Κεφάλαιο Γ΄: Αντικανονική η απόσχισις των Γ.Ο.Χ. από την Εκκλησία της Ελλάδος το 1924

ιζ΄. Τα σχίσματα του οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου

Κατά το έτος 795, όπως προαναφέραμε, ο αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος απεδίωξε την νόμιμη σύζυγό του και νυμφεύθηκε την αυλική Θεοδότη²⁸³. Ο άγιος Ταράσιος Κωνσταντινουπόλεως δεν συμφώνησε με τον γάμο αυτό, για να μη παροργίση όμως τον βασιλέα, ο οποίος απειλούσε «την αίρεσιν (της Εικονομαχίας) ανανεώσασθαι, και τας σεπτάς και αγίας εικόνας πάλιν καθαιρήσειν»²⁸⁴, ανέχθηκε την τέλεσί του από τον ηγούμενο Ιωσήφ.

Τότε ο θείος και γέροντας του οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, όσιος «Πλάτων ο του σακκουδίωνος ηγούμενος απέστησεν της κοινωνίας Ταρασίου του πατριάρχου»²⁸⁵ μη ανεχόμενος την κατ' οικονομία αυτή πράξι του. Το σχίσμα των οσίων Πλάτωνος και Θεοδώρου και των μαθητών τους έληξε έπειτα από δύο έτη, όταν ο Κωνσταντίνος έχασε τον θρόνο του και ο άγιος Ταράσιος βρήκε την ευκαιρία να καθαιρέση τον Ιωσήφ²⁸⁶.

Η έριδα αναζωπυρώθηκε το 806, όταν ο νέος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως άγιος Νικηφόρος κάτω από τις πιέσεις του νέου αυτοκράτορος Νικηφόρου αναγκάσθηκε να αποκαταστήση με συνοδική απόφασι τον Ιωσήφ. Προφανώς και ο άγιος Νικηφόρος φοβήθηκε, «μη τι άλλον χείρον νεωτερίση ο παραπλήξ και την Εκκλησίαν βλάψη μειζόνως»²⁸⁷. Οι Στουδίται όμως αντέδρασαν και πάλι. Αρχικά θεώρησαν ότι «ουκ ην ασφαλές αποστήναι των παρανομούντων τελείως, ή το φεύγειν μόνον την προφανή κοινωνίαν αυτών, οικονομία δε πρεπούση αναφέρειν έως καιρού»²⁸⁸. Οι Στουδίται δηλαδή μνημόνευαν μεν τον άγιο Νικηφόρο, απέφευγαν όμως την εκκλησιαστική κοινωνία μαζί του, έως ότου ο «μοιχοζεύκτης» Ιωσήφ «υποσταλή της ιερουργίας»²⁸⁹.

Έπειτα από τρία έτη (809) η έριδα έλαβε πολύ σοβαρότερες διαστάσεις, καθώς «ο βασιλεύς (Νικηφόρος) αφορμής δραξάμενος επισκόπους πολλούς και ηγουμένους αθροίσας σύνοδον κατ αυτών (των Στουδιτών) κροτηθήναι εκέλευσεν, δι' ης εξεβλήθησαν της μονής και της πόλεως»²⁹⁰. Καθώς μάλιστα διηγείται ο όσιος Θεόδωρος, η Σύνοδος του αγίου Νικηφόρου εξεφώνησε «το πονηρόν δόγμα (υπέρ της “μοιχοζευξίας”) και ανάθεμα»²⁹¹ κατά των Στουδιτών, οι οποίοι είχαν αποσχισθή «της αγίας Εκκλησίας»²⁹².

Μετά την Σύνοδο αυτή οι Στουδίται διέκοψαν πλέον και την μνημόνευσι του αγίου Νικηφόρου προτρέποντας μάλιστα και τους άλλους ηγουμένους «τού μη κοινωνείν τοις κακοδόξοις, μηδέ αναφέρειν τινά των εν τη μοιχοσυνόδω ευρεθέντων, ή ομοφρονούντων αυτή»²⁹³. Οι Στουδίται αρνήθηκαν να δεχθούν την αποκατάστασι του Ιωσήφ ως μία πράξι σύμφωνη με τις «οικονομίες των αγίων»²⁹⁴ και κατηγορούσαν τους υπευθύνους ως «μοιχειανούς» και αιτίους ανατροπής του ευαγγελίου.

Η λήξις του νέου σχίσματος επιτεύχθηκε τελικά μετά την άνοδο του Μιχαήλ Ραγκαβέ στον βασιλικό θρόνο (811), ο οποίος διέταξε την ανανέωσι της καθαιρέσεως του Ιωσήφ και επανέφερε τους Στουδίτας από τους τόπους της εξορίας τους. Ο άγιος Θεόδωρος και οι μαθηταί του συμφιλιώθηκαν με τον άγιο Νικηφόρο και αγωνίσθηκαν μαζί εναντίον των Εικονομάχων κατά την δεύτερη περίοδο της επικρατήσεως της αιρέσεως, η οποία άρχισε έπειτα από δύο έτη.

 

Σημειώσεις:

---

283. Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, τόμος ε΄, σελ. 361.

284. Περί Ταρασίου και Νικηφόρου των εν αγίοις πατριαρχών, P.G.99,1852D.

285. Οσίου Θεοφάνους, Χρονογραφία, έτος 6288, P.G.108, 948A.

286. Οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, Επιστολή λ΄, βιβλίο α΄, P.G.99, 1008A.

287. Μιχαήλ μοναχού, Βίος και πολιτεία του οσίου... Θεοδώρου του των Στουδίου ηγουμένου, P.G.99,156D.

288. Οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, Επιστολή λθ΄, βιβλίο α΄, P.G.99, 1048D-1049A.

289. Οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, Επιστολή κη΄, βιβλίο α΄, P.G.99, 1001C.

290. Οσίου Θεοφάνους, ένθ ανωτ. έτος 6301, P.G.108, 973B.

291. Οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, Επιστολή λθ΄, βιβλίο α΄, P.G.99, 1048D.

292. Οσίου Θεοφάνους, ένθ ανωτ. έτος 6304, P.G.108, 992B.

293. Οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, Επιστολή λθ΄, βιβλίο α΄, P.G.99, 1049A.

294. Οσίου Θεοδώρου του Στουδίτου, Επιστολή λε΄, βιβλίο α΄, P.G.99, 1029C.