Στον κόσμο τον διαδικτύου, είναι συχνό το φαινόμενο να ερχόμαστε αντιμέτωποι με ευφάνταστες θεωρίες που στρέφονται ενάντια στην αξιοπιστία των διηγήσεων της Καινής Διαθήκης. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για απλοϊκούς ισχυρισμούς συνωμοσιολόγων που ανακαλύπτουν δήθεν «ομοιότητες» των βιβλικών διηγήσεων με άλλα ιστορικά γεγονότα. Για να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται αρκεί να δούμε ένα σχετικό άρθρο για τις δήθεν «ομοιότητες» που ανακάλυψαν ανάμεσα στον Ιησού και τον… Αθηναίο στρατηγό Φωκίωνα.

Κάτι παρόμοιο συνέβη και με το ζήτημα που αναλύουμε στο σημερινό άρθρο μας.

Ο Φίλων ο Ιουδαίος (25 π. Χ. - 50 μ. Χ.) έγραψε ένα έργο με τίτλο «Εις Φλάκκον» με θέμα τη θεϊκή πρόνοια η οποία φροντίζει τον ιουδαϊκό λαό και τιμωρεί τον Ρωμαίο έπαρχο Φλάκκο για τους διωγμούς των Εβραίων στην Αλεξάνδρεια από τους Έλληνες της πόλης.

Στο έργο αυτό, σε κάποιο σημείο χλευάζεται ένας άκακος, άστεγος παράφρων της Αλεξάνδρειας που λεγόταν Καραβάς και ο ισχυρισμός των συνωμοσιολόγων είναι ότι όλη η ζωή και η διδασκαλία του Χριστού βασίστηκε στο παρακάτω επεισόδιο δέκα σειρών που… «αντέγραψαν» οι Ευαγγελιστές από τον Φίλωνα:

«Ήν τις μεμηνώς όνομα Καραβάς ου τήν αγρίαν και θηριώδη μανίαν – άσκηπτος γαρ αύτη γε και τοίς έχουσι και τοίς πλησιάζουσιν – , αλλά τήν ανειμένην και μαλακωτέραν. ούτος διημέρευε και διενυκτέρευε γυμνός εν ταις οδοίς ούτε θάλπος ούτε κρυμόν εκτρεπόμενος, άθυρμα νηπίων και μειρακίων σχολαζόντων. συνελάσαντες τόν άθλιον άχρι τού γυμνασίου και στήσαντες μετέωρον, ίνα καθορώτο πρός πάντων, βύβλον μέν ευρύναντες αντί διαδήματος επιτιθέασιν αυτού τη κεφαλή, χαμαιστρώτω δε το άλλο σώμα περιβάλλουσιν αντί χλαμύδος, αντί δε σκήπτρου βραχύ τι παπύρου τμήμα τής εγχωρίου καθ’ οδόν ερριμμένον ιδών τις αναδίδωσιν» (Εις Φλάκκον 36-37).

Ας δούμε όμως πόσο διαφορετικά είναι τα πράγματα όταν εξετάσουμε το συνολικό πλαίσιο εκείνων των γεγονότων:

Όποιος διαβάσει την παραπάνω διήγηση εύκολα καταλαβαίνει τις αυθαιρεσίες των συνωμοσιολόγων. Καμία ομοιότητα δεν μπορεί να βρεθεί ανάμεσα στο περιβάλλον, το υπόβαθρο και τα γεγονότα, καμία ομοιότητα ανάμεσα στο βουβό, εντελώς ασήμαντο για τους γύρω του, αλαφροΐσκιωτο και δυστυχισμένο θύμα, και στον Ιησού που η μαρτυρία και η πίστη για τη Σταύρωση και την Ανάσταση του, το έργο Του και η υψηλή και ανεπανάληπτη διδασκαλία Του εξαπλώθηκαν στα πέρατα της Οικουμένης και παραμένουν ζωντανά και επίκαιρα εδώ και 20 αιώνες.

Σε αντίθεση με τον Ιησού, ο ταλαίπωρος Καραβάς είναι το πιο ασήμαντο πρόσωπο σε μια διήγηση όπου ο μόνος πρωταγωνιστής είναι η αιματηρή σύγκρουση ειδωλολατρών και Ιουδαίων με αφορμή την απώλεια προνομίων των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας που τους οδηγεί στον χλευασμό του Αγρίππα. Και βεβαίως ξεφεύγει από κάθε όριο λογικής να ισχυρίζεται κάποιος ότι οι μονοθεϊστές Ιουδαίοι της πρώτης Εκκλησίας, που η θρησκεία τους άντεξε αιώνες ανάμεσα σε τόσα ειδωλολατρικά έθνη, βρήκαν «εξαιρετική» ιδέα να πάρουν ως πρότυπο τον τρελό μιας πόλης, να του αλλάξουν όνομα και να τον κάνουν Θεό για να τον προσκυνούν… Ας υπάρχει τέλος πάντων και μια στοιχειώδης σοβαρότητα.

Οι συνωμοσιολόγοι δεν έχουν καταλάβει ότι το κείμενο του Φίλωνα απλώς επιβεβαιώνει το πολιτισμικό πλαίσιο της βιβλικής διήγησης. Διότι αυτό που συνέβη στον Καραβά όπως και στον Ιησού και πολλούς άλλους ήταν απλώς μια συνηθισμένη για την εποχή πρακτική χλευασμού, βασισμένη στο διαχρονικά «κωμικό» στοιχείο που προκύπτει από την απόδοση του «κόντρα ρόλου» στον αδύναμο, στον αιχμάλωτο, στο ανυπεράσπιστο θύμα ή στον κατάδικο.

Αντίστοιχα παραδείγματα με του Καραβά υπάρχουν πολλά στην αρχαία γραμματεία. Ο Πλούταρχος στον Βίο Πομπηίου μας διηγείται πώς οι πειρατές που λεηλατούσαν τις ρωμαϊκές πόλεις διασκέδαζαν με τα θύματα τους, τους προσκυνούσαν τάχα φοβισμένοι, τους έντυναν με τήβεννο σαν να είναι πρόσωπα σεβαστά και τους χλεύαζαν με διάφορους τρόπους μέχρι να βαρεθούν και τελικά να τους θανατώσουν:

Ανάλογη διήγηση έχει και ο Δίων Κάσσιος που περιγράφει πώς οι στρατιώτες που συνέλαβαν τον έκπτωτο αυτοκράτορα Βιτέλλιο, τον χλεύαζαν με ειρωνείες, ύβρεις και χτυπήματα, σύροντας τον μέσα στους δρόμους σε κοινή θέα: