Στο βιβλίο του Καθηγητού του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Χαραλάμπους Παπασωτηρίου, με τίτλο “Υψηλή στρατηγική», αναλύεται διεξοδικώς ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το Βυζάντιο, κυριάρχησε πάνω από δέκα αιώνες με τον πολιτισμό της και όχι με τους πολέμους. Εξήσκησε υψηλή στρατηγική. Ερμηνεύοντας τον όρο υψηλή στρατηγική, ο συγγραφεύς τονίζει ότι στην υψηλή στρατηγική αναμειγνύονται τρία στοιχεία. Το ένα είναι αυτό που αφορά τις συγκρούσεις μεταξύ των κυρίαρχων Κρατών. Η ιστορία των πολέμων αποτελεί ένα μεγάλο τμήμα της ιστορίας της ανθρωπότητος. Ο πόλεμος είναι αποτέλεσμα μερικών διεργασιών, καθώς επίσης και αιτία άλλων ανακατατάξεων και αλλαγών. Το άλλο στοιχείο είναι αυτό που αφορά την συνεργασία μεταξύ των κυρίαρχων Κρατών, και αυτό επιτυγχάνεται με την διπλωματία. Και το τρίτο στοιχείο που συνδέεται με τον όρο στρατηγική είναι αυτό που αφορά την διαχρονική τάση των ανεπτυγμένων πολιτισμών. Όταν κάνουμε λόγο για στρατηγική εννοούμε την μικροσκοπική στρατηγική, που είναι η επιστήμη εκείνη που αναλύει τους πολέμους και την μακροσκοπική στρατηγική, που είναι η υψηλή στρατηγική μεταξύ των Κρατών κατά την περίοδο του πολέμου και της ειρήνης.

Ο συγγραφεύς διεξοδικά αναλύει τους διαφόρους τύπους της υψηλής στρατηγικής όπως τους καθορίζει η επιστήμη της στρατηγικής. Ο ένας τύπος είναι η στρατηγική της ανάσχεσης ή επέκτασης, σύμφωνα με την οποία το Κράτος αναπτύσσει τις δικές του δυνάμεις, είτε για να αμυνθή κατά μιας επιθέσεως άλλου Κράτους, είτε για να επιβληθή σε άλλο Κράτος. Ο άλλος τύπος στρατηγικής είναι η στρατηγική των συμμαχιών. Σύμφωνα με αυτήν ένα Κράτος συμμαχεί με άλλες δυνάμεις που αντιμετωπίζουν μια κοινή απειλή ή έχουν άλλου είδους κοινά συμφέροντα. Το τρίτο είδος της στρατηγικής είναι η στρατηγική των εξισορροπήσεων σύμφωνα με την οποία ένα Κράτος εξουδετερώνει τις απειλές ενός άλλου Κράτους με τις ισορροπίες μεταξύ άλλων δυνάμεων. Και το τέταρτο είδος στρατηγικής είναι η στρατηγική του κατευνασμού, σύμφωνα με την οποία ένα Κράτος αντιμετωπίζει μια απειλή με διάφορες παραχωρήσεις είτε μονομερών είτε αμοιβαίων και με αυτόν τον τρόπο υπερβαίνει την αντιπαλότητα, την δύναμη του αντιπάλου.

Αφού γίνεται αυτή η ανάλυση, στην συνέχεια ο συγγραφεύς προχωρεί στην ανάπτυξη του θέματος ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία άσκησε δια μέσου των αιώνων όλα τα είδη της υψηλής αυτής στρατηγικής στον πιο τέλειο και ολοκληρωμένο βαθμό και γι’ αυτό επέζησε χίλια χρόνια όσο κανένα άλλο Κράτος και καμμιά άλλη Αυτοκρατορία του Δυτικού κόσμου. Σε διάφορες εποχές χρησιμοποίησε και τα τέσσερα αυτά είδη της στρατηγικής, κυρίως όμως επέμενε στην στρατηγική των εξισορροπήσεων, των συμμαχιών και των κατευνασμών. Και μάλιστα ισχυρίζεται ότι όσο ένα Κράτος στηριζόταν περισσότερο σε αυτές, στην υπέρβαση των κρίσεων με συμμαχίες, εξισορροπήσεις και κατευνασμούς προκειμένου να κυριαρχήση και να εξουδετερώση τις άλλες δυνάμεις, και δεν χρησιμοποίησε μόνον τους πολέμους, τόσο έδειχνε ότι ακολουθούσε υψηλή στρατηγική. Αναφέρει μάλιστα πολλά παραδείγματα από την Βυζαντινή Ιστορία και πώς το Βυζάντιο εξουδετέρωνε τους ποικίλους εχθρούς.

Ο συγγραφεύς παρατηρεί: “Η ιδιαιτερότητα της Βυζαντινής περίπτωσης πηγάζει από τον συνδυασμό τριών στοιχείων. Πρώτον, το Βυζάντιο αντιμετώπιζε κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του τουλάχιστον μία δύναμη στρατιωτικά ισχυρότερή του, και ενίοτε περισσότερες από μία. Δεύτερον, το Βυζάντιο υπήρξε παρά ταύτα η μακροβιότερη πρωταγωνιστική δύναμη στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Τρίτον, κατόρθωσε να εξαπλώσει τον πολιτισμό του σε μεγάλες απολίτιστες ή ημιβάρβαρες περιοχές του ευρύτερου περιβάλλοντός του με συνέπειες που συνεχίζουν σήμερα να επηρεάζουν τις πολιτισμικές παραδόσεις ενός σημαντικού μέρους της ευρασιατικής ηπειρωτικής μάζας”.

“Οι Βυζαντινοί συνδύαζαν την μακροπρόθεσμη προσήλωση στην οικουμενική τους ιδεολογία με την βραχυπρόθεσμη πολιτική ευελιξία”. Το Βυζάντιο κυριαρχούσε στον κόσμο όχι τόσο με τα όπλα, αλλά με την ανάπτυξη και διάδοση του πολιτισμού του. “Το μακροβιότερο επίτευγμα της βυζαντινής υψηλής στρατηγικής ήταν η προώθηση μιας διεθνούς τάξης, βασισμένης στον βυζαντινό πολιτισμό, που εξέφραζε τον αταλάντευτο ιδεολογικό οικουμενισμό του Βυζαντίου”. Και το εκπληκτικότερο είναι ότι το Βυζάντιο άφησε μια μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά, που επεκτάθηκε σε μεγαλύτερες γεωγραφικές περιοχές από την επικράτειά του, ακόμη και μετά την πτώση του Βυζαντίου παραμένει αυτή η πολιτιστική κληρονομιά και αλλοιώνει σήμερα και την κοινωνική και πολιτική ζωή του Δυτικού κόσμου. Πολλοί άνθρωποι του Δυτικού κόσμου μελετούν και επιδιώκουν να ζήσουν αυτόν τον πολιτισμό, που καλλιέργησε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

“Η εξάπλωση του βυζαντινού πολιτισμού προϋπέθετε την επιβίωση του Βυζαντίου ως μεγάλης δύναμης σε ένα σκληρά ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα. Η εξαιρετική μακροβιότητα του Βυζαντίου ως πρωταγωνιστικού διεθνούς κέντρου ήταν αποτέλεσμα μιας υψηλής στρατηγικής που απέφευγε τις μετωπικές στρατιωτικές συγκρούσεις και αποδυνάμωνε τους αντιπάλους με έμμεσες στρατηγικές”.

Αφού ο συγγραφεύς κάνει αυτήν την ανάλυση, στην συνέχεια συγκρίνει την υψηλή στρατηγική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με άλλες στρατηγικές που ακολούθησαν άλλα Κράτη κατά τους νεωτέρους χρόνους. Αναφέρει την Γαλλική επανάσταση, τους τρεις πολέμους του Μπίσμαρκ, τους δύο παγκοσμίους πολέμους, οι οποίοι μειονεκτούν έναντι της στρατηγικής του Βυζαντίου. Παρατηρούμε δε ότι η Αμερική δεν μπορεί να φθάση την στρατηγική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Το Βυζάντιο κυριάρχησε με την αγάπη, τις εξισορροπήσεις, την θεολογία, τον μεγάλο πολιτισμό. Με αυτόν τον τρόπο διατηρούσε την ενότητα του λαού αποφεύγοντας τους εθνικισμούς, τους ρατσισμούς και άλλες τέτοιες καταστάσεις που παρατηρούμε στον δυτικό κόσμο.