήκουσε παρ’ αυτού» έχοντας την επιθυμία, όπως γράφει, να μοιρασθή με τους αναγνώστες τον «πλούτο» που «αναξίως» δέχθηκε.

    Επίσης ως «Παράρτημα» γίνεται αναφορά – περίληψη στα κείμενα που κατά καιρούς έχει γράψει ο Σεβασμιώτατος σε ήδη εκδοθέντα βιβλία του και αναφέρονται στο πρόσωπο και την θεολογία του Γέροντα Σωφρονίου.

    Με αυθεντικό τρόπο ξεδιπλώνεται στις σελίδες του βιβλίου η πνευματική βιογραφία του Γέροντα. Παρουσιάζεται η διδασκαλία και οι αποκαλυπτικές εμπειρίες του, διάφοροι λόγοι του που είχε καταγράψει ο συγγραφέας από τις συναντήσεις που είχε μαζί του. Περιγράφονται με συντομία μερικές σκηνές και όλες οι εντυπώσεις του από την ευλογημένη ζωή που έζησε, όταν επισκεπτόταν την Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου, μάλιστα μας μεταφέρει και την ατμόσφαιρα που επικρατούσε κατά την διάρκεια της συζητήσεως που είχε με τον Γέροντα. Βλέπουμε τον Γέροντα στον Ιερό Ναό, κατά την διάρκεια της θείας Λειτουργίας, στις καθημερινές ακολουθίες, στην Τράπεζα της Ιεράς Μονής, στην επικοινωνία του με τους προσκυνητές.

    Η άσκησή του και όλη η ζωή του, όπως καταγράφεται στα βιβλία του και όπως την άκουσε προσωπικά ο συγγραφέας, υπερέβη κάθε ανθρώπινο. Στα γραπτά του κείμενα διακρίνει κανείς την ανικανοποίητη δίψα του για θεογνωσία, την φλόγα της βαθυτάτης μετανοίας με την οποία αναγεννάται ο άνθρωπος, την αποκαλυπτική ερμηνεία στην φράση «Κράτει τον νου σου στον άδη και μη απελπίζου», την οποία θεωρεί θεμελιώδη αρχή της εν Χριστώ ζωής.

    Ο προσεκτικός αναγνώστης θα κατανοήση πως αναλύει ο συγγραφέας την διδασκαλία του Γέροντα για την ελευθερία του Πνεύματος του Θεού, για την καθαρότητα του νου, για την οδό της υπακοής που είναι απαραίτητη στην καθημερινή ζωή, για την ακατάπαυστη ορμή προς τον Θεό, για το χάρισμα της μνήμης του θανάτου, για το πένθος, για το πρόσωπο, την υπόσταση, για την διακονία του πλησίον και την αγάπη προς τους εχθρούς, για την πνευματική ανδρεία, για την αντιμετώπιση των πειρασμών, για το θείο δώρο της ελευθερίας, για την στάση του νου και της καρδιάς απέναντι στον Θεό, για την εν Πνεύματι Αγίω ενότητα μεταξύ μας, για πνευματικά θέματα που αποτελούν την ουσία και την βάση της χριστιανικής ζωής, για την διάκριση μεταξύ νου και λογικής, για την διαφορά ανάμεσα στην θεολογία και την φιλοσοφία, για τον Μοναχισμό, για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών.

    Θα διακρίνη τον άξιο υποτακτικό του οσίου Σιλουανού του Αθωνίτου, τον θεόπνευστο Θεολόγο, τον μεγάλο ησυχαστή, τον διακριτικό Πνευματικό Πατέρα, τον διδάσκαλο της προσευχής και της θεωρίας του ακτίστου Φωτός, τον αυθεντικό και θεόπνευστο ερμηνευτή των Γραφών. Θα γνωρίση τον εν Χριστώ άνθρωπο. Θα ωφεληθή από τις διδαχές του, αφού αναφέρονται σε θέματα πνευματικής ζωής. Θα διακρίνη την απλότητά του, την ευαίσθητη καρδιά του και την πληθωρική του αγάπη, την κένωσή του κατά την θεία Λειτουργία, την πνευματική έμπνευση που διέθετε. Διαβάζοντας μάλιστα την ανάλυση της αλληλογραφίας του Γέροντα Σωφρονίου με τον Δ. Μπάλφουρ θαυμάζει κανείς τον πεπειραμένο Πνευματικό Πατέρα και τον τρόπο με τον οποίο καθοδηγεί αυτούς που τον εμπιστεύονται. Ίσως χαρακτηρίση ακατανόητη για την ανθρώπινη λογική την ελευθερία και την κενωτική αγάπη του Γέροντα προς τον κάθε άνθρωπο, αφού σεβόταν σε μεγάλο βαθμό την ελευθερία του άλλου.

    Μας παραθέτει ο συγγραφέας τα βασικά αίτια της απώλειας της θείας Χάριτος σύμφωνα με την διδασκαλία του Γέροντα. Διευκρινίζει την διαφορά των δύο Φώτων, δηλαδή του κτιστού και του ακτίστου και βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήση πως η ενέργεια του Τριαδικού Θεού θεάται από τους κεκαθαρμένους ως Φως.

    Πολλές φορές ο συγγραφέας επιλέγει να αφήνει τον ίδιο τον Γέροντα Σωφρόνιο να ομιλήση για τον εαυτό του πιστεύοντας ότι «δεν είναι εύκολο να περιγράψει κανείς την ζωή και την πολιτεία ενός αγίου». Ο λόγος του Γέροντα - προφορικός και γραπτός - προερχόμενος άνωθεν, είναι πάντοτε θεολογικός, αναγεννητικός και μεταδίδει έμπνευση και Χάρη.

    Γίνεται κατανοητό από την μελέτη του παρόντος βιβλίου ότι η θεολογία του Γέροντα Σωφρονίου είναι μια «θεολογία που γεννιέται από την μετάνοια». Μόνον όταν περάση κανείς μέσα από βαθειά μετάνοια μπορεί να συνδεθή με τον Θεό και να θεολογήση. Πρωταρχικό σκοπό του ανθρώπου θέτει την κοινωνία του με τον Θεό και την κατά Χάρη θέωσή του, η οποία «μη εκ μαθημάτων αλλ’ εκ καθαρότητος» κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά.

    Αποδεικνύεται επίσης ότι η μέθεξη της Χάριτος δεν είναι ανεξάρτητη από την εν Χριστώ άσκηση και την κατάσταση του νου. Ο δρόμος προς την θέωση και η εν Χριστώ εμπειρία συνδέονται με πνευματικούς αγώνες και πολλές θυσίες. Σε πολλά έργα του ο Μητροπολίτης έχει γράψει για τον ορθό προσανατολισμό του νου που διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην πορεία του ανθρώπου προς την θέωση και τον αγιασμό. Δηλαδή, δεν μας παρουσιάζει ο συγγραφέας μόνον τα περί της οράσεως του Θεού, αλλά εκθέτει και τις προϋποθέσεις, όπως τις άκουσε προσωπικά από τον ίδιο τον Γέροντα Σωφρόνιο, για να φθάση κανείς στο ύψος αυτό της πνευματικής ζωής, διότι, όπως γράφει και ο άγιος Κοσμάς ο μελωδός, «οι τω ύψει των αρετών διαπρέψαντες, και της ενθέου δόξης αξιωθήσονται».

    Πιστεύουμε ότι η μελέτη του βιβλίου «Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ» θα γίνη αιτία δοξολογίας στον Θεό, διότι ο Γέροντας Σωφρόνιος είναι ένα ανεκτίμητο δώρο που χάρισε ο Θεός στον λαό του. Θα μεταδώση στον αναγνώστη υψηλά και ουσιαστικά μηνύματα της πνευματικής ζωής καθώς επίσης θα συμβάλη και στην κατανόηση των βιβλίων που συνέγραψε ο Γέροντας.

Η εκδότρια Ιερά Μονή

Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας)

 

 

B. Πρόλογος του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου

            Ιερώτατε Μητροπολίτα Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, εν Αγίω Πνεύματι αγαπητέ αδελφέ και συλλειτουργέ της ημών Μετριότητος κύριε Ιερόθεε, χάρις είη τη υμετέρα Ιερότητι και ειρήνη παρά Θεού.

            Η επικειμένη έκδοσις της υπό της υμετέρας φίλης Ιερότητος συγγραφείσης υπό τον τίτλον «Οίδα άνθρωπον εν Χριστώ» βιογραφίας του μακαριστού Γεροντος Σωφρονίου ιδιαιτέρως εχαροποίησε την Μητέρα Εκκλησίαν και ημάς προσωπικώς. Η υμετέρα δε παράκλησις ίνα προλογίσωμεν την έκδοσιν ταύτην προεκάλεσεν ημίν δισταγμόν τινα και περίσκεψιν, μήπως ο λόγος ημών φανή πτωχός να αποδώση το μέγεθος του πνευματικού αναστήματος του αγαπητού Γεροντος και την υπέρ φύσιν πολιτείαν του. Αλλά, θαρρούντες εκ της πολλής ημών αγάπης προς το σεπτόν πρόσωπον του Γεροντος και ανταποκρινόμενοι εις την επιθυμίαν της υμετέρας Ιερότητος, σημειούμεν ταπεινάς τινας σκέψεις περί του βίου και της πολιτείας αυτού.

            Ο μακαριστός π. Σωφρόνιος ήτο εις άνθρωπος όστις ανέλαβεν εν εαυτώ την «εσχάτην ευθύνην», την οποίαν αναμένει από τούς χριστιανούς ο Θεός, παραδώσας εαυτόν εις τον «Άδην της μετανοίας», ως χαρακτηριστικώς γράφει εις τα συγγράμματα αυτού, δια να γίνη τοιουτοτρόπως όμοιος προς τον Χριστόν, τον κατελθόντα εις τον Εαυτού «Άδην της αγάπης». Συνεπώς, η υψηλή θεολογία του π. Σωφρονίου, ήτις και μεγάλως εδόξασεν αυτόν, δεν ήτο καρπός ακαδημαϊκών σπουδών και ψιλή διανοητική ενασχόλησις. Ητο αληθώς το απαύγασμα της πεφωτισμένης δια της ελλάμψεως του ακτίστου θείου φωτός καρδίας του, κεκαθαρμένης δια της άχρι τελείας λήθης εαυτού και του σωτηρίου αυτομίσους αφικνουμένης μετανοίας του.

            Γενόμενος δε «νους ορών τον Θεόν», επάσχιζεν ο αοίδιμος να ποιήση πάντας κοινωνούς της ιδίας κενωτικής πολιτείας, η οποία οδηγεί εις την θείαν μέθεξιν: «Αγωνίζομαι απεγνωσμένως να περιγράψω την επιστήμην, την πλέον μεγαλειώδη εξ όσων γνωρίζει η γη και ο ουρανός. Αφομοιούται αύτη ουχί εν ολίγοις χρόνοις ακαδημαϊκών σπουδών, αλλά.... δια της φλογεράς μετανοίας και της διαμονής ημών εν τω πνεύματι των εντολών («Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι»)». Ο μακαριστός Γερων ετόνιζε πάντοτε ότι ο στόχος ημών είναι η εκπλήρωσις του θελήματος του Θεού, η αιωνία ζωη, η γνώσις του Θεού, και ουχί η ηθική βελτίωσις.

            Η όρασις του θείου φωτός, το οποίον επεσκέφθη αυτόν ήδη εκ της νεότητός του, ότε έζη εν τη Δυσει, ωδήγησεν αυτόν εις τον Ιερόν Άθωνα, την κληρουχίαν ταύτην της καθ' ημάς Μητρός Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, το καταφύγιον της σωτηρίας και τόπον αγιασμού πλείστων θεοφιλών ψυχών. Εκεί παρεδόθη εις την άσκησιν και την αδιάλειπτον νοεράν προσευχήν, υπό την ασφαλή καθοδήγησν του εν οσίοις πατρός ημών Σιλουανού του Αθωνίτου. Ηκολούθησε τον Κυριον συναποθνήσκων μετ' Αυτού δια της υπακοής και της εκκοπής του ιδίου θελήματος, εγνώρισε Πνεύματι Αγίω τον Χριστόν, ως ο πνευματικός του πατήρ, και, ομοιωθείς πλήρως προς Αυτόν κατά τα παθήματα, συνανέστη μετά του Κυρίου και εδέχθη «τοιούτον φως, τοιαύτην δύναμιν ζωής και σοφίαν», αι οποίαι μόνον παρά της Πηγής του φωτός και της ζωής δύνανται να προέλθουν.

            Ομως, η ανεξιχνίαστος Πρόνοια του Θεού δεν αφήκε τον Γεροντα να τελειώση την ζωήν του εις τον ιερόν Άθωνα, ως επεθύμει. Επρεπε να τεθή ο λύχνος επί την λυχνίαν, ίνα λάμπη πάσι τοις εν τη οικία. Ούτως, επορεύθη εις την Δυσιν, ένθα θα έλαμπεν ουχί ως λύχνος αλλ' ως αστήρ υπέρλαμπρος και να οδηγήση εις το φως της θεογνωσίας πλήθος απεγνωσμένων ψυχών, ποθουσών τον Κυριον. Εκεί, υπό την ευλογίαν και σκέπην της Μητρός Εκκλησίας, ην υπερηγάπα και βαθέως εσέβετο, ίδρυσεν αληθώς μίαν «καινήν πολιτείαν», εν νέον υπερώον της Πεντηκοστής, ένθα μοναχοί και απλοί πιστοί εκ διαφόρων εθνών, γλωσσών και παραδόσεων, συνήρχοντο και συνέρχονται άχρι τούδε επί το αυτό, ζώντες και αναπνέοντες δια του ονόματος του γλυκυτάτου Ιησού και δια της μετοχής εις το κοινόν ποτήριον.

            Η ανύστακτος ποιμαντική μέριμνά του και το μέγα χάρισμα της διακρίσεως, όπερ εκόσμει αυτόν, συνήνωναν αρραγώς τοσούτον διαφορετικών καταβολών ανθρώπους και αυτή η αίσθησις της εν Χριστώ ενότητος εβιούτο έτι εντονώτερον κατά την υπό του Γεροντος ιερουργίαν της αναιμάκτου μυσταγωγίας, η οποία ήτο εν ανεπανάληπτον και συγκλονιστικόν γεγονός δια πάντας τούς συμμετέχοντας. Ως γευθείς Πνεύματος Χριστού ο π. Σωφρόνιος, δεν ηδύνατο να αποφύγη εν τη Θεία Λειτουργία την συνάντησιν «μετά του ωκεανού των δυστυχιών» του κόσμου τούτου. Λειτουργών όμως επανελάμβανε την θείαν πράξιν της απολυτρώσεως του κόσμου, προσφέρων θυσίαν και προσφερόμενος ο ίδιος ως εξίλασμα υπέρ των αμαρτιών της ανθρωπότητος, υπέρ όλου του Αδάμ.

            Καίτοι ο ίδιος είχεν ανέλθει εις το ύψος της θεοπτίας, διετήρει πάντοτε μέγιστον σεβασμόν και τιμήν προς τούς ποιμένας της Εκκλησίας, και δη το σεπτόν Οικουμενικόν Πατριαρχείον και τον Πατριάρχην. Αντί να υπεραίρηται «τη υπερβολή των θείων αποκαλύψεων» και δια τον πλούτον των χαρισμάτων, δι' ων επροίκισεν αυτόν ο Θεός, διαρκώς εταπεινούτο, αφού, ως γράφει, «ιδών εν πνεύματι τον Χριστόν, τον αγαπήσαντα ημάς εις τέλος, προσευχόμενον εν Γεθσημανή και εν συνεχεία επί του Γολγοθά, μη αντιστάμενον τω πονηρώ», εμίσησεν εαυτόν.

            Οθεν, έχοντες προ οφθαλμών μίαν τοιαύτην πνευματικήν προσωπικότητα, ην και υμείς εκ του σύνεγγυς εγνωρίσατε και εγεύθητε το νέκταρ της ηδυτάτης διδασκαλίας της, δεν δυνάμεθα να κρύψωμεν την ημετέραν πνευματικήν αγαλλίασιν, δι' ης υποδεχόμεθα την παρούσαν βιογραφίαν, έχοντες βεβαίαν την πεποίθησιν ότι θέλει συντελέσει εις μεγάλην ωφέλειαν των πιστών. Δια τούτο και ενθέρμως συγχαίρομεν τη υμετέρα προσφιλεί Ιερότητι δια τον κόπον εις ον υπεβλήθητε ίνα ο βίος και τα θεία διδάγματα του εν ουρανοίς αναπαυομένου Γεροντος γένωνται κτήμα πάντων όσων ποθούν να πορευθούν την ιδίαν οδόν της θεώσεως.

            Οσοι έχουν ανοικτά τα ώτα της ψυχής των, αναγινώσκοντες τας σελίδας του παρόντος βιβλίου, θα ακούσουν εναργώς αυτόν να τούς καλή και σήμερον εις την οδόν ταύτην, λέγοντα τοσούτον επικαίρως και διαχρονικώς: «Συμπορευθείτε, αγαπητοί, με εμάς τούς πένητες προς τον Σταυρό, προς τούς ονειδισμούς, τις εξουθενώσεις, την πτωχεία, τις θλίψεις, και αργότερα, ίσως, και στο θάνατο, Δεν υπάρχει άλλη οδός προς τον αληθινό, αιώνιο δοξασμό. Για το όνομά Του διωκόμαστε από παντού...» (Επιστολή προς Δαβίδ Μπάλφουρ).

            Ευχόμενοι, ουν, πλουσίαν την θείαν ευλογίαν και πνευματικήν καρποφορίαν πάσι τοις αγαπητοίς αναγνώσταις, τη δε υμετέρα φίλη Ιερότητι δαψιλή και εκατονταπλασίονα την ουράνιον αντιμισθίαν παρά του φιλοτέκνου μακαριστού Πατρός, δια των πατρικών αυτού πρεσβειών προς Κυριον, και κατασπαζόμενοι από της Βασιλευούσης υμάς φιλήματι αγίω, επικαλούμεθα εφ’ υμάς προσωπικώς και επί τούς εντευξομένους εις την έκδοσιν την Χαριν και το άπειρον Έλεος του Θεού.

βζ Ιουνίου ζ

+ Ο Κωνσταντινουπόλεως αγαπητός εν Χριστώ αδελφός Βαρθολομαίος