Το "καθ' ομοίωσιν". Το βάπτισμα τού Αγίου Πνεύματος στην Καινή Διαθήκη. Κεφάλαιο 22

Το βάπτισμα τού Αγίου Πνεύματος

στην Καινή Διαθήκη

Νικολάου Μαυρομάγουλου

Κεφάλαιο 22.

Το "καθ' ομοίωσιν"

Τα εδάφια που μόλις αναφέραμε, και τα οποία ταυτίζουν την τελειότητα με την επίγνωση, σνδέονται όπως θα δούμε με ένα ακόμα, εξ' ίσου σπουδαίο θέμα, με το σκοπό του Θεού για τον άνθρωπο.

Το εδάφιο Γένεσις 1/α΄ 26,27, λέει ποια ήταν η εξ’ αρχής πρόθεση του Θεού για την κορωνίδα της δημιουργίας του, τον άνθρωπο: "Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν".

Όταν όμως τον έφτιαξε, τον έκανε μόνο "κατ' εικόνα", και όχι και "καθ' ομοίωσιν":

"Και εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον κατ' εικόνα εαυτού. Κατ' εικόνα Θεού εποίησεν αυτούς". -Γένεσις 1/α΄ 27.

Όταν φτιάχνουμε μια εικόνα απ' ευθείας από το πρωτότυπο, αυτή είναι "εικόνα του πρωτοτύπου" Αν όμως φτιάξουμε μια εικόνα βλέποντας την εικόνα του, τότε η δεύτερη αυτή εικόνα, δεν είναι "εικόνα του πρωτοτύπου", αλλά "εικόνα της εικόνας" του, δηλαδή "κατά την εικόνα του", ή "κατ' εικόνα του".

Το ερώτημα λοιπόν εδώ, είναι: Ποιος είναι η "εικόνα του Θεού", του οποίου είμαστε εικόνες;

Απαντάει ο απόστολος Παύλος, όταν λέει για τον Ιησού Χριστό:

"όστις είναι εικών του Θεού του αοράτου…" -Κολοσσαείς 1/α΄ 15.

Ο άνθρωπος λοιπόν φτιάχτηκε "εικόνα" του ανθρώπου Χριστού, ή "κατ' εικόνα" του Θεού.

Το ότι δεν είχε δημιουργηθεί ακόμα τότε η ανθρώπινη φύση τού Ιησού Χριστού, δεν αποτελεί πρόβλημα, καθώς ο Ιησούς Χριστός ήταν "το Αρνίο το εσφαγμένο από καταβολής κόσμου", στην πρόγνωση του Θεού, κατά το Αποκάλυψις 13/ιγ΄ 8.

Γιατί όμως δεν φτιάχτηκε και "καθ' ομοίωσιν", αλλά μόνο "κατ' εικόνα";

Η πλειονότητα τών πατέρων, από τους πρώτους αιώνες τής Εκκλησίας, ερμηνεύει το εξαταζόμενο εδάφιο της Γενέσεως ως εξής:

«Άλλο είναι το "κατ’ εικόνα", και άλλο το "καθ’ ομοίωσιν". Ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο μόνο "κατ’ εικόνα", και όχι και "καθ’ ομοίωσιν".

Το "κατ’ εικόνα", είναι η "δυνάμει " δυνατότητα τού ανθρώπου να γίνει όμοιος με το Θεό, δηλαδή, "καθ’ ομοίωσιν". Έτσι, το "καθ’ ομοίωσιν " ταυτίζεται με την τελειότητα, τη "θέωση", που πρέπει να είναι ο στόχος τού κάθε ανθρώπου. (Δες Ιωάννου Ρωμανίδου «Το προπατορικό αμάρτημα», κυρίως σελ. 136, έκδ. 1957).

Ο άνθρωπος δεν είναι "εικόνα Θεού", αλλά "ΚΑΤ’ εικόνα" Του, που σημαίνει ότι είναι "εικόνα τής εικόνας", δηλαδή "εικόνα τού Χριστού", που είναι με τη σειρά του: "εικόνα τού Θεού τού αοράτου"». ( "Ιστορία και θεολογία τών ιερών εικόνων " Μ. Α. Σιώτου, σελ. 19-52. Δογματική Π. Ν. Τρεμπέλα τόμος Α΄ σελ. 487 - 494. Ιωάννου Ρωμανίδου «Το προπατορικό αμάρτημα», σελ. 139, έκδ. 1957).

Στην ακολουθία τών μνημοσύνων, λέμε:

"Κατ’ εικόνα σην και ομοίωσιν, πλαστουργήσας κατ’ αρχάς τον άνθρωπον, εν παραδείσω τέθηκας, κατ’ άρχειν, σου τών κτισμάτων". και:

"εικών ειμί τής αρρήτου δόξης σου, ει και στίγματα φέρω πταισμάτων... εις το καθ’ ομοιωσιν επανάγαγε, το αρχαίον κάλος αναμορφώσασθαι..."

Στα λόγια αυτά, το καθ’ ομοιωσιν φαίνεται ότι το είχε ο Αδάμ ήδη από τη δημιουργία του, εφ’ όσον ζητάμε την επιστροφή τού ανθρώπου στο "καθ’ ομοίωσιν", στο "αρχαίο κάλος".

Ταυτόχρονα όμως, τα λόγια των μνημοσύνων διαχωρίζουν σαφώς το "κατ’ εικόνα " από το "καθ’ ομοίωσιν", λέγοντας:

"εικών ειμί τής αρήτου δόξης σου ει και στίγματα φέρω πταισμάτων".

Έτσι, ενώ δεχόμαστε ότι είμαστε "κατ’ εικόνα", ζητάμε να ξαναγίνουμε "καθ’ ομοίωσιν", πράγμα που σημαίνει ότι αυτό το είχαμε και το χάσαμε.

Επί τούτου, ο Ιουστίνος γράφει ότι «κατ’ εικόνα Θεού πλασσόμενος ο άνθρωπος ήν σαρκικός». (Iωάννου Ρωμανίδου: «Το προπατορικό αμάρτημα» σελ. 135, έκδοση 1957).

Αφ’ ενός λοιπόν έχουμε κι εδώ τη διάκριση τών δύο εννοιών, και αφ’ ετέρου οι έννοια τού καθ’ ομοίωσιν, δεν είναι η τελειότητα, πράγμα που δεν είχε ο Αδάμ για να απωλέσει. (Iωάννου Ρωμανίδου: «Το προπατορικό αμάρτημα» σελ. 141, έκδοση 1957).

Τι είναι λοιπόν αυτό που ο Αδάμ είχε ως "καθ’ ομοίωσιν αρχαίο κάλος";

Αυτό προφανώς ήταν η κατάσταση τής αναμαρτησίας και αθωότητας, και όχι η τελειότητα.

Έτσι γίνεται πλέον δυνατόν να καταλάβουμε γιατί οι πατέρες χρησιμοποιούν τις ερμηνείες αυτές που είδαμε στην αρχή.

Οι δύο φράσεις "κατ’ εικόνα" και "καθ’ ομοίωσιν", αν πράγματι αποτελούν εβραϊσμό, έχουν μεταξύ τους ελαφρά διαφορετική έννοια. Άλλωστε, αυτό συμβαίνει και με όλες τις ταυτόσημες λέξεις, μια και κάθε λεξη, έχει τη δική της ιδιαίτερη χροιά από τις άλλες.

Στον καιρό τού Αδάμ δεν υπήρχε η τελειότητα. Αυτό φαίνεται και από το Γένεσις 1/α΄ 31, όπου λέει ότι πλάστηκε ο Αδάμ "καλός λίαν", και όχι "τέλειος". (Άλλωστε αν ήταν τέλειος, δεν θα είχε αμαρτήσει).

Επειδή όμως ο στόχος τής τελειότητας συνεπάγεται την αγνότητα και την αναμαρτησία, κατά κάποιον τρόπο, ομοιάζει με το "καθ’ ομοίωσιν" που έχασε ο Αδάμ. Το ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν πλέον αμαρτήσει, κάνει την εξ’ αρχής αναμαρτησία αδύνατη. Ο μόνος λοιπόν τρόπος για την επάνοδο στο "καθ’ ομοίωσιν", είναι πλέον η πορεία τελειότητας.

Θα πρέπει και πάλι να τονισθεί το ότι τα πάντα στη Χριστιανική πίστη είναι πορεία και όχι στάση. Έτσι, η Χριστιανική πίστη στην εποχή του Κυρίου Ιησού, λεγόταν "η οδός". (Πράξεις 18/ιη΄ 25, κλπ) Κατά τον ίδο τρόπο, η μετάνοια είναι πορεία και όχι κατ’ ανάγκην στιγμιαίο γεγονός. Το ίδιο, είναι πορεία και ο φωτισμός, το ίδιο και η θέωση. Έτσι λοιπόν και ο Αδάμ, αν και έλαβε από το Θεό το καθ’ ομοίωσιν, δεν το είχε στην πλήρη ολοκληρωμένη του μορφή. Βρισκόταν σε πορεία προς τη θέωση.

Επ’ αυτού, ο πατήρ Ιερόθεος Βλάχος, γράφει πολύ εύστοχα: «Ο άνθρωπος που κτίστηκε" κατ’ εικόνα Θεού", κτίστηκε για την "καθ’ ομοίωσιν" ζωή». («Η αποκάλυψη τού Θεού» σελ. 59).

Επίσης, ο πατήρ Ιωάννης Ρωμανίδης στο βιβλίο του: «Το προπατορικό αμάρτημα» (σελ. 121, έκδοση 1957), γράφει: «...ο έχων το Πνεύμα πνευματικός άνθρωπος είναι, κατά τους υπό εξέτασιν Πατέρας και συγγραφείς, ο κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν τού Θεού κτισθείς άνθρωπος».

Έχοντας αυτά υπ’ όψιν, μπορεί να γίνει κατανοητό, το γιατί ενώ ο Αδάμ δεν ήταν τέλειος, ήταν "καθ’ ομοίωσιν", και γιατί τώρα πλέον το "καθ’ ομοιωσιν", μπορεί να ταυτιστεί (και ταυτίζεται από τους πατέρες) με την τελειότητα: Επειδή η τελειότητα είναι ο μόνος τρόπος επανόδου στο αρχαίο κάλος.

Το κατ' εικόνα, είναι η δυνατότητα που έχει ο άνθρωπος ως ελεύθερο και νοήμον πλάσμα, να ομοιάσει με τον Θεό.
Το καθ' ομοίωσιν όμως, είναι η πορεία επίτευξης αυτής τής ομοίωσης, που επιτυγχάνεται μόνο με τη συνέργεια τού ανθρώπου και τού Αγίου Πνεύματος.

Επειδή ο Θεός είναι αυτό που είναι ΕΠΕΙΔΗ ΤΟ ΘΕΛΕΙ και όχι αναγκαστικά, θα πρέπει και ο άνθρωπος ΝΑ ΘΕΛΕΙ, και να προσπαθήσει, χρησιμοποιώντας την κατ' εικόνα ελευθερία και νοημοσύνη του, ώσπου να φθάσει στην τελειότητα, δηλαδή στην πορεία ομοίωσης με το Θεό. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που μόνο ο άνθρωπος το έχει μεταξύ τής κτίσεως.

Δεν ήταν δυνατόν o άνθρωπος να πλαστεί κατ' ευθείαν, (δηλαδή αναγκαστικά) τέλειος. Ο Σατανάς, πρότεινε στον άνθρωπο την ομοίωση με το Θεό, μέσω τής ανεξαρτησίας και τής αυτοδιαχείρισης, χωρίς τη συνέργια τού Αγίου Πνεύματος. Έτσι όμως, ο άνθρωπος αστόχησε, (=αμάρτησε), να πετύχει το στόχο τής τελειότητας, και αντί για την ομοίωση τού Θεού, "ομοιώθηκε προς τα κτήνη τα φθειρόμενα". Ο στόχος τής τελειότητας, είναι ο στόχος τού κάθε Χριστιανού, όπως φαίνεται στα παρακάτω εδάφια:

"Έστε λοιπόν σεις τέλειοι, καθώς ο Πατήρ σας ο εν τοις ουρανοίς είναι τέλειος". -Ματθαίος 5/ε΄ 48

"...αφήσαντες την αρχικήν διδασκαλίαν τού Χριστού, ας φερώμεθα προς την τελειότητα". -Εβραίους 6/ς΄ 1

"Μέχρι καταντήσωμεν οι πάντες εις την ενότητα τής πίστεως και τής επιγνώσεως τού Υιού τού Θεού, εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας τού πληρώματος τού Χριστού". -Εφεσίους 4/δ΄ 13

Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε το εξής: Όταν η Αγία Γραφή μιλάει για τελειότητα, δεν εννοεί πουθενά την σωματική τελειότητα. Μιλάει όπως είδαμε, για ομοιότητα με τον Θεό, και αυτό δεν έχει καμία σχέση με το σώμα. Το ότι το σώμα τών τελείων αποκτά αφθαρσία και αθανασία, αυτό είναι φυσικό επακόλουθο τής τελειότητας, και όχι η ίδια η τελειότητα.

Το ότι ο Ιησούς Χριστός δεν είχε γεννηθεί ακόμα ως άνθρωπος, δεν είναι πρόβλημα. Ο εκτός χρόνου Θεός, γνωρίζει καλά το μέλλον, ως δημιουργός τού χρόνου.

Όλα αυτά, ταιριάζουν απόλυτα με το εδάφιο Εφεσίους 4/δ΄ 13, που παραθέσαμε προηγουμένως. Πρέπει να στοχεύουμε προς το παράδειγμα που άφησε ο Κύριος Ιησούς Χριστός, και αυτό θα μας οδηγήσει στην ομοίωση με τον Θεό, δηλαδή στην πορεία της τελειότητας.

Μήπως όμως δεν είναι εφικτή η τελειότητα, εφ' όσον πρόκειται για τον απείρως τέλειο Θεό;

Αυτό είναι εν μέρει σωστό. Το να τον φθάσουμε, είναι σίγουρα αδύνατον. Θα τον πλησιάζουμε όμως, από τώρα και για όλη την αιωνιότητα, γινόμενοι όλο και πιο όμοιοι μ' αυτόν, όπως φαίνεται και στο παρακάτω εδάφιο:

"πάντες, ανακεκαλυμμένω προσώπω την δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι την αυτήν εικόνα, μεταμορφούμεθα από δόξης εις δόξαν". -Β΄ Κορινθίους 3/γ΄ 18.

Η τελειότητα λοιπόν, είναι κάτι σχετικό, και ο καθένας βρίσκεται σε πορεία προς την ομοίωση είτε με το Θεό, είτε προς τον εχθρό του τον Διάβολο. Η ελεύθερη βούληση τού καθενός είναι καθοριστική για το σημείο προόδου στο οποίο βρίσκεται. Η τελειότητα δεν είναι στάση. Είναι διαρκής πορεία!

Ένα εδάφιο που δείχνει την σχετική έννοια τής λέξης: "τελειότητα", φαίνεται από πολύ νωρίς στην Αγία Γραφή:

"Ο Νώε ήτο άνθρωπος δίκαιος, τέλειος μεταξύ τών συγχρόνων αυτού. Μετά τού Θεού περιεπάτησεν ο Νώε". -Γένεσις 6/ς΄ 9.

Ο Νώε αποκαλείται τέλειος, συγκριτικά με τους συγχρόνους του, επειδή "περπάτησε με το Θεό". Βρισκόταν σε πορεία τελειότητος! Εξάντλησε τα μέσα που είχε την εποχή εκείνη, για την πορεία του προς την τελειότητα.

Στην πραγματικότητα όμως, η δημιουργία τού ανθρώπου ολοκληρώθηκε πολύ αργότερα. Μόνο με τη γέννηση τού Κυρίου Ιησού Χριστού, εμφανίστηκε (επιτέλους) ο άνθρωπος τέλειος. Ο Ιησούς Χριστός, υπήρξε ο μόνος άνθρωπος, που ήταν πραγματικά τέλειος. Στο πρόσωπό του, η ανθρωπότητα βρήκε την τελική εκπλήρωση τού σκοπού τού Θεού για τον άνθρωπο: "ποιήσωμεν άνθρωπον... καθ' ομοίωσιν ημών".

Ο Ιησούς άνοιξε το δρόμο προς την τελειότητα και προς τους άλλους, που βρίσκονταν στην πορεία τού "καθ' ομοίωσιν".

("...τους ανθρώπους, τους καθ' ομοίωσιν Θεού γεγονότας" -Ιάκωβος 3/γ΄ 9).

Στη συνέχεια, θα παρατεθούν πάλι, λίγα από τα εδάφια που δείχνουν ότι οι Χριστιανοί βρίσκονται σε πορεία τελειότητος, ακολουθώντας τον μόνο απόλυτα τέλειο, τον Ιησού Χριστό, που είναι το πρότυπο της δημιουργίας τους:

Κολοσσαείς 1/α΄ 28:"...ίνα παραστήσωμεν πάντα άνθρωπον τέλειον..."

Κολοσσαείς 4/δ΄ 12:"...ίνα σταθήτε τέλειοι..."

Ιάκωβος 1/α΄ 4:"...ίνα ήτε τέλειοι και ολόκληροι εν μηδενί λειπόμενοι".

Ματθαίος 5/ε΄ 48: "Έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ως ο Πατήρ υμών ο ουράνιος τέλειός εστιν".

Ρωμαίους 8/η΄ 29:"...ους προέγνω, και προώρισεν συμμόρφους τής εικόνος τού Υιού Αυτού..."

Εβραίους 5/ε΄ 14: "Τελείων δε εστιν η στερεά τροφή, τών δια την έξιν τα αισθητήρια γεγυμνασμένα εχόντων προς διάκρισιν καλού τε και κακού".

Το παραπάνω εδάφιο, αποδεικνύει επίσης, ότι ο άνθρωπος δεν δημιουργείται τέλειος, αλλά γίνεται με προσπάθεια.

Εβραίους 6/ς΄ 1:"...επί την τελειότητα φερόμεθα..."