Βουδισμός: Εκεί υπάρχει ο πόνος, αλλά δεν βρίσκεις αυτόν που πονάει...

	Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας Επιστροφή στην Κεντρική σελίδα	Ανατολικές Θρησκείες

Όλοι οι ανατολικοί λαοί και κυρίως ο βουδισμός αναγνωρίζουν ότι ΟΛΑ στην ζωή είναι ΠΟΝΟΣ. Όλη η ζωή είναι πόνος.

Και η αιτία του πόνου είναι η προσκόλληση, η δίψα για αγαθά, και τελικά η προσκόλληση στην ιδέα ότι πρέπει να υπάρχω. Ο άνθρωπος μένει γαντζωμένος στην ύπαρξη.

Και αυτό γιατί ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ (λανθασμένα) ότι υπάρχει κάτι το σταθερό, κάτι το αμετάβλητο. Για τον βουδισμό δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. ΟΛΑ μεταβάλλονται, σαν τη ροή ενός ποταμού.

Γι' αυτό και η ιδέα της ατομικής ύπαρξης, όπως μεταφέρεται από τον δυτικό τρόπο σκέψης, απορρίπτεται από τον βουδισμό.

Εδώ βέβαια μπορούμε να πούμε, από μια πλευρά, ο Βούδας έχει δίκιο. Η ατομικότητα, το ότι εγώ υπάρχω, και το ξέρω ότι είμαι εγώ, διότι δεν είμαι ΕΣΥ, δεν είμαι ΑΥΤΟ, για τον χριστιανισμό ο τρόπος αυτός του υπάρχειν είναι η ίδια η κόλαση.

Αυτό είναι και το προπατορικό αμάρτημα, το ότι γεννιόμαστε σε ένα σύμπαν που είναι γεμάτο συντρίμμια, που είναι διασπασμένο.

Βέβαια ο Bούδας, ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος, έφτασε σε αυτό το σπουδαίο συμπέρασμα για την ύπαρξη αλλά δεν μπορούσε να πάει παραπέρα. Λοιπόν, αυτό που προτείνει είναι να πάψω να προσκολλώμαι σε οτιδήποτε, ούτε στην ίδια την ύπαρξη, διότι το ΕΓΩ είναι η ρίζα της ύπαρξης.

Όποιος το πετύχει ελευθερώνεται από τον νόμο της φθοράς και μπαίνει στην νιρβάνα, δηλ. στην σωτηρία.

Για τον βουδισμό λοιπόν υπάρχει η σωτηρία αλλά ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΕΙΣ ΤΟΝ ΣΩΖΟΜΕΝΟ, υπάρχει πόνος αλλά δεν βρίσκεις αυτόν που πονάει, δηλ. δεν υπάρχει το πρόσωπο, δεν πρέπει να υπάρχει.

Εμείς λέμε, πολύ σωστά, το πρόσωπο (μάλλον το άτομο) έτσι όπως είναι δεν πρέπει να υπάρχει. Αλλά όπως στον Βούδα ήρθε η αποκάλυψη, και όπως στο ΖΕΝ έρχεται η έλλαμψη, έτσι και ο Θεός επενέβη και μας έδειξε μια άλλη λύση.

Όχι το να σβήσω αλλά το να υπάρχω με διαφορετικό τρόπο.

ΟΠΩΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΥΤΟΣ. Πώς υπάρχει ο Θεός; Ως ΤΡΙΑΣ, ως κοινωνία τριών προσώπων. Όχι ως 3 διαφορετικές ατομικότητες, όχι ως τρεις φίλοι, αλλά ως τρία πρόσωπα (μόνο αριθμούμενα) που συνυπάρχουν και αλληλοπεριχωρούνται ["Σχόλιο τού μπλογκ": δηλ. το καθένα βρίσκεται "μέσα" στα άλλα δύο]. Δηλ. αν ένας από τους 3 εκλείψει, πάει, δεν υπάρχει Θεός. Ενώ εγώ υπάρχω, είτε με συμπαθείτε είτε με αντιπαθείτε, διότι αντλώ την ύπαρξή μου από την βιολογική μου λειτουργία.

Ο άνθρωπος λοιπόν καλείται να ζήσει ένα νέο τρόπο ζωής. Να υπάρχει ΕΠΕΙΔΗ ΣΥΝΥΠΑΡΧΕΙ. Αλλά πώς να γίνει αυτό; Ο ένας της Τριάδος γίνεται άνθρωπος, και έτσι γίνεται το κέντρο ΟΛΗΣ της κτίσεως.

Αν θέλω, μπορώ και εγώ να ενωθώ μαζί του, δηλαδή να αποκτήσω μια νέα υπόσταση, ένα ΑΛΛΟ τρόπο ύπαρξης, θεωρώντας ως ζωή την σχέση μου με ΑΥΤΟΝ. Τότε δεν είναι ο πατέρας και η μάνα μου, δηλ. η βιολογική μου αρχή, η ύπαρξή μου, αλλά ο τρόπος που μπορώ να διαλέξω, δηλ. να έχω πατέρα μου τον ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΥΙΟΥ, να λέω ότι ζωή είναι αυτή η σχέση και μόνο αυτή. Και αυτό μπορώ να το πετύχω ενούμενος με τον Χριστό, τον υιό του Θεού, που χωρίς να πάψει να είναι ό,τι ήταν, γίνεται και άνθρωπος. Αλλά δεν μπορώ να το κάνω μόνος μου αυτό.

Ο ΑΛΛΟΣ της Τριάδος, ο ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ, το ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ, με ενώνει με τον Χριστό, και ταυτόχρονα με τους άλλους. Διότι το πνεύμα ενεργεί όχι ατομικά αλλά εν τη Εκκλησία. Δηλαδή, ας δώσουμε ένα (κακό) παράδειγμα, αν το σώμα σας είναι ο Χριστός, τότε εγώ είμαι το ένα δάχτυλο, εσείς το άλλο, ο γείτονας το άλλο κ.τ.λ.

Αυτό είναι η ζωή. Η συνύπαρξη. Και όποιος ζει αυτή την σχέση, δεν γεύεται τον θάνατο, η σχέση αυτή δεν σταματά ποτέ. Μπορεί να έρθει (και θα έρθει), ο βιολογικός θάνατος του σώματος, όμως η σχέση αυτή, η ένωση αυτή συνεχίζεται για πάντα, διότι όπως είπαμε ζωή είναι ο Χριστός, όχι η αυτόνομη βιολογική λειτουργία.

(Όποιος θέλει να δει περισσότερα, ας διαβάσει το υπέροχο κείμενο του σεβ. Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα, Από το προσωπείον εις το πρόσωπον).

Αυτός ο χριστιανισμός δεν έγινε ποτέ γνωστός στην Ασία.

Οι μη ορθόδοξοι κηρύττουν τον ιστορικό Ιησού που ήρθε να σώσει από την αμαρτία και αγνοούν τελείως τα παραπάνω.

Και εμείς, έχω γράψει πόσο αρνηθήκαμε να κηρύξουμε.

Όταν τα λέω αυτά σε βουδιστές ανοίγει η καρδιά τους. Μού λένε: πολύ ωραία αυτά, πες μας και άλλα.

Και υπάρχουν πολλά.

Π.χ. στο θέμα της ύπαρξης, που είναι καίριο. Για τον βουδιστή δεν υπάρχει ο σωζόμενος.

Το ερώτημα τότε "εγώ ποιος είμαι; πώς π.χ. οι πράξεις μου επηρεάζουν την επόμενη ζωή μου; τι σχέση έχω εγώ με …εμένα στην επόμενη μετεμψύχωσή μου;" δεν απαντάται ευθέως με ένα λογικό δυτικό τρόπο. Τα περί υπάρξεως ερωτήματα ο Βούδας τα θεωρεί άστοχα, non proper, και τα αντιπαρέρχεται με σιωπή. Το περίφημο παράδειγμά του: ένας που τον τραυμάτισε το βέλος και υποφέρει, ρωτάει τι είδους είναι το βέλος, ποιος το έριξε κ.τ.λ., ενώ δεν θα έπρεπε να ρωτάει τέτοια πράγματα, αλλά να φροντίσει να θεραπευθεί.

Βέβαια υπάρχει, όπως διαπιστώνει ο βουδισμός, μια συνεχής μεταβολή. Π.χ. το σώμα σας ήταν τελείως διαφορετικό όταν ήσαστε μωρό, τώρα και όταν γεράσετε (εύχομαι να γίνετε πολύ πολύ γέροι, να ζήσετε πολλά χρόνια) όλα τα κύτταρα έχουν ανανεωθεί. Τι σας κάνει να νομίζετε ότι είστε εσείς;

Είναι το ερώτημα της συνέχειας της υπόστασης εν χρόνω (personal identity over time, αν μεταφράζω σωστά), καίριο ερώτημα των προσωκρατικών που είπαν ότι δεν υπάρχει αυτή η συνέχεια, διότι δεν υπάρχει στην πραγματικότητα κίνηση και χρόνος, ενώ αντίθετα ο Ηράκλειτος, θεωρώντας ότι όλα είναι μεταβολή, αρνείται αυτήν την ύπαρξη. Ο Πλάτωνας αντίθετα βρίσκει μια ιδιοφυή λύση. Αυτό που με κάνει να λέω ότι εγώ υπάρχω ενώ το σώμα μου αλλάζει συνεχώς είναι η ψυχή, που είναι αθάνατη, έπεσε από τον κόσμο των ιδεών και συνεπώς ενώνει τα διάφορα στιγμιότυπα, θα λέγαμε, δηλ. τις μεταβολές του σώματός μου, και έτσι είμαι ΕΓΩ. Ο βουδισμός αρνιέται, και ΣΩΣΤΑ, αυτήν την λύση.

Βέβαια το ερώτημα είναι ιδιαίτερα επίκαιρο σήμερα με την πρόοδο της κβαντμηχανικής. Ο καθηγητής Derek Parfit (Reasons and Persons) εξετάζει το ερώτημα από τα φιλμ επιστημονικής φαντασίας, από την τηλεμεταφορά (teleportation), που θεωρητικά γίνεται σε στοιχειώδη σωμάτια προς το παρόν. Δηλ. να μπείτε σε μια μηχανή και σε χρόνο 0 να βρεθείτε αλλού. Αλλά ποιος μας λέει ότι εκεί στο αλλού είστε εσείς;

Προσπαθώ να δώσω την χριστιανική απάντηση, που νομίζω είναι ότι υπάρχουμε όχι αφ' εαυτών, ούτε επειδή έχουμε αθάνατη ψυχή (διότι τίποτα δεν είναι αθάνατο, μόνο ο Θεός είναι απολύτως και αφ' εαυτού αθάνατος), αλλά διότι ο Θεός μας αγαπά, και μόνο από ελεύθερη και ανιδιοτελή αγάπη, από μια αγάπη που ΔΕΝ κάνει διακρίσεις, μάς κρατά στην ύπαρξη, είτε είμαστε καλοί είτε όχι, ακόμα και τον διάβολο, μάς δίνει ΚΑΤΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ένα ίχνος, που αυτό είναι η ψυχή και που δεν πεθαίνει, διότι δεν αφήνει ο Θεός να πεθάνει και ούτε θα αφήσει ποτέ.

Αυτή λοιπόν είναι η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ, η ελάχιστή μας personal identity (δυστυχώς ξέχασα να γράφω ελληνικά…).

Και που πάλι ταιριάζει με την κινέζικη φιλοσοφία. Διότι εγώ, εσείς, και κάθε κτίσμα [=δημιούργημα τού Θεού], δεν είμαστε μέρη του Θεού, αλλά εν τούτοις το κέντρο της ύπαρξής μας είναι η ΣΚΕΨΗ του Θεού, Ο ΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ, αυτό που οι Κινέζοι αποκαλούν ΤΑΟ (ντάο είναι η σωστή προφορά) χωρίς να το ξέρουν. Είναι η θεολογία του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού [έργα του εδώ]. Και όχι μόνο βέβαια. Διότι ναι μεν ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο ΕΝ ΧΡΟΝΩ, αλλά ήθελε, σκέφτηκε ελεύθερα και από αγάπη να χαρίσει την ύπαρξη και την συνειδητότητα σε διάφορους βαθμούς σε κάτι εκτός αυτού [δηλ. εκτός από τον εαυτό Του]. Και το πραγματοποίησε. [Για τη σύγκριση Τάο και ορθόδοξου χριστιανισμού δες το βιβλίο του π. Δαμασκηνού Κρίστενσεν Χριστός το αιώνιο Τάο (σύντομη παρουσίαση εδώ)].

Είναι λοιπόν η πραγματοποιημένη σκέψη, η αγάπη του Θεού, το κέντρο της ύπαρξης του σύμπαντος και κάθε όντος ξεχωριστά. Πρέπει να πούμε στους Κινέζους ότι σωστά το εμπνεύστηκαν ο Λάο Τσε, ο Τσουάν Τσε κ.τ.λ… αλλά δεν μπορούσαν να πουν παραπάνω, γιατί δεν είχε φανερωθεί. Ούτε εμείς μπορούσαμε άλλωστε, αλλά επειδή ο Υιός και Λόγος του Θεού αποκαλύφτηκε, έγινε άνθρωπος, μπορούμε τελικά να μιλάμε γι' αυτό, επειδή Αυτός μάς μίλησε.

Μίλησα για ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ συνειδητότητα, προσωπική ύπαρξη. Γιατί; Διότι η τελική ΔΕΝ ήρθε ακόμα. Είμαστε ένα γίγνεσθαι, και ο Θεός "δεν μπορεί" και δεν θέλει να μας εξαναγκάσει. Αλλά η προσωπική ταυτότητα, personal identity, είναι ένα ΔΩΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. Ένα δώρο του Θεού, ΜΟΝΑΔΙΚΟ και ανάλογα με την προσωπικότητα που χτίσαμε.

Στην Αποκάλυψη 2, 17 και 3, 12, ο Χριστός θα δώσει καινούργιο ΟΝΟΜΑ που θα είναι η τελική μας personal identity, προσωπική ταυτότητα, συνειδητότητα, και θα έχει σχέση με τον ίδιο τον Χριστό, αφού θα είμαστε μέλη του.

Και μαζί με μας ενώνεται εν Χριστώ όλη η κτίση, για να είναι τα πάντα εν πάσιν Χριστός [φράση του απ. Παύλου από την επιστολή προς Κολοσσαείς, 3, 11].

Σχόλιο του blog "Νεκρός για τον κόσμο":

Συνιστώ θερμά σε κάθε ενδιαφερόμενο τα βιβλία του π. Νικολάου Λουδοβίκου Θεοποιία - Η μετανεωτερική θεολογική απορία & Οι τρόμοι του προσώπου και τα βάσανα του έρωτα, όπου θα βρει περισσότερα για μια σύγχρονη σοβαρή προσέγγιση του ανθρώπου από ορθόδοξη άποψη.