Ο πουριτανισμός του “αθεϊσμού”

Του Σεβ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασσίου Ιερόθεου

    Ο πουριτανισμός είναι μια κίνηση που παρατηρήθηκε στην Δύση κατά τον 16^ο και 17^ο αιώνα και είχε πολλές εξελίξεις και ερμηνείες. Δεν πρόκειται εδώ να αναλύσουμε τις βασικές θέσεις των πουριτανών. Απλώς να πούμε ότι ο όρος αυτός προέρχεται από την λατινική λέξη purificatio που σημαίνει καθαρμός και δια αυτού εννοούσαν την κάθαρση της Εκκλησίας της Δύσεως από κάθε τί που θύμιζε την παπική νοοτροπία. Πρώτος πουριτανός θεωρείται ο Hooper ο οποίος δεν θέλησε να χειροτονηθή επίσκοπος Γκλώτσεστερ με την συνήθη αρχιερατική περιβολή.

    Επεκράτησε, όμως, στην παλαιότερη και σύγχρονη ορολογία να λέγεται πουριτανός κάθε άνθρωπος ο οποίος ομιλεί περί καθαρότητος όταν την περιορίζη στον εξωτερικό παράγοντα, αφήνοντας άθικτο τον εσωτερικό κόσμο. Επομένως, δεν πρόκειται για μια εποχιακή κίνηση που κάποτε παρατηρήθηκε και στην συνέχεια έπαυσε να υπάρχη, αλλά για μια νοοτροπία, που σαφώς μπορεί να χαρακτηρισθή ως Φαρισαϊκή. Οι Φαρισαίοι παρουσιάζονται ως καλοί Ιουδαίοι που εφήρμοζαν τις εξωτερικές διατάξεις του νόμου, αλλά ο εσωτερικός του κόσμος ήταν γεμάτος ακαθαρσίες, όπως οι κεκονιαμένοι τάφοι.

    Ακόμη, πουριτανισμός είναι η νοοτροπία εκείνη κατά την οποία καθορίζονται σαφή όρια μεταξύ καθαρών και ακαθάρτων, μεταξύ αμαρτωλών και αγίων. Και μάλιστα όταν επαινούνται οι λεγόμενοι καθαροί και καταδικάζονται οι λεγόμενοι ακάθαρτοι.

    Μια τέτοια πρακτική την συναντούμε και στην σύγχρονη νοοτροπία, έστω κι αν μερικοί αρνούνται την ονομασία του πουριτανού. Την συναντούμε ακόμη και σε “αθέους” οι οποίοι προσπαθούν να ρυθμίζουν τα εσωτερικά της Εκκλησίας και μάλιστα αγωνίζονται για την λεγομένη κάθαρση της Εκκλησίας από ανάξιους Κληρικούς. Και, βέβαια, η Εκκλησία με τις δικές της δυνάμεις πρέπει να αγωνίζεται για να επιβάλη μια τάξη στους κόλπους της. Πιστεύω όμως ότι είναι πουριτανική η αντίληψη να καθορίζονται σαφή όρια μεταξύ καθαρών και ακαθάρτων και μάλιστα να επαινούνται μέχρι τρίτου ουρανού οι πρώτοι και να καταβιβάζονται στα τάρταρα της Κολάσεως οι δεύτεροι. Γίνεται λόγος για αγίους Κληρικούς και “αψεγάδιαστους” και για “καθάρματα”. Όλη αυτή η νοοτροπία μου θυμίζει την σχετική αντιμετώπιση που κάνει στο θέμα αυτό ο Καζαντζάκης στο γνωστό έργο του “ο Χριστός ξανασταυρώνεται”.

    Όμως τα όρια μεταξύ καθαρών και ακαθάρτων δεν είναι σαφώς καθορισμένα με εξωτερικά κριτήρια. Οι άγιοι αισθάνονται οι πρώτοι αμαρτωλοί, αλλά και μέσα στην ψυχή του πιο μεγάλου αμαρτωλού διασώζονται ίχνη της εικόνος του Θεού. Άλλωστε, η Εκκλησία είναι πνευματικό Νοσοκομείο που θεραπεύει τον άνθρωπο. Όλοι οι άνθρωποι, σε διαφόρους βαθμούς, έχουν στοιχείο πνευματικής ασθένειας και θεραπευόμαστε μέσα στην Εκκλησία, από τον μόνο καθαρό, υγιή και άγιο, τον Χριστό.