Σε οκτακόσια βρετανικά λεωφορεία
αναρτήθηκε το σύνθημα: «Πιθανόν να μην υπάρχει Θεός. Πάψε
τώρα να αναρωτιέσαι και απόλαυσε τη ζωή σου». Πίσω από την
ιδέα της ανάρτησης αυτού του συνθήματος βρίσκεται μια
εικοσιοκτάχρονη Bρετανίδα, η Αριάν Σερίν, που είναι
συγγραφέας και άθεη. Το περιοδικό Ταχυδρόμος (17/1/2009), απ'
το οποίο παίρνουμε την πληροφορία γράφει γι’ αυτήν: «Κουρασμένη
από τις θρησκείες και τους εκπροσώπους τους, που κηρύσσουν
την έχθρα ο ένας του άλλου, μάζεψε λεφτά από το Internet και
με τη σειρά της κήρυξε τον αθεϊσμό».
Είναι ανίσχυρη και αρκετά φτωχή σε αποδεικτικά στοιχεία η
παραπάνω αιτιολογία του αθεϊστικού κηρύγματος, αλλά η είδηση
έχει παραμέτρους με εξαιρετικό ποιμαντικό και θεολογικό
ενδιαφέρον. Πριν προχωρήσουμε όμως σε επιπλέον στοιχεία της
ειδησεογραφίας, θα διατυπώσουμε ορισμένες γενικές
παρατηρήσεις.
Η αθεϊστική καμπάνια της Αριάν Σαρίν είναι ένα εφήμερο άνθος
του δυτικού πολιτισμού, στον οποίο κυριαρχεί ο δεϊσμός,
δηλαδή η πίστη ότι υπάρχει μια ανώτερη δημιουργική αρχή, η
οποία όμως δεν έχει καμμιά σχέση τώρα με τον κόσμο. Ως
αποχρώσεις, κλάδοι ή παράγωγα αυτής της θρησκευτικής άποψης,
επιβιώνουν ο αγνωστικισμός, ο αθεϊσμός, ακόμη και η αναιμική
χριστιανική πίστη του αιρετικού Χριστιανισμού, που είναι
αποκομμένη από την εμπειρία του ζωντανού Θεού. Έχοντας
επίσης οι Ευρωπαίοι στην μνήμη τους την σφοδρότητα των
θρησκευτικών πολέμων μεταξύ των διαφόρων αιρετικών
χριστιανικών ομολογιών δεν θέλουν πλέον να μιλούν για την
αλήθεια της πίστεως, αλλά μόνο για τον σεβασμό της
διαφορετικότητας, τον σεβασμό κάθε ιδιορρυθμίας. Γι’ αυτό
είναι ευπρόσδεκτο από πολλούς Ευρωπαίους το μήνυμα: «Πιθανόν
να μην υπάρχει Θεός. Πάψε τώρα να αναρωτιέσαι και απόλαυσε
τη ζωή σου».
Ας δούμε όμως με σχετική συντομία αυτό το μήνυμα, καθώς και
τις προβαλλόμενες αιτίες του.
Η Αριάν Σερίν δηλώνει άθεη, αλλά θεμελιώνει τον αθεϊσμό της
στην πιθανότητα «να μην υπάρχει Θεός». Δεν εκφράζει
βεβαιότητα για τον αθεϊσμό της. Στην πραγματικότητα το
μήνυμά της είναι αγνωστικιστικό. Δεν ξέρει αν υπάρχη Θεός.
Την ενοχλούν όμως οι θρησκευτικές έριδες και η απειλή της
Κόλασης για τους αμαρτωλούς και τους απίστους. Για την αιτία
της καμπάνιας της είπε: «Τον περασμένο Ιούνιο βγήκα από το
σπίτι μου και είδα στο πλάι ενός λεωφορείου ένα μήνυμα από
μια οργάνωση ευαγγελικών που έλεγε πως όσοι δεν αποδεχθούν
τον Χριστό θα πάνε στην Κόλαση». Αυτή η απειλή την έκανε να
αντιδράση. Την ενόχλησε ο επικρεμάμενος κίνδυνος της Κόλασης,
για την οποία βέβαια πιστεύει ότι δεν υπάρχει. Έτσι ξεκίνησε
με την βοήθεια της εφημερίδας «Guardian», μέσω Internet, την
συγκέντρωση χρημάτων για μια καμπάνια που θα αντιστάθμιζε τα
πράγματα. Η κίνησή της βρήκε αμέσως μεγάλη ανταπόκριση, και
σε έξι μήνες, «ανήμερα τα Θεοφάνια, 800 “άθεα” λεωφορεία
―200 εξ αυτών στην πρωτεύουσα― εμφανίσθηκαν στους δρόμους
της Βρετανίας» με το «αντισταθμιστικό» μήνυμα της Σερίν.
Η κόπωση της Αριάν Σερίν από «τις θρησκείες και τους
εκπροσώπους τους, που κηρύσσουν την έχθρα ο ένας του άλλου»,
αποτελεί μια ανίσχυρη πρόφαση για το μαχητικό ξέσπαμα του
αθεϊσμού της. Υπεραπλουστεύει την σύνθετη λειτουργία της
ανθρώπινης θρησκευτικότητας. Γενικεύοντας το μίσος, που
δυστυχώς δεν απουσιάζει από τις θρησκευτικές διενέξεις,
ταυτίζει την ύπαρξη των θρησκειών με αυτό το πάθος. Κι αν
έχη κάποιο δίκαιο για τον Μουσουλμανισμό, στο ιερό βιβλίο
του οποίου γράφει: «Πολεμάτε τους απίστους, ώσπου να μην
υπάρχει άλλη θρησκεία» (Κοράνι, κεφ. 8, στ. 40), για τον
Χριστιανισμό όμως, που κηρύσσει την αγάπη ακόμη και προς
τους εχθρούς, είναι σαφές ότι έχει άδικο. Την δικαιώνει μόνο
η πνευματική ανωριμότητα κάποιων Χριστιανών και οι
νοοτροπίες ορισμένων αιρετικών παραφυάδων, που αγνοούν το
πνεύμα του Χριστού. Αλλά εκεί πρόκειται για κακέκτυπα του
χριστιανικού βίου, για κακοποίηση του ιερού θεσμού της
Εκκλησίας.
Απ’ ό,τι φαίνεται η Αριάν Σερίν αντιλήφθηκε ως θρησκευτικό
μίσος το προτεσταντικό μήνυμα που διάβασε «στο πλάι ενός
λεωφορείου», το οποίο προέλεγε την αιώνια Κόλαση για όσους
δεν θα αποδεχθούν τον Χριστό. Και η αντίδρασή της σε κάποιο
βαθμό ήταν φυσική. Ήταν η αντίδραση του φίλαυτου και
υπερήφανου ανθρώπου, που δεν θέλει να σκέφτεται ούτε
πρόσκαιρη, ούτε πολύ περισσότερο αιώνια ταλαιπωρία και θλίψη,
και προ παντός δεν μπορεί να ανεχθή κανέναν κριτή των
πράξεων και των επιλογών του.
Στο σημείο αυτό όμως υπάρχει και μια άλλη παράμετρος που μας
την δίνει η ορθόδοξη ποιμαντική εκμετάλλευση του φόβου της
Κολάσεως. Ο φόβος της Κόλασης δεν είναι όπλο για να
τρομάξουμε ή να εκδικηθούμε τους αντιτιθεμένους. Ο φόβος της
Κόλασης προϋποθέτει πίστη και μάλιστα πίστη στον Θεό που ενηνθρώπησε και έδειξε την αγάπη Του για τον άνθρωπο «έως
θανάτου». Δηλαδή, προϋποθέτει μέσω της πίστεως μια έστω
ελάχιστη γεύση της αγάπης του Θεού. Διότι ο έστω και «ολίγον
γευσάμενος» μπορεί κάπως να αισθανθή το τι σημαίνει χωρισμός
από αυτόν τον Θεό. Για τους άλλους αυτό το μήνυμα είναι
εκβιαστικός λόγος, είναι απειλή για πνευματική δούλωση• δεν
είναι ένας τρόπος για να υπερβούν την πολυδιάσπαση της ψυχής
τους, ώστε να την ενοποιήσουν μέσα στο αγαθό, ευάρεστο και
τέλειο θέλημα του Θεού. Αυτό ήταν μια λανθασμένη «ιεραποστολική»
κίνηση της προτεσταντικής οργάνωσης που ανάρτησε το σχετικό
μήνυμα, απόρροια της αιρετικής θεολογίας και εκκλησιολογίας
τους. Πώς μπορεί άλλωστε ένας αδιάφορος ή άθεος να ελκυσθή
από έναν Θεό που απειλεί με Κόλαση; Και πώς μπορούμε να
χρησιμοποιούμε την απειλή της Κόλασης, χωρίς να την
συνδέουμε με την απόλαυση της αγάπης του Θεού; «Ο Θεός αγάπη εστί» γι’ αυτό δεν αξίζει τον κόπο για τίποτε να χάση κανείς
την κοινωνία μαζί Του• γι’ αυτό θα είναι φοβερό και
ντροπιαστικό να αποκαλυφθούμε προδότες αυτής της αγάπης,
όταν ο Χριστός κατά την δευτέρα παρουσία Του περνώντας, όπως
μας λέει ο Μ. Βασίλειος, και τον εαυτό Του κατά κάποιο τρόπο
από κρίση, θα αποκαλύψη στον καθένα από εμάς, ότι έκανε το
παν για να μας σώση, δηλαδή, να μας δώση την ζωή Του, ώστε
να γίνουμε ανιδιοτελείς, με αγάπη απροϋπόθετη και με νου
απλό, ανοιχτό στην θέα του Θεού.
Πέρα από τα παραπάνω έχουν ενδιαφέρον μερικές από τις πρώτες
αντιδράσεις που προκάλεσε η κυκλοφορία των «άθεων»
λεωφορείων. Ελάχιστοι αντέδρασαν αρνητικά. Κάποιοι ―άθεοι
και μη― χαμογέλασαν... Χριστιανικές οργανώσεις έδωσαν
συγχαρητήρια! Οι μεθοδιστές μάλιστα είπαν ότι η καμπάνια «θα
κάνη τον κόσμο να σκεφτή τον Θεό». Κάποιος χασιδίτης ―ορθόδοξος
Εβραίος― ευχαρίστησε την Αριάν Σερίν «εκ μέρους όλων των
κρυπτοαιρετικών του κόσμου», διότι όπως είπε: «Έχω όλα τα
εξωτερικά χαρακτηριστικά ενός χασιδίτη Εβραίου. Μέσα μου
όμως είμαι ένας φιλελεύθερος άθεος».
Η αθεΐα, δυστυχώς, κρύβεται πολλές φορές κάτω και από την «επιμελημένη»
θρησκευτικότητα. Οι αντιδράσεις για τα «άθεα» λεωφορεία
έδειξαν αυτήν την πραγματικότητα. Αποκάλυψαν την «πλατεία
οδό», την λεωφόρο της αθεΐας και κρυπτοαθεΐας, την εμπαθή
απόλαυση του κόσμου, στην οποία «χωρίς να αναρωτιέται»
πορεύεται μεγάλο μέρος της οικουμένης. Γι’ αυτό κανείς δεν
φαίνεται από το ρεπορτάζ να είπε ότι το μήνυμα της Σερίν
είναι σκληρά ρατσιστικό, ότι αφορά μόνο τους υγιείς και τους
«έχοντες», αυτούς που έχουν σώμα ικανό να απολαμβάνη ηδονές
και αυτούς που έχουν εισόδημα αρκετό για τις επιθυμίες τους.
Δεν αφορά, δηλαδή, τους αρρώστους, τους ανέργους, τους
αστέγους, γενικά αυτούς που δεν μπορούν να απολαύσουν, όπως
θα ήθελαν, την ζωή τους και οι οποίοι μπορούν να
αντιμετωπίσουν την κατάστασή τους μόνον με την εύρεση
κάποιου υψηλού νοήματος ―κυρίως θεολογικού― που να εξηγή την
ταλαιπωρία της ζωής τους και να της δίνη διέξοδο.
Όμως, και σ’ αυτούς η Αριάν Σερίν αδιάκριτα και σκληρά λέει
να «πάψουν να αναρωτιούνται» για τέτοια θεολογικής υφής
πράγματα.