Αυτός ο μεγάλος φιλόσοφος και πολιτικός θεωρητικός ορισμένες φορές αποκαλείται και πατέρας της σύγχρονης αναλυτικής φιλοσοφίας, ενώ η σκληρή, απολυταρχική κοινωνική φιλοσοφία του συνεχίζει να ασκεί ευρύτατη επιρροή. Σίγουρα είναι ένας από τους μεγάλους ιδρυτές της σύγχρονης σκέψης.

Ο πατέρας του, επίσης ονόματι Τόμας, ήταν εφημέριος μιας μικρής Αγγλικανικής εκκλησίας έξω από το Λονδίνο. Ελάχιστα μπορούσε κανείς να θαυμάσει σ’ αυτόν. Περιγράφεται ως αδαής, χολερικός τύπος, και με ροπή στην χαρτοπαιξία – λέγεται μάλιστα πως μερικές φορές είχε αποκοιμηθεί κατά την διάρκεια των συνάξεων στις οποίες προήδρευε. Όταν κάποιος άλλος παπάς τον προκάλεσε στην εξώπορτα της εκκλησίας, έγινε ένας καυγάς όπου ο πρεσβύτερος Hobbes χτύπησε τον αντίπαλό του, και κατόπιν εξαφανίσθηκε, μακριά από το Λονδίνο. Η οικογένειά του δεν τον ξαναείδε, ούτε ξανάκουσε από αυτόν, και τελικά απεβίωσε μέσα στην αφάνεια. Ένας άκληρος θείος, ο οποίος ήταν επιτυχημένος έμπορος, ανέλαβε την οικονομική ευθύνη της οικογένειας. Η περιουσία του θείου επέτρεψε στον νεαρό Hobbes να σπουδάσει σε καλά δευτεροβάθμια σχολεία και στη συνέχεια στην Οξφόρδη. Δεν υπάρχει όμως κανένα σχόλιο, ούτε από τον Hobbes, ούτε από τους βιογράφους του, για τυχόν συμπάθεια προς τον θείο του.¹ Μοιάζει να ήταν απόμακρη φιγούρα.

Στα δημοσιευμένα έργα του, ο χειρισμός της θρησκείας από τον Hobbes ήταν τυπικά σκεπτικιστικός, αν και αφήνει αδιευκρίνιστη την προσωπική του θέση επί θεμάτων όπως την ύπαρξη και την φύση του Θεού. Η δημόσια στάση του ίσως συνοψίζεται καλύτερα από τον R.S.Peters:

Η τεχνική του (Hobbes) ήταν πάντοτε να πιέζει την ριζοσπαστική έρευνα στα όριά της, και όταν η βάση των παραδοσιακών διδασκαλιών έμοιαζε έτοιμη να αποτμηθεί, τότε εκαλείτο ο ανώτατος άρχων (βασιλέας), σαν ένας «από μηχανής θεός» για να ξαναβάλει τα πάντα στην ορθόδοξη θέση τους… Είναι δύσκολο να πει κανείς αν οι υπαινιγμοί του πως ο βασιλέας θα έπρεπε να εκφέρει γνώμη επί θεμάτων όπως η Δημιουργία του κόσμου και τα χαρακτηριστικά του Θεού ήταν μια διακριτική ειρωνεία, ή μια ευσεβής διαμαρτυρία του για να προστατευθεί από την κατηγορία του αθεϊσμού, ή ακόμα, ίσως να ήταν μια εκδήλωση της ισχυρής πεποίθησής του πως δεν υπάρχει τίποτε που θα επηρέαζε την ειρήνη του βασιλείου για το οποίο ο βασιλέας δεν έπρεπε να παίρνει απόφαση.²

Κατά την διάρκεια της ζωής του, συχνά πιστευόταν πως ο Hobbes ήταν ένα είδος αθεϊστή ή σκεπτικιστή – αν και ποτέ δεν το δήλωσε ο ίδιος δημοσίως. Φυσικά, αν είχε δηλώσει ανοιχτά τις σκεπτικιστικές ή αιρετικές απόψεις του, η ζωή του θα κινδύνευε άμεσα. Ένας πρόσφατος μελετητής του Hobbes, ο A.P.Martinich, έχει πει πως ο Hobbes «ήταν ή αθεϊστής, ή θεϊστής - πάντως και στις δύο περιπτώσεις, επέμενε να υπονομεύει την πίστη στην αποκεκαλυμμένη θρησκεία».³ Δεν είναι ένα ιδιαίτερα παράδοξο συμπέρασμα αυτό, δεδομένου ότι το φιλοσοφικό σύστημα του Hobbes ήταν ορθολογιστικό, υλιστικό και Επικουρικό.⁴ Όλοι οι ειδήμονες συμφωνούν πως ήταν σταθερά και συστηματικά αντικληρικός. (Είναι εύκολο να διακρίνει κανείς τους σπόρους αυτού του φαινόμενου, στην συμπεριφορά του πατέρα του). Θα μπορούσε κανείς να πει με βεβαιότητα πως ο Hobbes υπήρξε ένας μείζων ιστορικός εχθρός του προσωπικού Θεού της Χριστιανοσύνης.

 

Σημειώσεις

---