Η ιστορία ξεκινά με ένα κοριτσάκι που κρύβεται μέσα σε μια ντουλάπα.  Η συνέχεια αποτελείται από μια σειρά περιπέτειες όπου το κοριτσάκι περνά μέσα από «πύλες» σε άλλους κόσμους, συναντώντας καθ’ οδόν μάγισσες, φιγούρες από αρχαία μυθολογία, και ομιλούντα ζώα.  Τελικά, οδηγείται στην «άλλη ζωή» και σε μια μάχη, «τύπου» Αποκάλυψης, ανάμεσα σε υπερφυσικές δυνάμεις.

Η τριλογία του Φίλιπ Πούλμαν, «His Dark Materials» (Τα Σκοτεινά Του Υλικά), διαθέτει κάποιους καταπληκτικούς παραλληλισμούς με τα «Χρονικά της Νάρνια» του C.S. Lewis.  Εν μέσω προστατευτικών θηρίων, χιονισμένων τοπίων, και αναφορές σε μια προφητεία που μόνο το κοριτσάκι μπορεί να εκπληρώσει, η όψη των διαφημιστικών της «Χρυσής Πυξίδας» - το πρώτο τμήμα της σειράς του Πούλμαν που έρχεται στη μεγάλη οθόνη στις 7 Δεκεμβρίου -  έχει διαμορφωθεί κατά τρόπον ώστε να προσελκύει τους λάτρεις του Λιονταριού, της Μάγισσας και της Ντουλάπας.  Η «New Line Cinema»  έχει βάλει τα δυνατά της να συνδεθεί η καινούργια ταινία με το έργο του J.R.R. Tolkien, «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών», κάτι που εφάρμοσε και το στούντιο.

Όμως το έργο «Τα Σκοτεινά Του Υλικά» παρουσιάζει ένα έντονα διαφορετικό είδος παραμυθιού από εκείνα που διηγούνται ο Lewis και ο Tolkien! Σε κάποιο επίπεδο μάλιστα, μέχρι που εναντιώνεται σε αυτά.  Ο Πούλμαν,  γράφοντας στην εφημερίδα «The Guardian» με την ευκαιρία της εκατονταετηρίδας του Lewis το 1998, είπε πως τα βιβλία της Νάρνια είναι «από τα πιo άσχημα και δηλητηριώδη πράγματα που έχω διαβάσει ποτέ»,  που «δεν τους λείπει η... εμετική μωρολογία». Ο Peter Hitchens, γράφοντας στο έντυπο «The Spectator»  (ο Θεατής) το 2003, ονόμασε τον Πούλμαν «ο αντί-Lewis.»

            Ενώ ο Lewis και ο Tolkien έγραψαν σειρές εμποτισμένες με Χριστιανικές απεικονίσεις, η τριλογία του Πούλμαν —που έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα και έχει κερδίσει πολλά λογοτεχνικά βραβεία, συμπεριλαμβανομένου και του μεταλλίου Carnegie και του Βραβείου Whitbread —περιγράφει τον θάνατο του Θεού και την δημιουργία μιας «Δημοκρατίας του Ουρανού» που δεν έχει ανάγκη από Βασιλέα.  Και ενώ οι Lewis και Tolkien παρουσίαζαν με αρκετά διακριτικό τρόπο τα Χριστιανικά στοιχεία (ακόμη και τα βιβλία της Νάρνια δεν περιέχουν ξεκάθαρες αναφορές στον Ιησού), μια σκηνή-κλειδί στην τριλογία του Πούλμαν εμφανίζει μια πρώην καλόγρια να λέει σε δύο μικρά παιδιά πως εγκατέλειψε την Χριστιανική πίστη επειδή «ήταν ένα πολύ ισχυρό και πειστικό λάθος, τίποτε άλλο».

Η ιστορία του Πούλμαν ξεκινά μέσα σε ένα παράλληλο σύμπαν όμοιο με το δικό μας, αλλά διαφορετικό από ορισμένες σημαντικές σκοπιές.  Η ηρωίδα, Λύρα Μπελάκουα, είναι ένα 11χρονο κοριτσάκι από την Οξφόρδη που αναζητά κάποιο φιλικό της πρόσωπο (ένα από τα πολλά παιδιά που έχουν πέσει θύματα απαγωγής από επιστήμονες που δουλεύουν για την εκκλησία). Στη διαδρομή, η Λύρα βρίσκει βοήθεια από τσιγγάνες, μάγισσες και μια αρκούδα με πανοπλία. Φτάνοντας η Χρυσή Πυξίδα στο αποκορύφωμά της, η Λύρα παρακολουθεί έντρομη καθώς ο πατέρας της, ο Λόρδος Ασριέλ, σκοτώνει ένα παιδάκι χρησιμοποιώντας μια τεχνική που εκλύει τόση ενέργεια, που διανοίγεται μια πύλη σε κάποιον άλλο κόσμο.

 

Ο θάνατος του Θεού

Ορισμένοι Χριστιανοί έχουν εκφράσει την ανησυχία πως αν η Χρυσή Πυξίδα σημειώσει επιτυχία, αυτό θα οδηγήσει στην δημιουργία ταινιών και από τα άλλα δύο βιβλία των «Σκοτεινών Υλικών» - «Το Διακριτικό Μαχαίρι» και «Το Κεχριμπαρένιο Κυάλι» - τα οποία πραγματεύονται πολύ πιo έντονα το θέμα του θανάτου του Θεού.

Στα βιβλία αυτά, η Λύρα ανακαλύπτει πως ο Λόρδος Ασριέλ (=«Ασραήλ») ετοιμάζει πόλεμο εναντίον του Θεού, και γνωρίζεται με ένα αγόρι από τον δικό μας κόσμο, ονόματι Ουίλ, ο οποίος αποκτά ένα μαχαίρι που μπορεί να διαπερνά ο,τιδήποτε - ακόμα και το φράγμα ανάμεσα στους πολλαπλούς κόσμους. Αυτό το μαχαίρι έχει μάλιστα ένα προφητικό όνομα – Æsahættr  (Αισαχαέτρ) – που σημαίνει «θεοκαταστροφέας».   Φτάνοντας στο τέλος της τριλογίας, ο Θεός είναι νεκρός, και ο Ουίλ και η Λύρα έχουν αναπαραστήσει την Πτώση στον Κήπο της Εδέμ, μόνο που κάνοντας αυτό, το σώζουν το σύμπαν, και δεν το καταστρέφουν. 

Στο διήγημα του Πούλμαν, ο Θεός της Βίβλου δεν είναι στην πραγματικότητα ο Δημιουργός, αλλά απλώς ο πρώτος άγγελος που ξεπρόβαλλε από αυτό που ο Πούλμαν ονομάζει «Κονιορτό» (dust).  Όταν ξεπρόβαλλαν άλλοι άγγελοι, εκείνος είπε ψέματα πως αυτός τους δημιούργησε, και στη συνέχεια προχώρησε στην δημιουργία εκκλησιών σε πολλαπλούς κόσμους, προκειμένου να διεκδικήσει την κυριαρχία του πάνω σ’ αυτές.  Όμως τώρα, αυτός ο άγγελος, που ονομάζεται «η Αρχή», είναι πια γερασμένος και αδύναμος, και βρίσκεται αντιμέτωπος με μια επανάσταση αγγέλων και ανθρώπων από κοινού.

Ο συγγραφέας-σκηνοθέτης Chris Weitz, που αυτοαποκαλείται «εκπεσών Καθολικός, κρυπτο-Βουδιστής», είπε σε μια συνένταυξη πως η ταινία δεν θα αναφέρεται «στην εκκλησία». Όμως, η επίσημη ιστοσελίδα της ταινίας δείχνει πως η ανάλγητη επιστήμων κα. Κούλτερ εργάζεται για μια πανάθλια οντότητα που επιβάλλει «δόγματα», και που ονομάζεται «the Magisterium», Λατινικός όρος που, στον πραγματικό κόσμο, υποδηλώνει την διδάσκουσα αρχή της Καθολικής εκκλησίας.

Η Nicole Kidman, που έχει τον ρόλο της κας Κούλτερ, είπε στο περιοδικό «Entertainment Weekly» πως η ταινία «ήταν κάπως νερωμένη», προσθέτοντας «είχα ανατραφεί Καθολική, και δεν θα μπορούσα να κάνω αυτή την ταινία αν είχα την εντύπωση πως ήταν αντι-Καθολική.»

Και αλλού: «Αν η πρώτη ταινία ήταν μια ταινία σε απομόνωση, θα έλεγα πως δεν είναι ζήτημα», δήλωσε ο Tony Watkins, διευθύνων συντάκτης της Βρετανικής ιστοσελίδας www.culturewatch.org και συγγραφέας του έργου «Dark Matter» - Σκοτεινή Ύλη - (Damaris/IVP), ένα βιβλίο που αναλύει την τριλογία μέσα από Χριστιανικό πλαίσιο. «Όμως δεν είναι σε απομόνωση, και είναι μέρος μιας μεγαλύτερης εικόνας.»

Παρά ταύτα, ενώ διαφωνούσε με την κοσμοθεωρία του Πούλμαν, ο Watkins λέει πως εκτιμά τον τρόπο που ο Πούλμαν εγείρει σημαντικά θρησκευτικά ζητήματα, ειδικά στην εκκοσμικευμένη Μεγάλη Βρετανία, όπου τα βιβλία έχουν ήδη δραματοποιηθεί από ραδιοφώνου και σε ζωντανή θεατρική σκηνή.

«Παρ’ ότι δεν θέλω να ενθαρρύνω ευθέως τις επιθέσεις εναντίον του Ευαγγελίου, προφανώς, η αλήθεια μπορεί να υποστηριχθεί από μόνη της, αν της δοθεί μια δίκαια ακρόαση», λέει ο Watkins. «Και το ένα πράγμα που κάνει αυτή η ιστορία, είναι να φέρνει την (Χριστιανική) ιστορία στην δημόσια σφαίρα. (Στο Ηνωμένο Βασίλειο) αυτό έχει συχνά αποδειχθεί να είναι μια μεγάλη πρόκληση. Όμως όταν υπάρχει ξεκάθαρη αντιπολίτευση, τότε είναι που πολύ συχνά γίνεται πιο φανερή η Χριστιανική φωνή.»

 

«Ένας υπερβατικός πνευματισμός»

Αρκετοί παρατηρητές ισχυρίζονται πως τα βιβλία του αθεϊστή και υλιστή Πούλμαν δείχνουν προς μια πιο πνευματική κατεύθυνση.

Ένας από τους κύριους διηγηματικούς μηχανισμούς της τριλογίας είναι ο «δαίμονας».  Στο Σύμπαν της Χρυσής Πυξίδας, κάθε ανθρώπινο όν συνοδεύεται από ένα ζώο που αντικατοπτρίζει την ψυχή εκείνου του ατόμου.  Τα δαιμόνια των νεαρών παιδιών συνεχώς αλλάζουν μορφή, από ένα ζώο σε άλλο, επειδή τα παιδιά δεν έχουν ακόμη βολευτεί, μέσα σε ενήλικες προσωπικότητες.

 (…)

Ένας άλλος κεντρικός μηχανισμός μέσα στην τριλογία είναι τα «μόρια συνείδησης» ή «Κονιορτός», που μέσω συγκερασμού σχηματίζουν αγγέλους και ανθρώπινες ψυχές.  Στο τελικό βιβλίο, τα πνεύματα των νεκρών ελευθερώνονται από την μεταθανάτια ζωή, τα δε μόριά τους διαλύονται και ξανα-απορροφώνται από το σύμπαν.  Όπως αποσυντίθενται τα φυσικά σώματα όταν πεθάνουν, έτσι και τα πνεύματά τους επιστρέφουν στο χώμα.

«Ο συγγραφέας Πούλμαν δημιουργεί ένα κόσμο γεμάτο από την πραγματικότητα ενός υπερβατικού πνευματισμού, παρ’ ό,τι τον απορρίπτει εν γνώσει του», λέει ο Bruner. «Και  ο πνευματισμός αυτός ευθυγραμμίζεται πολύ περισσότερο με τον Σπινόζα και τον μυστικισμό της Νέας Εποχής, ή με τον Ανατολικό πανθεϊσμό»

 

Σημ. ΟΟΔΕ: Μία πολύ ενδιαφέρουσα κριτική για το θέμα, μπορείτε να βρείτε επίσης στην ιστοσελίδα της Ι. Μητρόπολης Γλυφάδος, εδώ: http://www.im-glyfadas.gr/01/02/01020010.asp