Συχνά οι αρχαιολάτρες και οι αρχαιόθρησκοι υποστηρίζουν ότι τα ιστορικά έργα των εθνικών συγγραφέων του 4^ου – 6^ου μ.Χ. αιώνα είναι αξιόπιστα αλλά έχουν υποτιμηθεί από τους χριστιανούς, σύγχρονους και μεταγενέστερους, κι ότι επειδή «η αλήθεια γράφεται από τους νικητές», η αντικειμενικότερη και δικαιότερη εκδοχή της Ιστορίας είναι αυτή των ηττημένων εθνικών του 4^ου – 6^ου αι.

 

Ασφαλώς υπάρχουν έντιμοι και σοβαροί ιστοριογράφοι όπως ο Αμμιανός Μαρκελλίνος. Αλλά αντιχριστιανοί εθνικοί όπως ο Ευνάπιος ή ο Ζώσιμος δεν είναι αξιόπιστοι, και αυτό δεν είναι άποψη μόνον των χριστιανών, αλλά της επιστημονικής έρευνας. Από την άλλη – σε αντίθεση με τους ρωμαιοκαθολικούς που απαγόρευαν (Πάπας Πίος Ε’, στα 1572) την ανάγνωση του Ζώσιμου – οι χριστιανοί Έλληνες όχι απλώς διάβαζαν (π.χ. ο Φώτιος) και χρησιμοποιούσαν κριτικά στις ιστοριογραφίες τους τον Ζώσιμο, αλλά και τον αντέγραφαν, και μάλιστα σε μοναστήρια-«κάστρα» της Ορθοδοξίας, όπως στη μονή Στουδίου.

 

Παρακάτω παρουσιάζουμε αποσπάσματα τον πρόλογο και την εισαγωγή στην Νέα Ιστορία του Ζώσιμου από τις εκδόσεις Θύραθεν, οι οποίες όχι μόνο έχουν εκδώσει κείμενα από αρχαίους άθεους φιλοσόφους αλλά – κυρίως – πολλούς αντιχριστιανούς Παγανιστές συγγραφείς της Ύστερης Αρχαιότητας, για να φανεί ότι ο ισχυρισμός πως η ιστοριογραφία των Παγανιστών είναι αντικειμενική δεν αληθεύει καθόλου. Τον πρόλογο και την εισαγωγή έκαναν ο καθηγητής ιστορίας πανεπιστημίου Αιγαίου Αλέξιος Σαββίδης και ο δ.φ. Θεοφάνης Καλαϊτζάκης αντίστοιχα. Έχει σημασία ότι τα παρακάτω γράφονται σε όχι «φιλικό προς τους χριστιανούς» εκδοτικό οίκο, γιατί το προφανές (για όλους εκτός από τους αρχαιόθρησκους τύπου Ρασσιά και Μαρίνη και αρχαιολάτρες όπως τον Λάμπρου) λίγοι μπορούν να το αμφισβητήσουν στα σοβαρά. Οι σημερινοί αρχαιόθρησκοι οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι χριστιανοί ιστοριογράφοι του 4^ου-5^ου αι. ήταν αναξιόπιστοι θα πρέπει να δουν τι επιστημονικά συμπεράσματα υπάρχουν για την αξιοπιστία των εθνικών ιστοριογράφων της ίδιας εποχής.

 

Από τον Πρόλογο (σ. 9-16 της έκδοσης, Αλέξιος Σαββίδης):

«Η Νέα Ιστορία πιθανότατα αντιγράφηκε στην κωνσταντινοπολίτικη μονή του Στουδίου» σ. 11

 

«Η Ιστορία νέα θα χρησιμοποιηθεί ως πρωτότυπη πηγή από μεταγενέστερους Βυζαντινούς χρονικογράφους, όπως τους Ευάγριο, Ιωάννη Αντιοχέα, Ευστάθιο Επιφανέα και Νικηφόρο Κάλλιστο-Ξανθόπουλο» σ. 15

 

«Την πιο ισορροπημένη και ψύχραιμη αποτίμηση του έργου του [Ζώσιμου] την πραγματοποίησε ο R. Ridley [1982], γράφοντας: "Με καμιά υπέρβαση της φαντασίας δεν μπορεί ο Ζώσιμος να αποκληθεί μεγάλος ιστοριογράφος. Πολύ συχνά δεν κάνει τίποτε άλλο από το να συντηρεί τις πηγές του – και αυτό το πράττει ούτε πολύ έξυπνα ούτε και επακριβώς"».

 

 

Από την Εισαγωγή (σ. 17-30, Θεοφάνης Καλαϊτζάκης):

 

«στο δικό μας χειρόγραφο υπάρχουν κάποια κενά που πιθανώς εκείνο του Φώτιου δεν είχε» σ. 20

 

«Το έργο του Ζώσιμου είναι στρατευμένο» σ. 25

 

«Προκειμένου να επιβεβαιώσει τη θέση του ο Ζώσιμος δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει τα όπλα των αντιπάλων του χριστιανών ιστορικών ή θεολόγων (π.χ. Ευσέβιου Καισάρειας, Αυγουστίνου κ.ά.), όπως διαστρεβλώσεις της αλήθειας, επιμελημένες παραλείψεις αλλά και όλα τα τεχνάσματα που προμήθευε η παραδεδομένη μεταφυσική της εποχής: τη Μοίρα, τη Θεία Πρόνοια, τα θαύματα, τα τερατώδη φαινόμενα, χρησμούς και όνειρα, την αστρολογία, τη μαγεία, τις θεοφάνειες κ.ά.»

 

«Σε ό,τι αφορά στις πηγές του, ο Ζώσιμος δεν υπήρξε ούτε ευφυής ούτε πρωτότυπος κατά τη χρήση τους» σ. 26

 

[ο λόγος του Ζώσιμου είναι] «σαφής όμως σπανίως. (…) οι περισσότεροι μελετητές του χαρακτηρίζουν το ύφος του –το λιγότερο- ως αδέξιο» σ. 27

 

«Πολλοί ειδικοί έχουν αποτιμήσει με αυστηρή φρασεολογία το έργο του Ζώσιμου για τις ποικίλες ανεπάρκειές του: χρονολογικές συγχύσεις, άγνοια της γεωγραφίας, αδυναμία προσήλωσής του σ’ ένα σχεδιάγραμμα σύνθεσης του υλικού του, παρεκβάσεις, αντιφάσεις, επαναλήψεις αλλά και συχνά δουλική εξάρτηση από τις πηγές του. Σε μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση του έργου του θα λέγαμε ότι ο Ζώσιμος είναι ένας μέτριος ιστοριογράφος και όχι μόνο ένας αδέξιος συμπιλητής».

 

«Ο Ζώσιμος χρησιμοποιήθηκε από τους συμπιλητές του Λεξικού Σουίδα, όπως επίσης από το Φώτιο και πολύ αργότερα από το Νικηφόρο Κάλλιστο Ξανθόπουλο» σ. 28

 

«Ένα από αυτά [τα αντίγραφα] υπήρχε στη βιβλιοθήκη της μονής του Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη, απ’ όπου και προέρχεται το μοναδικό χειρόγραφο που έχουμε στη διάθεσή μας σήμερα. Πρόκειται για τον κώδικα Vaticanus Graecus 156, πόνημα τεσσάρων διαδοχικών αντιγραφέων του 10^ου αιώνα».

 

Ι. Τ.